تهدید جیره‌بندی آب پیش‌روی ایرانیان
جیره بندی آب از آنچه فکر می کنیم به ما نزدیک تر است
گروه اقتصادی-زهرا سلیمانی: ترجیع بند«جیره بندی آب تهران» مدتی است که به صورت مستمر در فضای رسانه ای کشورمان تکرار می شود. روزنامه تجارت یکی از نخستین رسانه هایی بود که در این زمینه هشدار داد و در گفتگو با کارشناسان حوزه آب و محیط زیست اعلام کرد، زنگ های خطر جیره بندی آب برای تابستان 1404 در تهران و سایر کلانشهرها به صدا درآمده است.
جدای از مسئولان اجرایی و تقنینی، بسیاری از تحلیلگران کشورمان هم در این خصوص هشدار داده و اعلام می کنند، وضعیت آب ایران به خصوص در کلانشهرها بحرانی است. ر آخرین دست از این نوع اعلام نظرها دیروز احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، نسبت به وضعیت آب تهران هشدار داد و اعلام کرد « ۴ سد از ۵ سد تأمین‌کننده آب تهران در حال حاضر زیر ۱۰ درصد پرشدگی دارند که این مسأله خطر کمبود آب در تابستان را جدی‌تر می‌کند.» به گفته او، سد لار تقریباً خالی است، سد امیرکبیر ذخیره بسیار اندکی دارد، و سد لتیان به حدی کاهش یافته که در برخی نقاط به خشکی رسیده است.
احد وظیفه افزود: «اگر مردم در ماه‌های آینده مصرف آب را مدیریت نکنند، احتمال جیره‌بندی آب در تابستان امسال بسیار بالا خواهد بود.» او هشدار داد که تهران در شرایطی قرار گرفته که ظرفیت تاب‌آوری آن در برابر کم‌آبی به شدت کاهش یافته است و تنها با همکاری مردم و مدیریت منابع می‌توان از بروز بحران جدی جلوگیری کرد. علی رغم این وضعیت بحرانی اما به نظر می رسد، یک نظام هماهنگ مدیریتی در خصوص راهبری مساله آب در کشورمان وجود ندارد. در شرایطی که تهران و کلانشهرهای بزرگ عملا دیگر تاب ارائه خدمات به جمعیت بیشتر را ندارد، شهرداری در حال افزایش صدور پروانه ساخت مسکن در مناطقی است که بر اساس اعلام مسئولان و کارشناسان، عملا دیگر زیر ساخت لازم از جمله آب را ندارند. بر اساس پیگیری های تجارت در حال حاضر در برخی از شهرهای کشورمان روند جیره بندی آب آغاز شده است. به عنوان نمونه، مردم شهر مشهد روزانه با قطعی چند ساعته آب موئاجه هستند. اما روند صدور پروانه ساخت و سرازیر شدن مردم از شهرهای کوچک به کلانشهرها برای کار و فعالیت اقتصادی همچنان ادامه دارد. تجارت برای ارزیابی موضوع گفتگویی با حسین آخانی عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران و محقق برجسته محیط زیست انجام داده تا نوری به ابعاد پنهان موضوعی تابیده شود که در سرنوشت زیست هر ایرانی اثرگذار است.
حسین آخانی: اقتصاد اب محور ایران باید تغیر کند
حسین آخانی در برجسته ترن تحلیلگران کشورمان در حوزه آب و محط زیست در گفتگو با تجارت درباره خطر جیره بندی آب در تهران و سایر کلانشهرها و اینکه این خطر تا چه اندازه جدی است؟ می گوید:«وقتی مسئولان و مدیرانی که اعداد و ارقام کشور در دست آنهاست درباره قریب الوقوع بودن جیره بندی آب در تهران و برخی دیگر از کلانشهرها صحبت می کنند و آنرا محتمل می دانند، طبیعی است که این رخداد از آنچه فکر می کنیم به جامعه ایرانی نزدیک تر است. اما درباره اینکه در مواجهه با این بحران، مسئولان چه می توانند بکنند؟ من از شما می پرسم، مسئولان ایرانی قبلا کدام بحران و ناترازی را در این کشور رفع کردند که حالا بخواهند مشکل کمبود آب را حل کنند؟ آیا آلودگی هوا را حل کردند؟ ترافیک را حل کردند، تصادفات رانندگی را کاهش دادند؟ آمارهای رشد جرم و جنایت را در کشور پایین آوردند یا تورم را مهار کردند ؟ و... کدام یک از این ناترازی ها و بحران ها را با راهکارهای عاقلانه حل کردند که امروز بخواهند ابر بحران آب را در کشور حل و فصل کنند.»
آخانی در ادامه یادآور می شود:«باید توجه داشت، بحران آب یکشبه در این کشور ایجاد نشده که یکشبه و یکساله و ناگهانی رفع شود. حداقل 2دهه و پس از آغاز خشکی دریاچه ارومیه اغلب استادان دانشگاهی و دلسوزان محیط زیست کشور و کارشناسان درباره خطر خشکسالی و کمبود آب هشدار دادند اما توجهی به این هشدارها نشد. تا به امروز این رخدادهای تلخ و کمبودهای آبی در نقاط دیگر کشور رخ می داد و دریاچه ارومیه، دریاچه هامون، دریاچه بختگان، تالاب شادگان و..خشک می شدند، اما امروز بحرانی که به آن توجه نشده به پایتخت رسیده و همه را نگران کرده است. این بحران از قبل هم کاملا نمایان بود و باید از سالها قبل درباره آن تدارک اصولی دیده می شود. متاسفانه کسی به راحل حل فکر نمی کند که من راه حل ارائه بدهم.»
این تحلیلگر حوزه آب و محیط زیست در پاسخ به پرسش تجارت در این خصوص که ریشه بروز این بحران را چطور ارزیابی می کنید؟ می گوید:« مساله اصلی این است که وقتی اقتصاد ایران به اقتصاد آب محور و نفت محور تبدیل شده و عملا تمام راه های دیگر اقتصادی بسته شده، طبیعی است که کشور با بحران هایی از این دست روبه رو می شود. مسئولان این کشور به جای رفع مشکل تحریم ها، تصمیماتی اتخاذ می کنند که سرمایه زیستی این کشور را هدر می دهد. بر اساس علام مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، صادرات محصولات کشاورزی ایران به کشورهای دیگر به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس، بیش از 28درصد بالا رفته است! یعنی آب گرانقدر ایرانیان در قالب هندوانه و بادمجان و خیار و گوجه و...راهی کشورهای دیگر می شود. طبق اعلام گمرک ایران صادرات محصولالت کشورزی در 7ماهه سال جاری با 28درصد افزایش مواجه بوده است!»
او ادامه می دهد:« یعنی فشار اقتصاد ایران به منابع آبی افزایش یافته است. این در حالی است که ایران می توانست با توسعه مناسبات ارتباطی با جهان از ظرفیت اقتصادی ویژه ای به نام توریسم و گردشگری استفاده کند. اما به این ضرورت ها در ایران توجه نشده است. زیرساختهای لازم برای جذب توریسم و...تدارک دیده نشده است. وقتی زیرساختهای لازم فراهم نشده باشد، کشورهای دیگر توریست ها را جذب می کنند ، بعد محصولات کشاورزی مورد نیاز خود را که آب زیادی می خواهد را از ایران وارد می کنند. وقتی همه راه های ارتباطی برای بهبود شاخص های اقتصادی بشته می شود، طبیعی است که آب و هوا و...کشور دچار ناترازی می شود.» آخانی می گوید:« در کشوری که میزان نزولات آسمانی اش محدود است و با پدیده افزایش گرمای جهانی مواجه شده است، کسی نمی تواند معجزه کند. تهران با جیره بندی آب مواجه می شود، هماطن=ر که مردم مشهد ، روزانه 6ساعت آب ندارند. طبیعی است این نوع ناترازی ها باعث افزایش نارضایتی های عمویم می شود و کشور را با بحران های دیگری مواجه می سازد. مدتهاست که زنتگ های خطر کمبود و جیره بندی آب برای مردم به صدا درا»ده است اما هیچ مقام مسئولی شنوای این هشدارها نیست.»
آخانی توضیح می دهد:«بنابراین راه حل رفع این ناترازی ها و کمبودها بسیار روشن است. در وهله نخست انتقال صنایع به مناطق ساحلی و اضافه نکردن صنایع جدید باید سیاست اصلی باشد و دیگر اجرای سیاست‌های بهینه سازی مصرف آب. در شرایط فعلی آب مهمترین مساله و مهمترین معادله ایران است. اما ما اشتبهات مکرر قبلی را در رابطه با انرژی هم تکرار می‌کنیم.به عنوان دومین کشور تولید کننده گاز جهان،در حال حاضر وضعیت انرژی در ایران به حدی بحرانی است که گاز پایتخت را نمی‌توانیم تامین کنیم و با روش تعطیلی،مساله را حل می‌کنیم؛به دلیل اینکه در این سالها به جای اینکه ما به فکر این باشیم که مصرف انرژی و آب را درکشور بهینه کنیم و به مردم یاد دهیم که چگونه کمتر مصرف کنند،به عنوان نمونه به جای ،اصلاح مهندسی ساخت و ساز های مسکونی تاکید بیشتر بر ساخت ساختمان های بیشتر در تهران داریم و بعد به آنها اب،برق و..بدهیم.»
