درس عبرت‌های ناترازی انرژی
گروه اقتصادی- زهرا سلیمانی: در روزهایی که نرخ دلار به بالای 90 هزار تومان و نرخ سکه به بالای 80میلیون تومان رسیده، هنوز مشخص نیست دولت چه راهبردی برای رفع نارتازی های انرژی تدارک دیده است؟ سال 1403 برای بسیاری از ایران همراه با تجربه تبعات ناترازی های گسترده انرژی معنا پیدا می کند. در سالی که تابستان آن با قطعی گسترده برق آغاز شد و در زمستان قطع گاز و برق به صورت اومان شکل گرفت. ضمن اینکه حتی برای تامین سوخت مایع نیروگاهی نیز ذخایر مناسبی تدارک دیده نشد. در یک چنین شرایطی است که برای بسیاری از شهروندان ایرانی، راهبردهای دولت برای مقابله و رفع نارتازی های انرژی واجد اهمیت خواهد بود. اما علی رغم ساعتها مصاحبه و گفتگو و گزارش، هنوز مشخص نیست، دولت چهاردهم در حوزه رفع ناترازی های انرژی در سال 1404 قرار است چه موضوعاتی ار مد نظر قرار دهد. آیا ایران قرار است تولیدات برق، گاز و نفت خود را بالا ببرد؟ آیا راهبرد دولت افزایش واردات اقلام انرژی است؟ آیا قرار است با افزایش قیمت حامل های انرژی سرمایه ای برای افزایش سرمایه گذاری روی زیرساختها فراهم شود؟ یا راهکار دیگری تدارک دیده شده است؟ با توجه به اهمیت موضوع تجارت در گفتگو با حسن مرادی استاد دانشگاه و نماینده ادوار مجلس تلاش کرده موضوع انرژی در سال 1404 را از منظر تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. مرادی با اشاره به اینکه دولت در ایران هر ماهه 116میلیون تومان یارانه انرژی به هر ایرانی پرداخت می کند، اتلاف گسترده این ظرفیت های ارزشمند را گناهی نابخشودنی قلمداد می کند.
دولت برای رفع ناترازی های انرژی در سال 1404 چه موضوعاتی را باید مد نظر قرار دهد؟
در خصوص وضعیت حوزه انرژی در سال 1404 مسائل و پیچیدگی های بسیاری وجود دارد. امیدواریم دولت و دست اندرکاران از وضعیت نامناسب انرژی کشور در سالی که پشت سر گذاشته شد، درس های عبرت فراوانی بگیرند. درس هایی که به دست آوردن آنها هزینه های بسیاری برای کشورمان داشت و به قیمت خسارات فراوان در حوزه صنعت، تولید، کسب و کار، کشاورزی ، آب، معادن و سایر بخش های مهم اقتصادی کسب شدند. در سال 1403 به دلیل ناترازی برق و انرژی دولت ناچار شد ادارات را به عنوان مهمترین رکن بوروکراسی کشور تعطل کند. از سوی دیگر به دلیل ناترازی و کمبود برق ، کسب و کار مردم با خسارت های بسیار زیادی مواجه شدند. بر اساس گزارش کمیسیون صنعت اتاق ایران، ضرر اقتصادی بخش‌های مختلف کشور از هر روز قطعی برق بررسی شده که نشان می‌دهد با توقف تولید، انتقال و توزیع برق در کشور هر روز 17 هزار و 973 میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت وارد می‌شود که 9218 میلیارد تومان از آن مربوط به بخش صنعت است. این عدد جداز از خسارت هایی که کسب و کار خرد و متوسط و کسبه و اصناف با آن مواجه شده اند. این شیوه و این وضعیت در سال 1404 نمی تواند ادامه پیدا کند که دولت نسبت به آن واقف است.
اگر قرار باشد دسته بندی مشخصی در خصوص گونه های مختلف انرژی داشته باشیم، وضعیت بخش گاز، فت، برق و... چطور می توان تحلیل کرد؟
در ایران گستره وسیعی به شبکه سراسری گاز وصل شده اند. از شمالی ترین نقاط ایران تا جنوبی ترین بخش های کشور و استان سیستان و بلوچستان و...به شبکه گاز وصل هستند. حتی در برخی استان ها که نیازی به استفاده از شبکه گاز وجود نداشت، لوله کشی گاز شده است. این امر، موضوع ارزشمندی است، اما باید توجه داشت که یک چنین رویکردی است که ناترازی های فعلی را در پی داشته است. دولت باید تلاش کند، کمبودهای فعلی گاز را با افزایش تولید جبران کند. در حوزه افزایش ظرفیت های استحصال گاز، قرار داد 18میلیارد دلاری فشارافزایی پارس جنوبی با پیمانکاران داخلی به امضا رسید که قدم مطلوبی است. امیدواریم استحصال گاز ایران از حوزه اصلی گاز پارس جنوبی که با قطر مشترک است به حد اعلا برسد. برخی از میادین جدید مانند فاز 11پارس جنوبی نیز کشف شده است که می توانند به افزایش تولید گاز کشور کمک کنند. به نظرم دولت در سال 1404 باید 25 الی 26میلیون بخاری گازسوزی که قاتل گازهای کشور و سلامتی مردم هستند را از رده خارج کرده و بخاری های استاندارد را جایگزین آن کنند. همچنین لازم است که در زمینه فرهنگ سازی در مصرف گاز، اقداماتی صورت گیرد.
یکی از موضوعات مهم در بحث جلوگیری از اتلاف انرژی به وضعیت ساختمان های ایران باز می گردد. برای به روز اؤری ساختمان ها برای جلوگیری از اتلاف انرژی چه راهکاری را پیشنهاد می کنید؟
موضوع ایزولیسیون ساختمان ها و اجرای مقررات ملی مبحث 19ساختمان ها هم باید در دستور کار قرار گیرد تا پرت گرمایی در ایران کاهش یابد. مبحث نوزدهم از مقررات ملی ساختمان ضوابط طرح، محاسبه و اجرای عایق کاری حرارتی پوسته خارجی، سیستم های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی، و الزامات طراحی سیستم روشنایی در ساختمان ها را تعیین می کند. راه های دیگری هم وجود دارد که متعادل سازی قیمت های انرژی از جمله آنهاست.
در خصوص ناترازی برق چه راهکارهایی را دولت باید در دستور کار قرار دهد؟
در حوزه برق هم مانند گاز ما گستردگی زیادی داریم. در این میان، هیولایی به ماینرها وجود دارند که سوءاستفاده از بیت المال و دزدی از جیب فقرای جامعه هستند. دولت باید حق الکشف بالایی برای ماینرها تخصیص دهد تا شاهد یک چنین سوءاستفاده هایی نباشم. شبکه برق کشورمان هم نیازمند به روز آوری و سرمایه گذاری در زیر ساختهاست. دیشب با مقاله یکی از استادان به نام حوزه انرژی روبه رو شدم که در آن با عدد و رقم اعلام شده بود، بسیاری از وئیلاهای شمال چون سند ندارند فاقد شبکه برق هم هستند. صاحبان این ویلاها با پردات چند ده میلیون رشوه به ماموران برق، تواسنته اند از برق گران سنگ دولتی بدون کنتور استفاده کنند. وقتی دولت می بیند، ویلایی ساخته شده می تواند قراردادهای شرطی ببندد و باشنعاب برق را به این واحدها واگذار کند. در حال حاضر این ویلاها از جیب مردم برق مصرف می کنند و هزینه های آنها را مردم فقیر می پردازند. روشی که در ادارات ایران در پیش گرفته شده، بسیار غلط است و اغلب ادارات توجهی به پرتی برق و اصراف برق ندارند. نمی گویم همه ادارات اما بسیاری از ادارت کشور اینگونه اند و پرتی برق در آنها بالاست. در بخش برق نیز دولت باید نیروگاه های جدید را فعال کند. ضمن اینکه زمینه های ورود و سرمایه گذاری بحخش خصوصی به این حوزه را فراهم کند. بسیاری از سرمایه گذاران نیروگاهی کشورمان به دلیل مشکلات بوروکراس فرسوده امکان ورود و سرمایه گذاری در این بخش را ندارند، ان روند باید تغییر کند.
بخشی از وظایف احداث نیروگاه ها هم مرتبط با دولت است. نقش دولت برای حل ناترازی برق چیست؟
دولت خود نیز باید نیروگاه ها جدید را فعال سازد. به دلیل کاهش نزولات آسمانی در اغلب استان ها از نیروگاه های برقابی تا حد زیادی محروم هستیم اما تعداد زیادی از استان ها هستند که سدهای آنها پر شده و می توانند از این ظرفیت ها استفاده کنند. برای این استان ها باید ظرفیت ها تازه ایجاد کرد اگر قرار است، نیروگاه تازه ای در این سدها ایجاد شود باید این کار صورت گیرد تا ظرفیت تولید برق کشور افزایش یابد. در بحث سکنورایز کردن و هماهنگی با کشورهای همسایه هم ایران باید به سمت بدل شدن هاب انرژی منطقه حرکت کند. ایران می تواند گاز و برق را از کشورهای شمالی مانند روسیه، ترکمنستان و آذربایجان خریداری کند و به کشورهای جنوبی مانند امارات، قطر، عمان و حتی عربستان بفروشد. در عین حال تدابیر جبرانی بسیاری وجود دارد که باید روی آن کار شود.
موضوع یارانه انرژی هر از گاهی در فضای عمومی کشورمان مطرح می شود. مشخص است، حجم یارانه های انرژی در ایران چقدر است؟
اخیرا یکی از نمایندگان مجلس را دیدم که می گوید اگر یارانه انرژی را تقسیم کنیم به هر نفر 116میلیون تومان به هر نفر ماهانه می رسد. هر خانواده ایرانی می تواند بین 300تا 500میلیون تومان درآمد داشته باشد! من در مجلس هفتم همین موضوع را مطرح کردم و گفتم اجازه ندهید طرح مخرب تثبیت قیمت ها اجرایی شود و چوب حراج به منابع کشور خورده شود. گاهش اوقات نمایندگان تصور می کنند به مردم کمک کرده اند در حالیکه اینگونه نیتس. قیمت های حامل های انرژی باید واقعی و هدفمند شود.
س: اما قبول دارید قبل از تعدیل قیمت حامل های انرژی باید زمینه های دیگری نیز فراهم شود؟
درست است باید ناوگان حمل و نقل کشورمان به روز آوری شده و برقی شوند. ضمن اینکه حمل و نقل هایی، ریلی،زمینی و دریایی کشور هم باید مطابق رشد جمعیت ایراتن توسعه پیدا کنند. امیدوارم دولت از اوایل فروردین 1404 برای انجام این اصلاحات اقدامات لزام را انجام دهد تا ناترازی انرژی در ایران در میان مدت رفع شود.
