تقلای ترامپ در منطقه ممنوعه برجام

فریدون مجلسی
کارشناس مسائل بین‌الملل

دولت امریکا در روزهایی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان مرکز پایش پایبندی ایران به تعهداتش در چارچوب برجام گزارش مثبتی را منتشر کرده است، تلاش می‌کند برای به بن‌بست کشاندن توافق هسته‌ای بهانه پیدا کند. بهانه‌ای که با گزارش مثبت اخیر آژانس درباره اجرای کامل برجام از سوی ایران ناکام مانده است. پیشنهاد بازدید از مراکز نظامی ایران در امتداد چنین هدفی مطرح شده که بیش از هر چیز از بی‌تجربگی دونالد ترامپ در عرصه سیاست حکایت می‌کند. آنچه ترامپ درباره بازدید از مراکز نظامی یک کشور در ذهن دارد، بازدیدهایی است که امریکا بعد از جنگ تجاوزکارانه عراق به کویت به عمل آورد که طی آن و در نتیجه شکست عراق، این کشور پذیرفت که امریکا با یک آتش‌بس از مراکز نظامی عراق بازدید کند. حالا ترامپ در شرایطی که در آغاز ریاست جمهوری‌اش وعده کناره‌گیری از برجام را داده است، در تلاش است این وعده خود را عملی کند آن هم در شرایطی که امکانات و امور را برای این کار مهیا نمی‌بیند.


او از منظر داخلی با هشدار جدی بخشی از بدنه حاکمیت، مقام‌ها و مسئولان کنونی
و سابق مبنی بر لزوم توجه به پیامدهای خروج یکجانبه از برجام مواجه و از منظر خارجی هم با هشدار جدی سایر اعضای گروه 1+5 روبه‌رو است. تقریباً قریب به اکثریت کشورهای اروپایی و همچنین چین و روسیه به ترامپ اعلام کرده‌اند که برجام جایگزینی ندارد. چه بسا این انزوا باعث شده تا او به بهانه طرح ادعاهایی از جمله مشکوک بودن مراکز نظامی ایران، یک بار دیگر کشورمان را در سیبل فشار و هجمه تبلیغاتی غرب قرار دهد. تلاشی که با پرهیز سایر کشورهای جهان و آژانس از افتادن در بازی سیاسی جدید واشنگتن تاکنون ناکام مانده است.
آژانس به عنوان عضو ناظر توافق هسته‌ای با ایران، تنها در صورتی می‌تواند درخواست بازدید از مراکز مورد ادعا را از ایران مطرح کند که شواهد جدی و قانع کننده‌ای را از سوی مراکز معتبر و قابل استناد ارائه دهد و این در حالی است که بازدید از مراکز نظامی هم جزو ممنوعه‌های داخلی کشورمان است. ممنوعه‌ای که ترامپ با علم به مخالفت ایران و صرفاً بر مبنای یک خواسته ذهنی آن را مطرح کرده و در عین حال نتوانسته است اسناد ادعایی را تهیه کند. او می‌خواهد با طرح این ادعا و مخالفت ایران، دلیل کافی به جهان بدهد که امریکا
حق برهم زدن توافق هسته‌ای را دارد. ترامپ در حالی این رویکرد را دنبال می‌کند که به دلیل تنها ماندن در عرصه جهانی به آژانس رجوع کرده است
و نتوانسته است این سازمان را نیز که زمانی رویکرد بی‌طرفانه‌اش نسبت به ایران
زیر سؤال بود، برای رسیدن به هدفش متقاعد کند. از سوی دیگر هم ایران تاکنون
بر آن بوده که تمام اصول و تعهدات برجامی‌اش را اجرا کند تا از هرگونه بهانه دادن
به دست طرف مقابل خودداری کند. بنابراین هوشمندی ایران هم در منزوی شدن ترامپ تأثیر بسزایی داشته است که لازم است این رویه‌اش، طی روزها
و ماه‌های آینده که دولت امریکا تلاش خود برای برهم زدن برجام را
دوچندان می‌کند، حفظ شود.