روزنامه ابتکار
1396/06/22
چرا آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان از پایه یازدهم آغاز میشود؟ بوی محیط زیست در هوای مهر
زهرا داستانیسال تحصیلی 96-97 در راه است. چند روزی بیشتر باقی نمانده تا آشنایی دانش‌آموزان پایه یازدهم با کتابی تازه به نام «انسان و محیط زیست»، کتابی که گرچه از سال 94 به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسیده اما ساز و کار تالیف، تدوین، طراحی و چاپ آن نزدیک به 2 سال به طول انجامیده است. با این حال این کتاب آماده آموزش به دانش‌آموزان 17 سالهای است که تقریبا شخصیت، عقاید و نگراششان شکل گرفته و سمت و سوی خود را پیدا کرده است. بسیاری همین موضوع را دست مایه‌ای برای انتقاد به انتخاب پایه آموزشی این کتاب قرار داد‌ه‌اند و می‌گویند که چرا چنین موضوع مهمی باید در چنین سنی به دانش‌آموزان آموزش داده شود؟
چند سالی میشود که زمزمه‌های آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان به گوش می‌رسد، آموزش‌هایی که حتی در قالب مدارس طبیعت نیز در آمده و دانش‌آموزان پایه‌های اول ابتدای را با محیط زیست آشنا می‌کند. اما امسال پای این آموزش به مدارس دولتی نیز باز شده با این تفاوت که واحد درسی انسان و محیط زیست برای دانش‌آموزانی ارائه میشود که دوره‌های ابتدایی را پشت سر گذاشته و حتی یک پله نیز از انتخاب رشته مورد نظر خود هم گذر کرده‌اند. گرچه اضافه شدن این واحد درسی به کتاب‌های درسی دانش‌آموزان جای خوشحالی دارد اما انتخاب این سن برای آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان تئوری‌هایی را که بارها در گوش همه ما خوانده شده یعنی «آموزش باید از اولین سالهای زندگی و پیش از شکل‌گیری شخصیت افراد» نادیده گرفته است.
در ابتدای کتاب 128 صفحه و 7 درسی «انسان و محیط زیست» هدف از نگاشتن این کتاب را پرورش نسلی آگاه، مسئولیت‌پذیر، فعال و امیدوار به آینده عنوان کرده است. با نگاهی به سر فصل‌های دروس ارائه شده در این کتاب می‌توان فهمید که علاوه بر آگاهی بخشی به دانش‌آموزان درباره مسائل و مشکلات پیرامون چهار عنصر مهم یعنی آب، خاک، هوا و انرژی، در این کتاب به اصلی‌ترین مشکلات زیست محیطی ایران یعنی پسماند، تنوع زیستی و گونه‌های جانوری و گیاهی در خطر و تبعات زیست محیطی صنعت گردشگری نیز پرداخته شده است. موضوعاتی که به نظر می‌رسد بد نباشد نسل‌های آینده کمی زودتر با آن آشنا شوند. حتی بهتر است که این موضوعات از حالت آموزشی صرف خارج شوند و بیشتر جنبه عملی پیدا کنند تا در جان کودکان بنشینند. اما چه دلیلی وجود دارد که آموزش و پرورش این کتاب را نه برای کودکان بلکه برای نوجوانانی 17 ساله تدوین کرده‌اند؟
کتاب انسان و محیط زیست نگارش یک دغدغه ملی است
نازیا ملک محمودی، سرتیم مولف کتاب انسان و محیط زیست در گفت‌وگو با رادیو ایران در برنامه سیاره آبی به این سوال پاسخ داده است که مکتوب این مصاحبه را می‌خوانید. به اعتقاد ملک محمودی، کتاب انسان و محیط زیست در واقع یک دغدغه ملی است. او گفت: مولفان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی در صدد آن بودند که کتابی نوشته شود که دغدغه حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی‌های محیط زیست در آن به نگارش درآمده باشد. در اواخر سال 94 در شورای عالی آموزش و پرورش به همت دکتر امانی، مدیرکل دفتر تالیف این کتاب مصوب شد و تدوین آن با همکاری سازمان محیط زیست از خرداد 95 شروع شد و کار تالیف آن در اردیبهشت 96 به اتمام رسید و مراحل چاپ و ماکت کلی و طراحی در خرداد ماه به پایان رسید و در شهریور دوره حضوری آن در شهر همدان انجام شد و هم اکنون شاهد آن خواهیم بود که این کتاب وارد نظام آموزشی وارد نظام آموزشی در پایه یازدهم برای کلیه رشته‌ها خواهد شد.
چرا پایه یازدهم؟
او در پاسخ به این سوال که چرا در پایه یازدهم این واحد درسی گنجانده شده است، گفت: مسائل محیط زیستی از جمله آلودگی، حفظ منابع مانند آب و خاک و پسماندها از دوره اول ابتدایی در کتاب علوم و از سوم ابتدایی در کتاب مطالعات اجتماعی در صفحه‌های متعدد کتاب آورده شده است. اضافه شدن کتاب انسان و محیط زیست در پایه یازدهم به این معنی نیست که دانش‌آموزان فقط در این پایه با مشکلات و موضوعات محیط زیستی آشنا شوند بلکه از اول ابتدایی این جرقه زده شده و آرام آرام دانش آموز با این مسائل در کتاب علوم ابتدایی و دوره متوسطه اول و در کتاب مطالعات اجتماعی و متوسطه اول آشنا میشود. حتی در پایه دهم تمام دانش آموزان در مباحثی با عنوان کتاب‌های استان شناسی که برای 31 استان کشور تدوین شده است آشنایی کامل با مشکلات محیط زیستی خواهند داشت ولی باید بدانید که در متوسطه دوم دانش آموزان از درک بالاتری بیشتر برخوردار است و هم احساس مسئولیت بیشتری دارد.
سرتیم مولف کتاب انسان و محیط زیست ادامه داد: پایه دهم شروع متوسطه دوم است و دانش آموزان چون رشته تخصصی خود را انتخاب می‌کنند و وارد آن حوزه می‌شوند تصمیم گرفتیم که این کتاب در آن سال نباشد. این سال، سالی است که آخرین سال دوره متوسطه است و از طرف دیگر در تکاپوی کنکور و آموزش عالی است. بنابراین پایه یازدهم بهترین زمانی است که دانش آموز می‌تواند با مسائل محیط زیستی جدی برخورد کند.
چه کسانی محیط زیست را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند؟
او در پاسخ به این سوال که گروه هدف برای تدریس این دروس چه کسانی هستند، گفت: در بخشنامه‌ای که معاونت متوسطه وزارتخانه داشته است، دبیرانی که فارغ التحصیل رشته جغرافیا، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی هستند توانایی تدریس این کتاب را دارند این کتاب یک کتاب میان رشته‌ای است و خاص یک رشته خاص نیست اما سایر دبیران نیز می‌توانند آن را آموزش دهند. حتی در انتهای بخش‌نامه نیز آمده است که دبیران علوم پایه نیز می‌توانند این کتاب را تدریس کنند. این کتاب اطلاعات خاص و فوق العاده‌ای را به دانش‌آموز نمی‌دهد بلکه در مرحله اول دانش این کتاب مروری به اطلاعات گذشته می‌کند و آنچه برای ما مهم است تغییر نگرش دانش آموزان بود که آنها محیط زیست و محیط پیرامون خود را با دید دیگری نگاه کند. مرحله سوم شامل فعالیت‌هایی است دغدغه در دانش آموزان ایجاد میشود و مرحله چهارم که مرحله هدف ما است بحث مسئولیت پذیری در دانش آموز ایجاد میشود. ما فعالیت‌هایی داریم که دانش‌آموزان می‌تواند هم به صورت فردی و هم گروهی با نظارت دبیر آنها را انجام دهد. نظر ما جلب توجه دانش‌آموزان تنها به محیط زیست نیست بلکه هدف ما محیط پیرامون دانش آموزان است. حتی در زمانی که در بحث گردشگری او را به سفر تشویق می‌کنیم از مراقبت از طبیعت، محیط زیست و آثاری تاریخی که به تماشای آن رفته برای او سخن می‌گوییم.
او درباره میزان استقبال دانش‌آموزان از این کتاب گفت: کتاب جوری طراحی شده که تصاویر زیبایی دارد و چون مطالب علمی پیچیده‌ای ندارد و در واقع دانش‌آموز با خواندن آن اطلاعات قبلی خود را مرور می‌کند فکر می‌کنم برایشان جذاب خواهد بود. ما بسیار سعی کردیم که وارد زندگی روزمره شویم و دانش‌آموزان ارتباط را بین مطالب کتاب و زندگی روزمره خود برقرار کنند.
سایر اخبار این روزنامه
محمدباقر نوبخت:
دولت از هیچ اقدامی که آزادی مردم را محدود کند حمایت نمی کند
« ابتکار» چالش جریان های سیاست با چهره های جدید خود را بررسی می‌کند
وارثان ناخلف سیاست
فرهنگ جولایی، از احوال این روزهای رادیو می گوید
موج صدا، فرکانس عشق
علیرضا صدقی
لبه تیز انتخاب
شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه تحریمی علیه کره‌شمالی را با اتفاق آراء تصویب کرد
عبور روسیه و چین از «اون»
چرا گروه‌های موسیقی خارجی کمتر در ایران به روی صحنه می‌روند؟
سختی ها ی طنین آوای نام های خارجی روی صحنه های ایرانی
چرا آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان از پایه یازدهم آغاز میشود؟
بوی محیط زیست در هوای مهر
چرا ایران نمایشگاه «خوب» ندارد؟
مصائب نمایشگاهی
عضو کمیسیون امنیت‌ملی در گفت‌وگو با «ابتکار» بررسی کرد
راهکارهای ایران برای مقابله با جنایات میانمار
محمدباقر نوبخت:
دولت از هیچ اقدامی که آزادی مردم را محدود کند حمایت نمی کند
