همه پرسی تنش‌زا

حشمت‌الله فلاحت پیشه
نماینده کرد مجلس
پیامدهای همه‌پرسی استقلال کردستان عراق از همین حالا قابل رؤیت هستند. آقای بارزانی با وجود تأکید چندماهه بر غیرالزام‌آور بودن نتایج همه‌پرسی کردستان، یک روز قبل از برگزاری آن، طوری سخن گفت که تنها برداشت ممکن از آن این بود که کردستان پس از این همه‌پرسی از عراق مستقل خواهد شد. او حتی به صراحت درباره تدوین قانون اساسی کردستان هم سخن گفته است. عراق در هفته‌های اخیر و بعد از زمینگیر شدن داعش با افقی امیدبخش‌تر از قبل مواجه شده بود. اتحاد نیروهای مختلف این کشور، از حشدالشعبی تا پیشمرگه‌های کرد زمینه‌ مناسبی بود تا همکاری‌های بیشتر به کاهش عمق اختلافات منجر شود. همه‌پرسی استقلال کردستان اما این افق امیدبخش را با ابهامی بزرگ مواجه کرده است. آن هم در شرایطی که داعش به‌طور کامل در عراق و بخش‌های کردنشین
این کشور از بین نرفته و زمینه تحرکات گاه و بیگاه آن همچنان وجود دارد. همه‌پرسی برگزار شده در چنین شرایطی نه تنها اتحاد عراق را به بن‌بستی جدی می‌کشاند بلکه زمینه بروز تقابلی جدی در میان دو نیروی مقابل داعش یعنی منظومه نظامی عراق و پیشمرگه‌های کرد را فراهم می‌کند. سؤال اساسی اینجاست که از چنین شرایطی، یعنی رودررویی دو نیروی معارض داعش چه کسی سود خواهد برد؟ به عبارت دیگر اگر این دو نیرو در منطقه درگیر اختلافات با هم شوند، آیا به معنای ایجاد فضای مناسب جهت تحرکات بعدی داعش و تکفیری‌ها نیست؟ رفراندوم دیروز کردستان بی‌آنکه جوابی منطقی و عملی به خیلی از مسائل عینی منطقه و عراق داشته باشد تنها در مسیر یک آرزو و رؤیا حرکت کرده است. در یک اقدام سیاسی این رؤیاها نیستند که تضمین‌کننده نتایج خواهند بود، بلکه نتایج حاصل معدل مناسبات و محاسبات سیاسی، اقتصادی و ژئوپولیتیکی خواهند بود. به طور مثال هنوز ما نمی‌دانیم اختلاف عمیق بین اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی بغداد بر سر مسأله کرکوک چگونه و با چه فرمولی رفع می‌شود. هیچ‌کس و حتی خود کردهای طرفدار این رفراندوم هم پیشنهاد عملی برای این موضوع نداشته‌اند. یا در موردی دیگر هنوز به صورت رسمی مرزهای کردستان عراق مورد توافقی هرچند ابتدایی قرار نگرفته و هر کدام از طرفین، ادعایی درباره آن دارند. به این دست مسائل باید ابهام در مناطق چند قومی عراق را که متشکل از اعراب، ترکمن‌ها و کردها هستند هم اضافه کرد. بی‌جواب بودن این دست مسائل که هر کدام به تنهایی می‌توانند زمینه یک مناقشه و رویارویی پرهزینه در منطقه باشند، به آن معناست که همه‌پرسی استقلال کردستان تا حدود زیادی خالی از درایت و آینده‌نگری سیاسی برگزار شده است. واقعیت اما این است که هم‌اکنون کار به این نقطه کشیده شده. اینجاست که


با وجود مواضع و اقدامات غیراصولی مقامات اقلیم کردستان، کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و عراق باید درایت سیاسی خود را برای کنترل اوضاع پس از این به کار ببندند. منطقه هم‌اکنون نیازمند گفت‌و‌گوهای جدی و مستمری با طرف‌های کرد و همین‌طور میان قدرت‌های تأثیرگذار منطقه و حتی جهان است. منطقه خاورمیانه قطعاً تحمل یک تنش و رویارویی دوباره را نخواهد داشت، آن هم در شرایطی که هنوز تروریسم در این نقطه از جهان به صورت کامل از بین نرفته است. چه ملت‌های منطقه و چه رهبران سیاسی باید به این نتیجه برسند که نیاز اساسی منطقه ما
در شرایط فعلی داشتن دولت‌هایی قدرتمند و توانمند در خاورمیانه و ایجاد پیوندهای عمیق‌تر میان این حکومت‌ها با مردمانشان است.