روزنامه جهان صنعت
1396/09/05
سناریوهای احتمالی در نشست آتی اوپک
دکتر مهدی عسلی- از آنجا که مانند سال گذشته افزون بر کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، ۱۰ کشور مهم تولید‌کننده نفت غیرعضو این سازمان مانند روسیه، آذربایجان، مکزیک و قزاقستان و... نیز در گرفتن تصمیم‌های این کنفرانس و سپس اجرای آنها مشارکت دارند بنابراین کنفرانس ۱۷۳ اوپک را می‌توان از نظر تاثیر احتمالی آن بر بازار نفت نشست مهمی دانست.گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که مذاکرات دوجانبه و چندجانبه برای ایجاد هماهنگی‌های لازم پیش از برگزاری این کنفرانس نه‌تنها میان اعضای اوپک بلکه کشورهای غیرعضو اوپک همراهی‌کننده به‌ویژه روسیه که هم‌اکنون بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت خام به شمار می‌آید، از قبل آغاز شده و اظهار نظرهایی نیز از سوی مقام‌های ذی‌ربط این کشورها منتشر شده است.به‌ظاهر موضوع اصلی کنفرانس ۱۷۳ تصمیم‌گیری برای تمدید یا تمدید نکردن موافقت نشست در نوامبر گذشته تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی است. در نشست نوامبر سال گذشته اوپک، به منظور اعاده ثبات بازار نفت، تصمیم گرفت که تولید خود را از ابتدای سال ۲۰۱۷ برای شش ماه (پایان ژوئن ۲۰۱۷) نسبت به میزان تولید اکتبر سال ۲۰۱۶ به میزان 2/1 میلیون بشکه در روز کاهش دهد (کاهش تولید هر یک از اعضای سازمان، به استثنای تولید کشور ایران، لیبی و نیجریه، در حد 5/4 درصد از تولید خود)، کشورهای همراهی‌کننده غیرعضو اوپک به رهبری روسیه نیز توافق کردند تولید خود را حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهند. کمیته‌ای نیز برای نظارت بر اجرای توافق ایجاد شد که با تشکیل منظم نشست‌های پایبندی کشورهای امضا‌کننده توافق را بررسی و اعلام کند.
هدف اوپک در وهله نخست کاستن از مازاد موجودی انبارهای نفت و فرآورده‌های نفتی در سراسر دنیا بود که اوایل سال۲۰۱۶ به میزان بسیار بالایی رسیده و تقریبا به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون بشکه بیشتر از میانگین سطح انبار در پنج سال گذشته رسیده بود و این انباشت ذخایر نفت خام و فرآورده‌ها فشار زیادی بر قیمت نفت ایجاد می‌کرد و بدون کاهش این مازاد ذخایر نفت و فرآورده‌های نفتی اعاده ثبات بازار نفت حول قیمت‌های منصفانه (مثلا ۶۰ دلار برای هر بشکه در آن زمان) امکان نداشت.
خوشبختانه با توجه به میزان بالای پایبندی اعضای اوپک و کشورهای تولید‌کننده نفت غیرعضو این سازمان به اجرای توافق یادشده و سپس تمدید تصمیم یادشده (در نشست پیشین اوپک در تابستان ۲۰۱۷) برای ۹ ماه دیگر و تا پایان ماه مارس (۲۰۱۸ اردیبهشت ۹۷) از سقوط بیشتر قیمت نفت جلوگیری شد و با تعادل عرضه و تقاضا در بازارهای نفت به‌تدریج شاهد اعاده قیمت‌های بهتر بوده‌ایم.حال با توجه به افزایش قیمت نفت در هفته‌های اخیر که عمدتا تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل بنیادی و نیز تحولات سیاسی به‌ویژه در منطقه خاورمیانه (مانند قطع صادرات نفت از منطقه کرکوک عراق، اعلام کاهش صادرات نفت عربستان از دسامبر امسال به میزان ۱۲۰ هزار بشکه در روز و تحولات سیاسی در عربستان سعودی که با بازداشت گسترده وزرا و سیاستمداران، شاهزاده‌ها و سرمایه‌داران در آن کشور و نیز استعفای نخست وزیر لبنان در عربستان و تنش سیاسی بین دولت‌های عربستان و لبنان در موضوع عدم امکان یا جلوگیری از بازگشت نخست‌وزیر آن کشور از عربستان به لبنان پیش آمده این سوال مطرح شده است که آیا تمدید توافق پارسال اوپک و غیراوپک (کاهش 8/1 میلیون بشکه در روز از تولیدات خود) برای یک‌سال دیگر و تا پایان سال ۲۰۱۸ با افزایش قیمت نفت به بالاتر از ۶۰ دلار برای هر بشکه امکان افزایش تولید نفت از سوی تولیدکنندگان غیر‌متعارف نفت در آمریکا و در نتیجه تشدید عدم تعادل بازار نفت در سال‌های بعد را فراهم نخواهد کرد؟ و اگر چنین احتمالی وجود دارد، آیا کنفرانس اوپک آمادگی بررسی و تصمیمی در این مورد را هم دارد یا خیر؟
شواهدی که امکان افزایش قیمت نفت به بالاتر از قیمت متعادل ۵۵ تا ۶۰ دلار برای هر بشکه را ایجاد کرده است تغییر بازار نفت از وضع پس‌بهین(Contango) به وضع پیش‌بهین(Backwardation) و نیز گزارش‌هایی است که از ثبت قراردادهای آتی اختیار برای ماه‌های آینده به قیمت‌های ۷۰ تا ۸۰ دلار برای هر بشکه حکایت می‌کند. از سوی دیگر گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد استمرار قیمت نفت بالای ۶۰ دلار می‌تواند یک میلیون بشکه نفت خام سبک غیر‌متعارف را افزایش دهد.
بنابراین دلایل قوی برای احتیاط در نشست آینده وجود دارد زیرا سخت‌تر کردن بیشتر بخش عرضه اوپک می‌تواند در یکی دو سال آینده سبب افزایش تولید دوباره نفت غیر‌متعارف در آمریکا و سقوط اجتناب‌ناپذیر قیمت‌ها همراه با کاهش سهم بازار اوپک شود. در آخرین گزارش چشم‌انداز نفت اوپک بازنگری قابل توجهی در عرضه نفت خام برای سال‌جاری میلادی به عمل آمده و عرضه نفت خام برای سال ۲۰۱۷ را که در سال گذشته 3/95 میلیون بشکه در روز برآورد شده بود با افزایشی معادل 2/1 میلیون بشکه در روز به 5/96 میلیون بشکه در روز افزایش داده‌اند.
دلیل اصلی این بازنگری افزایش پیش‌بینی‌نشده تولید نفت نامتعارف در آمریکا عنوان شده است. اما اگر کارایی تولید نفت خام غیر‌متعارف به اندازه‌ای افزایش یافته است که در شرایط قیمت‌های زیر ۵۰ دلار تولید آن بیش از یک میلیون بشکه در روز از برآوردهای اولیه فراتر رفته است، می‌توان انتظار داشت در صورتی که قیمت‌ها برای مدتی بالای ۶۰ دلار برای هر بشکه بماند، تولید نفت نامتعارف می‌تواند حتی فراتر رود و همان‌طور که گفته شد، گزارش‌هایی وجود دارد که تولید نفت خام غیر‌متعارف در این شرایط می‌تواند حتی یک میلیون بشکه بیشتر شود. اما از سوی دیگر عدم تمدید توافق سال گذشته و بازگشت به سطح تولید اکتبر سال گذشته با چشم‌انداز افزایش حدود دو میلیون بشکه‌ای در روز نسبت به سطح تولید کنونی در بهار سال آینده نیز می‌تواند سقوط قیمت‌ها به حدود اوایل سال ۲۰۱۶ را به دنبال داشته باشد. این یکی از دلایلی است که وضع بازار را به وضع پیش‌بهین تبدیل کرده و قیمت نفت شاخص WTI را نسبت به قیمت نفت شاخص برنت و حتی سبد نفتی اوپک در حالت دیسکانت (تنزیل) قرار داده است.
در نشریات اوپک جمع تقاضا برای نفت کشورهای عضو آن در سال آینده میلادی ۳۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز برآورد شده است که حاکی از افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای تقاضا برای نفت است. اما این برآورد در صورتی که تولید نفت نامتعارف در آمریکا افزایش یابد، ممکن است تحقق نیابد زیرا تقاضا برای نفت اوپک در شیوه برآورد آن سازمان در واقع از تفاضل بین کل تقاضای جهانی برای نفت و تولید نفت غیراوپک به دست می‌آید. حفاری‌های نفت نامتعارف در آمریکا ممکن است با افزایش قیمت نفت شاخص آمریکا و کاهش شکاف قیمت نفت شاخص‌های برنت دریای شمال و
وست تگزاس اینترمدییت (WTI) آمریکا افزایش یابد. هم‌اکنون محدودیت‌های انتقال نفت از منطقه کوشینگ (Cushing) اوکلاهما به خلیج‌مکزیک و مبادی صادرات نفت آمریکا مانع کاهش این شکاف شده است و در حالی که به دلیل کاهش عرضه نفت خاورمیانه در بازار خاورمیانه قیمت نفت شاخص برنت افزایش یافته اما محدودیت‌های ناشی از انتقال نفت در آمریکا قیمت نفت شاخص WTI را تحت فشار نگه داشته است. طبق گزارش‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در فصل دوم سال آینده خطوط تازه انتقال نفت از کوشینگ اوکلاهما بهره‌برداری خواهد شد. این می‌تواند عرضه نفت آمریکا به بازارهای آسیای جنوب شرقی را افزایش دهد و بر بازارهای کشورهای اوپک در آن منطقه به‌ویژه کشورهای خاورمیانه‌ای عضو اوپک فشار وارد کند.
در عین حال، در آستانه برگزاری اجلاس ۳۰ نوامبر (۹ آذرماه)، تولید نفت اوپک به کمترین مقدار در پنج سال ماه اخیر رسیده است هر چند هنوز تولید سازمان نسبت به سطح تولید تعیین شده بیشتر است. تولید نفت عراق و نیجریه هرکدام ۱۰۰ هزار بشکه در روز و تولید نفت ونزوئلا و الجزایر هر یک ۵۰ هزار بشکه در روز در ماه اکتبر کاهش داشته است.علاوه بر آن، عربستان اعلام کرده است در ماه دسامبر صادرات نفت خام خود را ۱۲۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد و صادرات آن کشور به آمریکا ۱۰درصد کاهش می‌یابد. به این ترتیب صادرات نفت خام عربستان سعودی به حدود هفت میلیون بشکه در روز خواهد رسید. هرچند دلیل این کاهش متعادل کردن بازار اعلام شده است و عربستان در ماه‌های تابستان یعنی ژوئیه و آگوست هم صادرات خود را کاهش داده بود؛ اما این واقعیت که در ماه گذشته از تولید نفت چند عضو اوپک کاسته شده و در هفته‌های اخیر نیز قیمت‌های نفت در بازار روند صعودی به خود گرفته نشان می‌دهد که دلیل اصلی این کاهش نه تلاش مضاعف آن کشور برای موازنه بازار بلکه عدم توانایی عربستان به استمرار تولید در سطوح بالای ۱۰ میلیون بشکه در روز و همزمان افزایش مصرف داخلی است. این نظر با توجه به استمرار کاهش سطح انبارهای نفت عربستان نقل شده است، تایید میشود زیرا در صورتی که عربستان سعودی امکان افزایش تولید داشت دلیلی نداشت در شرایط افزایش قیمت نفت، صادرات نفت خود را کاهش داده و سهم خود در بازار را که آنقدر برای عربستان اهمیت داشته است از دست بدهد.
موضوعی که مذاکرات اجلاس آینده اوپک را با اهمیت و در عین حال ابهام بیشتری می‌بخشد نیازهای بودجه‌ای کشورهای عضو اوپک است. در گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول عربستان و امارات متحد عربی برای موازنه بودجه خود در سال آینده میلادی به ترتیب به قیمت نفت ۷۰ دلار و 7/61 دلار برای هر بشکه نیاز دارند. این ارقام برای کویت و قطر حدود ۴۸ دلار برای هر بشکه برآورد شده است.
بنابراین، با توجه به نکاتی که در بالا بحث شد سه سناریوی جایگزین را می‌توان برای نتیجه مذاکرات اجلاس آتی اوپک تصور کرد:
1- تمدید توافق سال گذشته تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی. در این صورت احتمال تداوم روند افزایشی ملایم قیمت‌ها در سال ۲۰۱۸ به دلیل افزایش تقاضای جهانی برای نفت ناشی از رشد سریع‌تر اقتصادی آمریکا، چین و اروپا وجود خواهد داشت. چنانچه این تصمیم گرفته شود سازمان اوپک باید احتمال قوی افزایش سرمایه‌گذاری و تولید نفت خام نامتعارف (با توجه به چرخه کوتاه‌مدت فناوری تولید نفت غیر‌متعارف) در سال‌های آینده و سقوط قیمت‌ها مانند آنچه در نیمه دوم ۲۰۱۴ اتفاق افتاد را برآورد و نفع حاصل از افزایش قیمت نفت ناشی از تداوم کاهش تولید توافق شده در ۲۰۱۶ را با ضرر احتمالی سقوط قیمت‌ها در سال‌های بعد مقایسه کند.
2- تعویق تصمیم‌گیری در خصوص تمدید توافق نوامبر سال گذشته (برای کاهش 2/1 میلیون بشکه‌ای اوپک و ۶۰۰ هزار بشکه غیراوپک) به یک کنفرانس فوق‌العاده در ماه مارس آینده. در این صورت لازم است ریسک تغییر انتظارات بازار به دلیل تصور احتمال پیدایش مازاد عرضه در فصل دوم سال آینده و سقوط احتمالی قیمت‌ها حتی سریع‌تر از سناریوی پیشینی را در نظر گرفته هزینه آن را با عدم‌النفع حفظ سطح تولید در حد تعیین شده مقایسه کند.
3- حالت سوم که مناسب‌تر به نظر می‌رسد تمدید مشروط و انعطاف‌پذیر توافق سال گذشته است. به عبارت دیگر کنفرانس توافق سال گذشته را با لحاظ افزایش تقاضا برای نفت اوپک اجرا کند.
یعنی چنانچه طبق پیش‌بینی دبیرخانه اوپک مثلا ۴۰۰ هزار بشکه (یا هر میزان) به تقاضا برای نفت اوپک اضافه شد (به دلیل رشد اقتصادی سریع‌تر دنیا یا عدم تحقق تولید غیراوپک) سازمان تنها به همان میزان به تولید خود اضافه کند یعنی در حد تقاضا برای نفت اوپک تولید کند نه کمتر (که بازار را از دست بدهد) و نه بیشتر (که قیمت‌ها سقوط کند). کنفرانس می‌تواند به کمیته نظارت بر اجرای توافق نوامبر ۲۰۱۶ یا دبیرخانه اوپک ماموریت دهد که شیوه تقسیم این افزایش احتمالی تولید بین اعضا را تدوین و به تصویب برساند و بر حسن اجرای آن از سوی اعضا نظارت کند.
* مدیرکل سابق امور اوپک و ارتباط با مجامع بین‌المللی وزارت نفت
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
حقوق بشر و برجام محور گفت وگوها
توقف حمایت تسلیحاتی آمریکا از کردهای سوریه
چراغ سبز سوری‌ها به محصولات ترکیه‌ای؛
آخرین تمهید برای اعطای تسهیلات مسکن؛
نقش بسیج کنندگی شبکه های مجازی در زلزله کرمانشاه؛
هجوم برای خرید سکه
«جهان صنعت» راهبرد تعیین خط مشی دستمزد را بررسی کند؛
پس از قفل ورزشگاه و ساختمان باشگاه، برنامه بعدی، حذف تیم سیاه‌جامگان است
جمعه طلایی!
Black Monday جهان‌صنعت!
رکورد پنجاه ساله بورس زده شد
«زلزله‌گردی» تکنیکی برای افزایش گردشگران؛
سناریوهای احتمالی در نشست آتی اوپک
احساسات و عواطف نوجوانان
اوپک گازی رو در روی ایالات متحده آمریکا؛
اتحاد معارضان سوری و امیدواری نشست ژنو
احساسات و عواطف نوجوانان
استقلال بانک مرکزی در دستور کار مجلس
روحانی در تماس تلفنی بشار اسد:
