روزنامه ابتکار
1396/10/16
«ابتکار» تاثیر 9 دوره برگزاری جایزه جلال آل احمد بر عرصه کتاب کشور را بررسی کرد سردرگمی «جلال» به دنبال کتاب سال
فاطمه امینالرعایاامروز قرار است برگزیدگان دهمین دوره جایزه جلال معرفی شوند. این جایزه خصوصا به دلیل مبلغ بالایش به عنوان یکی از بزرگ‌ترین جوایز ادبی ایران مطرح میشود اما همیشه برگزاری و انتخاب برگزیدگان این جایزه ادبی با حواشی بسیاری همراه بوده است. مهم‌ترین و اصلی‌ترین پرسش در این رابطه، این است که جایزه جلال پس از ده سال چه دستاوردهایی داشته است؟
سال 1387 نخستین دوره جایزه جلال آل احمد در سالروز تولد این نویسنده با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. این جایزه که یک جایزه ادبی دولتی است به منظور معرفی آثار برگزیده ادبیات داستانی هر سال آذرماه با هدف «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» توسط موسسه بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان برگزار میشود. این جایزه در بخش‌های داستان کوتاه، داستان بلند، تاریخ و مستندنگاری، نقد ادبی و بخش ویژه ادبیات افغانستان برگزار میشود.
تجدید چاپ کتابهای برگزیده
برچسب برگزیده یک جایزه ادبی روی جلد کتاب‌ها معمولا با فروش بیشتر آن کتاب همراه است، آیا جایزه جلال آل احمد پس از 9 دوره توانسته در بین مردم چنین اعتباری کسب کند که با اعتماد به این جایزه، آثار برگزیدگان پرفروش شود؟ مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و دبیر اجرایی جایزه جلال، درباره دستاوردهای 9 دوره گذشته جایزه جلال آل احمد و تاثیر آن بر فروش آثار برگزیده به «ابتکار» می‌گوید: جایزه جلال در افزایش فروش در فضای نشر بسیار موثر بوده است. وقتی کتابی به واسطه این جایزه حداقل دو یا سه بار تجدید چاپ میشود آن هم در فضای نشر امروز که تعداد تیراژ کتاب و چاپ آن یک چاپ و 500 جلد است، بسیار موثر است اما این با افق مدنظر ما و آن چه که ما از پرفروش می‌شناسیم بسیار فاصله دارد، کما اینکه تاثیر رسانه‌ها و تلویزیون بر فروش کتاب، آن تاثیری که در همه دنیا معمول است، نیست. از این بابت جایزه تاثیر شگرفی بر فروش کتاب ندارد.
او ادامه می‌دهد: اما اگر فضای منطقی نشرمان را در نظر بگیریم و از این منظر به ماجرا نگاه کنیم، جایزه بسیار تاثیرگذار بوده چون تقریبا همه کتاب‌هایی که در چهار دوره گذشته در جایزه جلال برنده شده‌اند حداقل به چاپ دو و سه رسیده‌اند.
قزلی درباره میزان استقبال مخاطبان از برگزیدگان این جایزه ادبی دولتی به نسبت آثار برگزیده جوایز ادبی خصوصی می‌گوید: این قیاس را بررسی نکرده‌ام. در واقع باید بببینیم برندگان جوایز خصوصی شامل این تجدید چاپ‌ها می‌شوند یا خیر. بعد از مشخص شدن این موضوع می‌توان در این مورد صحبت کرد. گاهی جوایز به این ترتیب داده میشود که کدام کتاب بیشتر مورد اقبال واقع شده که به آن کتاب جایزه بدهند. در واقع تعداد چاپ‌های کتاب به معنایی ملاک تاثیر جایزه بر آن کتاب نیست. رسانه باید توجه داشته باشد که این کتاب بعد از گرفتن جایزه تعداد چاپ‌های بیشتری داشته یا قبل از گرفتن جایزه چاپ‌های بالایی داشته است.
ادغام نه حذف
در اوایل برگزاری جایزه جلال آل احمد قرار بر این بود که برگزیدگان این جایزه 110 سکه دریافت کنند اما چند سالی است که بنا به مصوبه هیات امنای این جایزه، میزان ۳۰ سکه برای برگزیده و ۱۰ سکه برای شایستگان تقدیر و هم‌سنگ با جایزه کتاب سال در نظر گرفته شده است. سوال این‌جا است که جایگزین شدن جایزه جلال به جای بخش ادبیات و شعر کتاب سال اتفاق خوبی است یا بد؟ دبیر اجرایی جایزه جلال می‌گوید: برگزارکننده جایزه کتاب سال و برگزارکننده جایزه جلال هر دو معاونت فرهنگی وزارت ارشاد هستند بنابراین برگزارکننده یکی است. جایزه کتاب سال، جایزه جشنواره شعر فجر جایزه جلال همگیبه کتابهای منتشر شده در یک سال گذشته تعلق می‌گیرند پس کتاب‌ها هم یکی است. به نظر می‌رسد که تکرار دوباره این ماجرا چندان خوشایند و خوش‌منظر نباشد. حذفی صورت نگرفته است بلکه اجازه داده شده که این حوزه‌ها توسط داوران و هیات علمی این دو جایزه یعنی جایزه جلال و جایزه جشنواره شعر فجر داوری شود.
داوران خودشان به ملاک تبدیل شده‌اند
هدف از برگزاری جایزه جلال آل احمد «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» عنوان شده است. دست‌اندرکاران این جایزه چقدر در دستیابی به این هدف تلاش کرده‌اند. قزلی می‌گوید: انتخاب شدن یک کتاب در جایزه جلال مبتنی بر مستندات جایزه که به طور شفاف اعلام شده است، یعنی اساس‌نامه، آیین‌نامه و در نهایت هیات علمی و داوران این جایزه. شاخصه انتخاب شدن یک کتاب همین مستندات و اجماع داوران است. داوران هستند که بر اساس مستندات با توجه به تسلط چندین‌ساله‌شان بر حوزه ادبیات کتاب‌ها را انتخاب می‌کنند. این افراد به واسطه تجربه تعلق‌شان به ادبیات و ایران خودشان به ملاک انتخاب کتاب تبدیل شده‌اند. اجماع‌شان هم در این موضوع کار ساز است. 9 نفر از اعضای هیات علمی هیات داوران را تشکیل می‌دهند، این هیات نامزدها را با اجماع انتخاب می‌کنند و هیات انتخاب نهایی در واقع همان هیات داوران هستند به علاوه دبیر علمی و یکی از اعضای هیات علمی که انتخاب نهایی را انجام می‌دهند.
بی‌توجهی رسانه‌ها به برگزیدگان
علی آقاغفار، نویسنده، در گفت‌و گو با «ابتکار» درباره تاثیر جایزه جلال بر فروش کتابهای برگزیده به نسبت جوایز خصوصی می‌گوید: کلا جشنواره‌هایی که در کشور برای کتاب برگزار میشود، آن طور که باید و شاید انتظار جامعه فرهنگی را برآورده نمی‌کنند چون صرف برگزیده شدن در یک جشنواره باعث فروش کتاب نمی‌شود، البته این امر می‌تواند تاثیرگذار باشد اما نمی‌توانیم تنها به اعلام اسامی برندگان بسنده کنیم. متاسفانه خیلی از رسانه‌های رسمی کشور هم بعد از این جشنواره‌ها نه این کتاب‌ها را معرفی می‌کنند نه با نویسنده گفت‌وگو می‌کنند در حالی که برای دست‌اندرکاران فیلم‌ها و سریال‌ها برنامه‌های زیادی تهیه میشود و در مورد آثارشان صحبت میشود. طبیعتا بسیاری از مردم از این کتاب‌ها و دلایل برگزیده شدن آنها مطلع نمی‌شوند. امسال دهمین دوره این جازه برگزار میشود، از دوره‌های اولیه به دلیل نوپا بودن انتظار چندانی نمی‌رفت اما در دوره چهارم به بعد انتظار این بود که به گونه‌ای به این جوایز پرداخته شود که اتفاقی برای نویسنده و ناشر بیفتد که چنین نیست. انجام این جایزه اتفاق خوبی است اما تبلیغاتی در مورد کتاب‌ها صورت نمی‌گیرد. کتابهای برگزیده جشنواره‌های خصوصی هم شرایطی مشابه دارند.
آقا غفار ادغام دو جایزه کتاب سال و جایزه جلال را در کلان به دلیل تشابه دیدگاه‌ها به علت یکسان بودن برگزارکننده اتفاقی مثبت ارزیابی می‌کند. او درباره میزان همسویی انتخاب‌های این جشنواره با هدف اصلی آن می‌گوید: ملاکی که برای ارزیابی کتاب‌ها در این جایزه ادبی عنوان شده جزئی نیست و ما سنگ محکی نداریم که این‌ها را با آیین‌نامه‌ها تطابق دهیم. شاید این موضوع برای داوران مشخص شده باشد ولی چون در سطح جامعه چندان مطرح نشده مجبوریم اعتماد کنیم. کتاب‌هایی هم که تا به حال در این جایزه برگزیده شده‌اند کتابهای خوبی هستند. البته شاید اگر هر مخاطب حرفه‌ای کتاب اگر این کتاب‌ها را بخواند بتواند ایرادهایی را عنوان کند اما قرار است نقاط قوت این‌کتاب‌ها با رقبای‌شان تاکید شود.
دهمین دوره جایزه جلال آل احمد امروز شانزدهم د‌ی ماه ساعت 14 با معرفی برگزیدگان به کار خود پایان می‌دهد.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» تاثیر 9 دوره برگزاری جایزه جلال آل احمد بر عرصه کتاب کشور را بررسی کرد
سردرگمی «جلال» به دنبال کتاب سال
«ابتکار» از انتقادها به تنها رسانه دیداری و شنیداری کشور گزارش می دهد
نیازهای قانونی شکستن یک انحصار رسانه ای
مایکل پنس اعلام کرد که ترامپ پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد
خواب آشفته ترامپ برای برجام
محمدعلی وکیلی
درس ها و عبرت های اتفاقات اخیر
آیا در اعتراض‌های اخیر خواست مردمی شنیده شد؟
متن مطالبات در اغمای حواشی اعتراض ها
امامان جمعه شهرهای بزرگ به اعتراضات اخیر چگونه واکنش نشان دادند؟
اعتراضات خیابانی به روایت ترییون های نمازجمعه
سهم گردشگری از ایجاد اشتغال ایران چقدر است؟
سفره کم نان گردشگری
«ابتکار» واکنش مجلس به تیم اقتصادی دولت درباره ناآرامی های اخیر را بررسی می کند
سوال و استیضاح اقتصادی ها یا همراهی با دولت؟
قاتل ستایش قریشی اعدام شد
پایان تلخ امیرحسین
آذری جهرمی :
در تصمیم‌گیری برای ایجاد محدودیت تلگرام نقش نداشتیم
اظهارات ابتکار درخصوص بازداشت جوانان در حوادث اخیر
باید حق پرسشگری و چالش‌گری آنها را به رسمیت شمرد
