روزنامه ابتکار
1396/10/27
جایگاه ادبیات کودک در فضای مجازی کجا است؟ زمانی برای کتابخانه شدن موبایل‌ها
فاطمه امین‌الرعایا«بچه‌های این دوره خیلی تغییر کرده‌اند». حتما شما هم این جمله را به دفعات شنیده‌اید. یکی از دلایل تفاوت نسل‌ها پیشرفت تکنولوژی است که این روزها با سرعت سرسام‌آوری به پیش می‌رود. شاید همین موضوع دلیل تفاوت بسیار زیاد متولدین دهه‌های 80 و 90 شمسی با دهه‌های پیش از خود باشد. سبک زندگی کودکان و نوجوانان امروز با کودکان دیروز کاملا متفاوت است. بچه‌های امروز از همان کودکی طریقه کار کردن با تلفن‌های هوشمند را می‌آموزند، حتی تبلت‌های شخصی پر از برنامه‌های مخصوص گروه سنی‌شان است، در اختیارشان قرار می‌گیرد. شاید بسیاری بگویند این امر، باعث کاهش علاقه بچه‌ها به کتاب و کاهش بیشتر مطالعه خواهد شد، اما آیا نمی‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد؟ سهم کتاب از این تغییرات تکنولوژیکی چقدر است؟
ما از بچه‌ها جا می‌مانیم
21 آبان 1385 موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با درک این ضرورت طرح نخستین بانک اطلاعات فرهنگ و ادبیات کودکان ایران (ایرانک بانک) را راه‌اندازی کرد. این موسسه تا امروز چندین پایگاه مجازی تخصصی در حوزه فرهنگ و ادبیات کودک راه‌اندازی کرده است. به جز این موسسه چندین پایگاه دیگر هم در این حوزه فعالیت می‌کنند، گرچه تعدادشان زیاد نیست اما چاره‌اندیشی و آینده‌نگری این موسسات در حوزه ادبیات کودک جای خوشحالی است. ناشران کودک هم در تلاشند که بتوانند خودشان را با شرایط روز وفق دهند. اما چنین شیوه‌هایی چقدر در ترویج و آموزش کودکان و نوجوانان برای مطالعه بیشتر اثرگذار است؟ سمیرا رستگارپور، مدیر انتشارات سیمای شرق که کانال تلگرامی برای پخش کتاب‌های تخصصی کودک و نوجوان با نام «مداد آبی» را راه‌اندازی کرده است، به «ابتکار» می‌گوید: یکی از اقدامات مناسب در راستای علاقه‌مندسازی بچه‌ها به مطالعه استفاده از فضای مجازی است. ما باید برای کودکان در چنین فضایی محتوای مناسب تولید کنیم چون بچه‌ها با فضای مجازی و اینترنتی بیشتر در تماس هستند. چه بهتر که ما از بچه‌ها عقب نمانیم و به جای آنکه محتوای غیرمفید در اختیار کودکان قرار بگیرد، برای‌شان محتوایی جذاب برای آن‌ها تدارک ببینیم. مثلا در حوزه پخش کتاب با تولید ویدیو، انیمیشن‌های کوتاه و فایل‌های صوتی مورد علاقه بچه‌ها تولید کنیم که اگر موبایل و تبلت در دسترس آن‌ها قرار گرفت بتوانند از این محتواهای تولیدی استفاده کنند. بچه‌ها هر شب می‌توانند در ماهنامه قلک که به بچه‌ها اختصاص دارد، فایل صوتی یک قصه را گوش بدهند. ما در بعضی از صفحات این ماهنامه از نرم‌افزار واقعیت افزوده استفاده می‌کنیم و بچه‌ها می‌توانند به داستان و شعرهایی که برای‌شان فایل صوتی تهیه شده، با یک اسکن، گوش کنند. به این ترتیب با فضای مجازی پیوند برقرار می‌کنند و در عین حال محتوای مناسب هم در اختیار خواهند داشت.
او ادامه می‌دهد: واقعیت این است که ما بزرگ‌ترها از بچه‌ها جا می‌مانیم. من با کودکی 9 ساله مصاحبه می‌کردم که می‌گفت کانال معرفی کتاب دارد و این کانال در مدرسه فالوورهای زیادی دارد. زمانی که ما بزرگ‌ترها از بچه‌ها عقب بمانیم، خود به خود آسیب‌های فضای مجازی به سراغ‌شان خواهد رفت. ممکن است کودک یا نوجوانی که به این حوزه علاقه‌مند است خودش به دنبال ارتباط با فضای مجازی و کتاب باشد ولی بچه‌های دیگری هم هستند که بدون هیچ نظارتی در فضای مجازی پرسه می‌زنند، در چنین شرایطی نمی‌توانیم بگوییم محتوای بد به دست کودک و نوجوان‌مان رسیده چون ما بزرگ‌ترها، ما ناشران، به عنوان فعال فضای مجازی برای بچه‌ها کاری نکرده‌ایم.
روش کار سنتی ناشران
استفاده از فضای مجازی به عنوان بستری برای ادبیات کودک تنها به کودکان منتهی نمی‌شود، سوی دیگر این فضا ناشران هستند. رستگارپور، درباره استقبال ناشران از فضای مجازی برای ارائه آثارشان می‌گوید: ناشران هنوز با این فضا بیگانه هستند. ما به عنوان مرکز تخصصی پخش کتاب‌ها کودک به صورت پیوسته در حال تولید اخبار، به صورت پادکست، ویدیئو، فایل صوتی و ... در فضای مجازی هستیم و این موضوع برای ناشرانی که با ما همکاری می‌کنند، عجیب است. بعضی از ناشران انقدر از این فضا دور هستند و در فضای سنتی و قدیمی مشغول فعالیت هستند که خیلی با فضای جدید ارتباط برقرار نمی‌کنند. معدود انتشاراتی وجود دارند که در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و نتیجه خوبی هم گرفتند. این ناشران از روش‌هایی مثل تبلیغات تلویزیونی، استفاده از فضای مجازی، اینستاگرام و تلگرام استفاده می‌کنند، بچه‌ها هم عاشقانه کتاب‌های این ناشران را دوست دارند و آن‌ها را می‌خرند.
الگوپذیری کودکان از والدین
چرا کمتر اسم پایگاه‌های مجازی تولید یا پخش کتاب کودک به گوش‌مان خورده است؟ شاید حتی بسیاری از افراد نداند که ادبیات کودک در فضای مجازی هم فعالیت دارد. دلیل چیست؟ چرا این پایگاه‌ها ناشناخته مانده‌اند؟ راهکار چیست؟ رستگارپور می‌گوید: به نظر من رسانه‌های سنتی در شناساندن این پایگاه‌ها بسیار موثر خواهند بود. ما فکر می‌کنیم تلویزیون کارکرد خودش را از دست داده ولی وقتی کتاب در یک برنامه پربیننده تلویزیونی معرفی میشود، اقبال به کتاب بیشتر خواهد شد، حتی ممکن است تجدید چاپ شود. اما نکته مهمی در این میان وجود دارد و آن نکته این است که ضرورت مطالعه کودکان را باید خانواده‌ها درک کنند. اگر ما به عنوان فعال این حوزه همه فضاها را در اختیار داشته باشیم و هر کاری هم از دست‌مان بربیاید انجام دهیم، تا زمانی که پدر و مادر احساس نیاز نکنند که فرزندش باید مطالعه کند و اگر چنین نکند از شرایط اجتماعی و فرهنگی عقب بیفند، فعالیت ما بی‌نتیجه خواهد بود. بیشتر از بچه‌ها لازم است به پدر و مادرها آموزش دهیم، گاهی بیشتر از اینکه به بچه‌ها فکر کنیم باید به این بیندیشیم که سایت یا اپلیکیشن کتابخوانی برای پدر و مادر هم جذاب باشد. قطعا فرزند والدین کتابخوان، به مطالعه علاقه‌مند خواهد شد.
مراجعه کنند، حمایت می‌کنیم
مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب، در خصوص حمایت خانه کتاب از پایگاه‌ها و اپلیکیشن‌های مجازی حوزه ادبیات کودک و نوجوان به «ابتکار» می‌گوید: چندان از اپلیکیشن‌های موجود در این حوزه اطلاع ندارم، چون تعداد آن‌ها چندان هم زیاد نیست. تا امروز کسی در این حوزه به ما مراجعه نکرده است اما هر زمان که فردی مراجعه کند، حمایت خواهد شد. تا امروز هم رویه چنین بوده است. تلاش ما بر این بوده هر زمان که احساس کنیم می‌توانیم در این حوزه‌ها حمایت کنیم، چه در حوزه تبلیغی، چه تالیف، این کار را انجام دهیم.
مدیرعامل خانه کتاب، البته روش‌های الکترونیکی برای مطالعه کتاب را چندان مناسب کودکان نمی‌داند و در این‌باره می‌گوید: بسیاری از روانشناسان و کارشناسان حوزه کودک و خانواده این روش‌ها را توصیه نمی‌کنند. یعنی آنچه که امروز به اشتباه در خانواده‌ها جا می‌افتد که سبک آموزش تغییر کرده و بچه‌ها باید با تبلت و لپ تاپ و اپلیکیشن کار کنند، چندان مورد تایید نیست. هنوز هم در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان کتاب حرف اول را می‌زند و توصیه می شود همچنان کتاب مورد استفاده قرار بگیرد، چون هم از جهت سلامت جسمی و هم از جهت سلامت روحی کودکان این اپلیکیشن‌ها و پایگاه‌ها چندان نمی‌توانند قابل توجه باشند، بنابراین فکر نمی‌کنم درست باشد که کودک از این سن به سمت استفاده از فضای مجازی و ابزار الکترونیکی هوشمند برود و بخواهد از این ابزار برای مطالعه استفاده کند. به نظر من ما هنوز در ابتدای راه استفاده از این ابزار برای کودکان و نوجوانان هستیم و باید با احتیاط و کارشناسی‌شده و حساب‌شده با این ابزار نوین رفتار کنیم.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مهمانان سیزدهمین اجلاس بین المجالس کشورهای اسلامی:
«ابتکار» آینده سیاسی معاون اول ریاست جمهوری را بررسی کرد
معمای جهانگیری
در هشتمین همایش سالانه سلامت روان و رسانه، علل شیوع خشونت در جامعه بررسی شد
کاهش خشونت نتیجه توسعه جامعه مدنی
سید علی محقق
سانچی، مرگ را به مساوات تقسیم کرد!
جایگاه ادبیات کودک در فضای مجازی کجا است؟
زمانی برای کتابخانه شدن موبایل‌ها
«ابتکار» چشم انداز جنگ داخلی سوریه در دوران پسا داعش را بررسی می‌کند
فاز جدید بحران در سوریه
محمدقاصد اشرفی در گفت‌و‌گو با «ابتکار» از اولویت ساخت پردیس‌های سینمایی می‌گوید
نشستن خاک روی خاطره سینماهای قدیمی
«ابتکار» تاثیرات افزایش قیمت نفت در اقتصاد کشور را بررسی کرد
فرصت تنفس نفتی دولت
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست 6 ماه پس از تصویب قانون هوای پاک در ایران مطرح کرد
اجرای قانون هوای پاک به هر قیمتی
روحانی در نشست اتحادیه مجالس کشورهای سازمان همکاری اسلامی:
اسلام دین صلح است، نه دین جنگ
وزیر اطلاعات:
انرژی کشور صرف دامن زدن به اختلافات درونی نشود
روحانی در نشست اتحادیه مجالس کشورهای سازمان همکاری اسلامی:
اسلام دین صلح است، نه دین جنگ
غلامعلی رجایی:
سرنوشت وصیت‌نامه هاشمی همچنان نامعلوم است
