روزنامه شهروند
1397/01/30
رویای هژمونی منطقه‌ای عربستان
محمود اشرفی روزنامه نگار هژمونی منطقه‌ای سودای عربستان‌سعودی است. یک کج‌اندیشی دیپلماتیک که برپایه دوری از واقعیات منطقه شکل گرفته است. در این راه عربستان‌سعودی در رویای برهم زدن شرایط ژئوپلیتیکی منطقه است. رویایی که هیچ‌گاه به حقیقت تبدیل نخواهد شد. انگاره هژمونی منطقه‌ای عربستان‌سعودی فرا راه خود با موانع بسیاری روبه‌روست و در این میان ایران بزرگترین مانع است. رویای چیرگی منطقه‌ای برای سیاست‌سازان عربستان از زمان استقلال این کشور در نیمه اول قرن بیستم آرام آرام شکل و در سه دهه اخیر شتاب بیشتری گرفته است. عربستان سعودی برای انزوای دیپلماتیک ایران؛ کشور ما را به دخالت‌های منطقه‌ای متهم می‌کند. این درحالی است که این کشور ناشایسته‌ترین رفتار دیپلماتیک را نسبت به کشورمان دارد. یکی از بارزترین این رفتارها تحریک یکی از کشور‌های کرانه جنوبی خلیج‌فارس برای مطرح‌کردن ادعای ارضی در مورد سرزمین‌های ایران است. در آخرین کنفرانس سران اتحادیه عرب که در ظهران برگزار شد با تلاش عربستان‌سعودی ادعای ارضی اماراتمتحده عربی در مورد سه جزیره ایرانی یک بار دیگر مطرح شد. در قاموس دیپلماسی مطرح کردن ادعای ارضی نشانگر تضادی آشتی‌ناپذیر است. عربستان با دامن زدن به ادعا‌های ارضی بی‌پایه درصدد ایجاد تنش در منطقه است. اما این ماجراجویی‌های سیاسی راه عربستان برای تبدیل شدن به قدرت اول منطقه را دشوار می‌سازد. زیرا این کشور اساسا پتانسیل لازم برای قرار گرفتن در این جایگاه راندارد.ساختار جمعیتی یکی از موانع بزرگ فرا راه عربستان سعودی برای تبدیل‌شدن به قدرت اول منطقه است. نیمی از جمعیت این کشور 33میلیون نفری تبار عربستانی ندارند. این افراد در ترتیبات اجتماعی عربستان سعودی در پایین‌‌ترین سطح قرار می‌گیرند. این افراد هر چند در اقتصاد این کشور به‌ویژه دادوستد نقش چشمگیری دارند، اما بخش منزوی جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. این جمعیت که می‌توان آنها را «مردمان بیگانه»
(Alien people) نام نهاد، هیچ نقشی نمی‌توانند در یکپارچگی ملی داشته باشند و نباید فراموش کرد که یکپارچگی ملی از شروط اساسی برای تبدیل‌شدن به قدرت منطقه‌ای است. عربستان سعودی برای تبدیل‌شدن به قدرت نخست منطقه نیازمند اجماع و پذیرش کشور‌های عرب کرانه‌جنوبی خلیج‌فارس است. این پذیرش هیچ‌گاه شکل نخواهد گرفت زیرا اختلاف ارضی عربستان سعودی و اماراتمتحده عربی آتشی نیست که در زیر حمایت عربستان از ادعای ارضی بی‌پایه امارات بر سه جزیره ایران تا ابد پنهان بماند. قطر بخشی از سرزمین خود را در اشغال عربستان سعودی می‌داند و بحرین مورد حمایت عربستان سعودی جزایر حوار واقع در آب‌های سرزمینی قطر را اشغال کرده است.
عربستان‌سعودی فاقد یکپارچگی ملی و اجماع و پذیرش به‌ویژه در کرانه جنوبی خلیج فارس برای تبدیل‌شدن به قدرت اول منطقه است. این کشور اکنون حربه دیپلماتیک زنگار بسته ایجاد تنش از طریق پررنگ‌کردن ادعای ارضی بی‌پایه و رویارویی با همسایه قدرتمند شمالی را به کار گرفته است. اما واقعیت‌های ژئوپلیتیک به‌گونه‌ای دیگر است. در فرادست عربستان سعودی سرزمینی با چند هزاره تنیدگی ملی در سراسر کرانه‌شمالی خلیج‌فارس گسترده شده است. کشوری که تاریخ شکل‌گیری و استقلال آن به اندازه‌ای کهن است که در دوردست‌های مه‌آلود تاریخ گم شده است. ایرانی که بر سرزمین‌های دیگران هیچ ادعای ارضی ندارد.
