روان درمانی، کاربرد آگاهانه‌ی روش‌های بالینی و تکنیک‌های روان‌ شناختی و مواضع فردی برای کمک به افراد در جهت رشد، سازگاری، اصلاح و تغییر و درمان است. فکر کنید پشت فرمان ماشین نشسته‌اید؛ اما هیچ دستور العملی ندارید؛ نمی‌دانید چگونه ماشین را روشن کنید و به حرکت در بیاورید؛ چه طور دنده عقب بگیرید؛ حتی نمی‌دانید مقصد و مبدا کجاست؛ در این شرایط هیچ کاری جز نشستن در ماشین و نگاه کردن به در و دیوار آن، از کسی بر نمی‌آید. نظریه های روان درمانی شروع، پایان، ادامه، مبدا و مقصد درمانگر را، مشخص می‌کنند.

منظور از نظریه های روان درمانی چیست؟

متخصصان حوزه روانشناسی همچون فروید، راجرز، اسکینر، واتسون، بک، الیس، یالوم و... باتوجه به مطالعات، تحقیقات و بررسی‌های بالینی، نظریه های روان درمانی را عرضه نموده‌اند. این نظریه‌ها از نظر نوع نگاه به انسان، تاثیر طبیعت و تربیت، نگاه به زندگی و... متفاوت می‌باشند. در واقع نظریه های روان درمانی، نگرش‌هایی درباره انسان و منشا رفتارهای او و شیوه ایجاد اصلاح و تغییر در انسان‌ها و درمان اختلالات روانی هستند. نظریه، مبنا و اساس کار درمانگر می‌باشد و امکان ایجاد فرضیه، پیش‌بینی و تبیین رفتار مراجع را فراهم می‌آورد. از پیدایش علم روانشناسی تا کنون، نظریه پردازان مختلفی روی‌ کار آمده‌اند و به مرور گسترش یافته و به روز رسانی شده‌اند. امروزه بیشتر نظریه های روان درمانی به صورت تلفیقی در قالب رویکردهای نوین در روانشناسی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چرا باید همه نظریه های روان درمانی را بدانیم؟

ممکن است این سوال مطرح شود که چرا باید به دنبال نظریه برویم و چرا به دنبال واقعیت و عمل نباشیم؟ چرا این همه نظریه را باید بدانیم؟ کدام روش نظری در رواشناسی نسبت به سایرین اولویت دارد؟ پاسخی که می‌توان به این سوالات داد این است که در طرح رفتاری مشاور باید چند شیوه مشاوره وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد هیچ یک از نظریه‌ها به تنهایی برای همه مراجعین کاربرد ندارد. اروین یالوم که نظریه وجودی را مطرح کرد در کتاب هنر درمان، درمانگران تازه کار را تشویق می‌کند برای هر مراجع درمان جدیدی، خلق کنند.
در واقع درمان در کنار علم و تخصص، به هنر هم احتیاج دارد؛ ابزار آن، نظریه ‌های روان درمانی هستند که همچون جعبه ابزاری در اختیار درمانگر قرار داد تا متناسب با مراجع، موضع شخصی خویش، شرایط و... از شیوه‌ها و تکنیک‌های مناسب استفاده کند؛ اما نکته مهم این است که امکان کسب تخصص و بتحر در همه نظریه‌ها، وجود ندارد؛ لذا درمانگر باید یک نظریه را مبنا قرار دهد و بنابر احتیاج، از سایرین نیز استفاده نماید.

انواع نظریه های روان درمانی

در ادامه برخی از مهم‌ترین نظریه های روان درمانی را معرفی خواهیم کرد. شاید امروزه به تنهایی کاربرد نداشته باشند؛ اما در پیشرفت علم روانشناسی و ایجاد و توسعه رویکردهای روان درمانی نوین، نقش مهمی داشته‌اند.

روانشناسی فردی آدلر

آدلر، اولین درمانگر سیستماتیک است که پیشگام رویکرد ذهنی می‌باشد و بر عوامل تعیین کننده درونی رفتار، تمرکز دارد. نمونه‌هایی از ایده‌های برجسته آدلر شامل علاقه اجتماعی، ترتیب تولد، منظومه خانوادگی، عقده حقارت و سبک زندگی است. براساس کتاب نظریه های روان درمانی پروچاسکا، از نظر آدلر افراد سبک زندگی خود را، تاحدی، براساس تجربه‌های کودکی می‌سازند و احساس حقارت منبع تمام تلاش‌های انسان است. از جمله فنون و تکنیک‌های درمان آدلری شامل فن متناقض، تکلیف خانگی، خلاصه کردن، تف انداختن در غذای مراجع، تحلیل خاطرات قدیمی، استفاده از داستان‌ها و افسانه‌ها است.

فوائد نظریه روان درمانی آدلر

·            روش‌های درمانی آدلر درمورد موضوعاتی همچون، ویزیت و محدوده زمانی انعطاف‌پذیر هستند.

·            متخصصان بالینی، به عنوان بخشی از بازتاب علاقه اجتماعی خود، ترغیب می‌شوند، در شرایط خاص، بدون ویزیت کار کنند.

·            آدلری‌ها در رابطه با بزهکاران، مجرمان، خانواده‌ها و سازمان‌ها فعال هستند.

·            شما می‌توانید مفاهیم روانشناسی فردی آدلر را در کارگاه‌های آموزشی خود، آموزش دهید.

·            اثربخشی رویکرد آدلر توسط آزمایش‌های کمی اثبات شده است.

·            طرفداران آدلر بیشتر از فروید در کار خود مبتکر، خلاق و انعطاف‌پذیر هستند.

واقعیت درمانی

ویلیام گلاسر روان پزشک اهل آمریکا است که مواردی همچون انتخاب، مسئولیت پذیری شخصی و تغییر شخصیت را مد نظر قرار می‌دهد. واقعیت درمانی بر رفتار کنونی مراجع تمرکز دارد و بر این باور می‌باشد که پذیرش مسئولیت، مترادف با سلامت روان می‌باشد و انسان در نهایت آن چیزی خواهد شد که تصمیم گرفته، بشود. نظریه‌ های روان درمانی مبتنی بر این دیدگاه، از فنون ایفای نقش، طنز و شوخی، شوک کلامی و کمک به برنامه‌ریزی، استفاده می‌کنند.

فواید نظریه واقعیت درمانی

·            در زمینه‌های خانوادگی، زناشویی، مسائل دانش آموزان، نوجوانان، بزهکاران، اعتیاد و... موثر می‌باشد.

·            اتمام درمان، زمانی است که مراجع بتواند اهدافش را مستقلا و بدون اتکا به دیگران دنبال کند.

·            درمانگر قضاوتی راجع به مراجع و رفتارش ندارد.

·            بر ارزشمندی انسان و مسئولیت پذیری او تاکید می‌شود.

نظریه گشتالت درمانی

نظریه گشتالت درمانی در نظریه های روان درمانی پروچاسکا، جزو درمان‌های تجربی قرار دارد که بر تجربه تاکید دارد. فردریک پرلز، تحت تاثیر فلسفه اگزیستانسیالیسم، در نظریه گشتالت درمانی بر مسئولیت شخصی فرد تاکید بسیار دارد. در نظریه های روان درمانی مبتنی بر تجربه، ذهن و بدن با هم عمل می‌کنند. از جمله فنون گشتالت درمانی تکلیف خانگی، صندلی خالی، رویا پردازی و مکالمه است.

فواید نظریه گشتالت درمانی

·            درمان را در اینجا و اکنون پیش می‌برد.

·            مراجع مسئولیت عواقب کارهای خود را می‌پذیرد.

·            تعبیر رویا به عنوان شاهراهی برای دستیابی به یک‌پارچگی است.

·            تاثیر باقی مانده مسائل گذشته، بر زمان حال بررسی می‌شود.

درمان مراجع محور

راجرز و مازلو از پیشگامان انسان‌گرایی در روانشناسی هستند؛ راجرز، نظریه پرداز رویکرد مراجع محور، تحت تاثیر فلسفه وجودی نیز قرار دارد. به اعتقاد او انسان‌ها ذاتا خود تخریبگر نیستند؛ بلکه روحیه اجتماعی و سازگارانه دارند. تکنیک‌های روان درمانی از دیدگاه راجرز عبارتند از: همدلی، پذیرش بدون قید و شرط، درک مراجع. اصول راجرز برای ایجاد اتحاد درمانی، در سایر نظریه های روان درمانی کاربرد بسیاری دارند.

فواید درمان مراج محور

·            نگاه مثبت‌گرایانه به انسان دارد.

·            توجه به زمان حال و اکنون می‌باشد.

·            مسئولیت تغییر بر عهده مراجع است.

·            درمانگر نقش تسهیل کننده دارد.

·            تاکید زیادی بر درک از سوی درمانگر وجود دارد.

·            راجرز بر این باور است که همه انسان‌ها نرمال هستند؛ مگر اینکه جلوی رشد آن‌ها گرفته شود.

بررسی نظریه های روان درمانی پروچاسکا

پروچاسکا و نورکراس، نظریه‌ های روان درمانی را به صورت جامع و براساس فلسفه و نقطه تمرکز هر نظریه، دسته بندی نموده‌اند. برای طی کردن پروسه روان درمانی باید متخصص بتواند نظریه های روان درمانی را نقد نماید و نقاط ضعف و قوت آن‌ها را بداند تا از بهترین رویکرد برای مراجعین استفاده نماید. موفقیت در درمان، نیازمند کسب اطلاعات جدید در حیطه روانشناسی و تسلط بر رویکردها می‌باشد. در نظریه های روان درمانی پروچاسکا علاوه بر توضیح نظریه‌ها و رویکردهای نشات گرفته از آن‌ها، شما می‌توانید کاربردهای هر نظریه را نیز مطالعه و نقاط ضعف و قوت هر نظریه را بررسی کنید.

نتیجه گیری

همان‌طور که بررسی کردیم، نظریه‌های روان درمانی علاوه بر دانش تئوری نقشه راهی برای روان‌درمانگران فراهم می‌کنند. این اصول کاربردی به یک متخصص نشان می‌دهند، چگونه به بیماران خود با توجه به مشکلی که دارند، کمک نماید. نظریه‌های متعددی مانند درمان مراجع محور، نظریه واقعیت درمانی، نظریه گشتالت درمانی و... وجود دارند که هر کدام فواید و کاربردهای خود را دارند. در یک مرکز تخصصی روانشناسان با آشنا بودن با تمامی این نظریه‌‌ها به بهترین نحو شما را یاری خواهند کرد.

برچسب ها : نظریه روانشناسی,روان درمانی