روزنامه شهروند
1399/01/27
فقرا در همه‌گیری‌ها بیشتر صدمه می‌بینند
[شهروند] «کرونا قربانیانش را از میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه انتخاب کرده است. آنها چه در ابتلا و چه تحت‌تأثیر پیامدهای شیوع این ویروس بر زندگی اقتصادی‌شان، بیشترین قشر آسیب‌دیده‌اند. این گروه، فقیرند و فقیرتر هم می‌شوند.» اینها بخشی از صحبت‌های روزبه کردونی، رئیس موسسه عالی پژوهش‌های تأمین اجتماعی در اولین نشست آنلاین موسسه رحمان پس از شیوع کروناست. او در نشست «فقر، کرونا و سیاست‌های اجتماعی» به تأثیر شیوع این ویروس بر تشدید شرایط بد اقتصادی پرداخت. کردونی به شیوع پاندمی‌ها و قربانی شدن اقشار ضعیف نگاه تاریخی کرد و گفت همیشه در پاندمی‌ها، ضربه شدیدتر به فقرا وارد شده است. او به شیوع تیفوس در‌سال 1848 در لهستان و آلمان و همچنین آنفلوآنزای اسپانیایی در‌سال 1918 اشاره و با استناد به برخی گزارش‌ها اعلام کرد که در آن دوره بالاترین میزان مرگ در میان اقشار فقیر رخ داد. او گفت در ایران هم چنین اتفاقی افتاده و بر اساس گزارش هما ناطق – تاریخدان و پژوهشگر - از شیوع وبا در ایران، قربانیان این بیماری تنگدستانی بودند که حتی پیش از شیوع وبا ناخوش بودند. حالا هم براساس تازه‌ترین بررسی‌ها مشخص شده که فقرا دو برابر بیشتر از دیگر اقشار جامعه در اثر کرونا جان‌شان را از دست می‌دهند: «پنجشنبه هفته گذشته یکی از دانشگاه‌های معتبر دنیا مطالعهای را منتشر کرد که نشان می‌داد پس از کرونا باید منتظر 500میلیون فقیر یعنی معادل 8درصد جمعیت جهان باشیم. براساس گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، پیش‌بینی میشود 35میلیون شاغل فقیر پس از کرونا ایجاد شوند و 2.7میلیارد نفر از کارگران تحت‌تأثیر این بیماری قرار گیرند. حتی گفته میشود که 195میلیون شغل با کاهش ساعت کاری مواجه می‌شوند. سازمان ملل هم اعلام کرده کشورهایی که 30سال علیه فقر مبارزه کردهاند پس از شیوع این بیماری، به 30سال قبل‌شان بر می‌گردند.» همین توضیح‌ها سبب شد تا کردونی اعلام کند به همان اندازه که شیوع کرونا سلامت مردم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد در حوزه اجتماعی و اقتصای، وضعیت فاجعه‌بار، دراماتیک و بی‌سابقه‌ای از فقر ایجاد خواهد کرد. به‌طوری که براساس اعلام صندوق بین‌المللی پول این اتفاق در 90سال گذشته بی‌سابقه بوده است. به گفته کردونی، شیوع کرونا در ایران را با بحران اقتصادی‌سال 1920 مقایسه می‌کنند. او همین جا شرایط اقتصادی ایران را در مواجهه با کرونا بررسی کرد: «شاید تا قبل از این به دلیل بحران ایجاد شده، فقر موضوع اصلی نبود اما حالا با محاسبات به دست آمده متوجه می‌شویم که باید منتظر سونامی فقر در ابعاد مختلفش باشیم. از امروز کرونا، روایت فقر شدید مردمی خواهد بود که متأثر از آن اقتصادشان را از دست داده‌ا‌ند.» بر اساس اعلام رئیس موسسه عالی پژوهش‌های تأمین اجتماعی، همین شرایط ضرورتی را ایجاب می‌کند تا برای مواجهه با کرونا سیاست‌های یکپارچه و واحدی در نظر گرفته شود که هم سلامت مردم را هدف قرار می‌دهد و هم زندگی اجتماعی و اقتصادی‌شان را. این درحالی است که شرایط ایران برای مقابله با کرونا متفاوت از سایر کشورهاست: «ما در ایران در شرایطی وارد بحران کرونا شدیم که به دلایلی ازجمله تحریم‌ها، اقتصاد سرحال و مقتدری نداشتیم. رئیس جمهوری در‌سال 98 اعلام کرده بود که دولت امکان تحقق تنها یک سوم از بودجه کشور را دارد. حالا هم پیش‌بینی‌های اتاق بازرگانی حکایت از این دارد که کرونا 9 تا 13درصد بر تولید خالص داخلی تأثیر می‌گذارد. قبلا معاون اقتصادی وزیر رفاه گفته بود که کرونا بر بیش از 4هزار شغل تأثیر می‌گذارد.» او در ادامه به نظرسنجی انجام شده از سوی مرکز افکار سنجی ایسپا درباره کرونا اشاره کرد و گفت در نظرسنجی اخیر، یک سوم تهرانی‌ها اعلام کردهاند تحت‌تأثیر کرونا، درگیر معیشت روزانه شدهاند و یک سوم هم گفته‌اند از نظر اقتصادی یک تا دو ماه دیگر بیشتر نمی‌توانند دوام بیاورند. افراد فقیر در اولویت حمایت قرار گیرند کردونی چند پرسش مطرح کرد؛ در مواجهه با کرونا با توجه به شرایط موجود چه سیاست‌هایی باید در نظر گرفته شود و این سیاست‌ها تا چه حد تأثیرگذار است: «سازمان بین‌المللی کار در مطالعهای که انجام داده 97 اقدام حمایت اجتماعی در کشورهای مختلف در مواجهه با کرونا را برشمرده که در رأس آنها 10 اقدام دیده میشود. مهم‌ترین آنها، افزایش سطح پوشش اقشار آسیب‌پذیر است یعنی افرادی که فاقد حمایت اجتماعی‌اند. بنابراین این افراد باید در اولویت اصلی قرار گیرند.» کردونی معتقد است که شرایط فعلی مقابله با کرونا، ناکارآمدی نظام‌های تأمین اجتماعی و رفاهی را به اثبات رساند، بنابراین اکنون فرصت خوبی برای اصلاح این نظام است: «ما یک جنگ جهانی علیه کرونا داریم و کشور ما باید در برابر سیاست‌هایی که در دنیا گرفته میشود انعطاف‌پذیر باشد و از آنها تبعیت کند. درحال حاضر 10اقدام برتر دنیا در زمینه حمایت‌های اجتماعی معرفی شده که ازجمله آنها افزایش سطح مزایا، گسترش پوشش، بهبود دسترسی به خدمات، معرفی مزایای جدید، کاهش حق بیمه و آسان کردن دسترسی و افزایش یارانه است. در کشور ما هم باید از این سیاست‌ها تبعیت شود. چرا که کرونا ما را فقیرتر می‌کند. ما کشوری با اقتصاد ضعیف هستیم که ناچاریم سیاست‌های اجتماعی و حمایتی برای فقرا را در نظر بگیرم. بنابراین باید در دو حوزه سیاست‌های اجتماعی را متمرکز کنیم، یکی مقاومتی، یعنی هر آنچه هست حفظ شود و دوم پذیرش مسأله است.» تأثیر فقر بر کرونا درک نشده
به اعتقاد این کارشناس در ایران، یا تبعات کرونا بر فقر درک نشده یا مسئولان نتوانسته‌اند تأثیر این بیماری بر اقشار مختلف را تشخیص دهند: «ما در ایران با چندین چالش برای مواجهه با کرونا مواجهیم. یکی اینکه نسبت به مسأله هنوز فهم دقیقی به دست نیاورده‌ایم و همچنان از رویکردهای قدیمی که تجربه‌های موفقی برای غلبه بر فقر نداشته استفاده می‌کنیم. دیگری اینکه ما یک سیاست رفاهی فراگیر در کشور نداریم. با رویکردهای قبلی نمی‌توانیم با کرونا و تأثیرات آن مقابله کنیم. همین جاست که می‌توان از فرصت تاریخی برای ارتقا و اصلاح سیستم رفاهی کشور استفاده کرد.» او به حمایت‌های اعلام شده از سوی دولت برای پرداخت وام به 4میلیون فرد فاقد حمایت اجتماعی اشاره کرد: «سوالی که مطرح میشود این است که تصویر ما از تأثیر کرونا بر اقشار ضعیف چیست؟ تا وقتی به این سوال پاسخ ندهیم نمی‌توانیم به سمت درستی برویم. بنابراین ما باید دغدغه فقر ناشی از کرونا را در کشور همهگیر کنیم، دوم با صدای بلند بگوییم که رویکردهای قبلی مبارزه با فقر دیگر کاربردی ندارد و سوم افرادی که از نظر اقتصادی بیشترین ضرر را از کرونا دیده‌اند شناسایی هدفمند شوند و سیاست‌های حمایتی درستی برای آنها در نظر گرفته شود.»
او در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی درباره میزان جدی تلقی کردن مقابله با کرونا در ایران با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده در بخش غیردارویی، توضیح داد: «چون اطلاعات شفافی در این زمینه وجود ندارد نمی‌توان پاسخی مشخص داد. اما آنچه از رویکرد دنیا در مقابله با این بیماری دیده میشود این است که خیلی از کشورها در ابتدا با سیاست تسامح و تساهل وارد عمل شدند اما در کوتاه‌ترین زمان سیاست‌ها را سختگیرانه کردند. در ایران به‌طور مدام بر موضوعات اقتصادی برای کاهش سختگیری‌‌ها تأکید میشود درحالی‌که هفته پیش رئیس سازمان بین‌المللی کار مطلبی منتشر کرد و نوشت که این دام بزرگی است که کشورها میان حفاظت از سلامت مردم یا کسب و کار یکی را انتخاب کنند. کشورهای دنیا با در پیش گرفتن سیاست‌های سختگیرانه معتقدند که این سیاست‌ها تأثیر کمتری بر اقتصاد می‌گذارد.» شناسایی اقشار آسیب دیده از کرونا به عهده وزارت رفاه است
رئیس موسسه عالی پژوهش‌های تأمین اجتماعی در ادامه در توضیح اینکه چرا دولت سیاست‌های سختگیرانه برای مقابله با کرونا را اجرا نکرده یا در این زمینه تأخیر داشته، گفت: «در نظرسنجی انجام شده در موسسه پژوهش‌های تأمین اجتماعی این سوال از حدود 50 کارشناس پرسیده شد. بیشتر آنها این دو گزینه را انتخاب کردند: یکی نداشتن منابع مالی به دلیل تحریم‌های اقتصادی و دیگری نبود هماهنگی در بخش اجرایی.» به گفته او درست است که تحریم‌ها تأثیرات زیادی گذاشته اما در کشور دستگاه‌ها و نهادهای متعددی وجود دارند که مثلا با هدف حمایت از معلولان راه‌اندازی شدهاند. بنابراین تأمین منابع مالی حداقل برای کم کردن اثرات کرونا بر فقر تنها به عهده دولت نیست. باید از تمام ظرفیت‌ها استفاده شود. کردونی در پاسخ به سوال دیگری درباره نقش سازمان‌های مردم نهاد برای کمک به اقشار آسیب دیده هم گفت: «سطح ماجرا فراتر از کمک نهادهای مدنی و خیریه است. این بحران مسئولیت اصلی دولت‌ها و نهادهای معتبر بین‌المللی است. البته در بخش‌های اجتماعی، نهادهای مدنی با رویکردهای خلاقانه باید به فکر تجدید ساختارهای خدمت‌رسانی باشند.» اینکه امکان شناسایی اقشار آسیب‌پذیر وجود دارد یا خیر، موضوع دیگری بود که در این نشست آنلاین مطرح شد. کردونی در این باره به فعالیت بانک اطلاعات رفاه ایرانیان اشاره کرد: «این بانک سال‌هاست در وزارت رفاه راه‌اندازی شده که امکان شناسایی افراد آسیب‌پذیر را فراهم می‌کند. در این بانک اقشار بدون درآمد شناسایی می‌شوند. از سوی دیگر در اتاق اصناف هم نزدیک به 4میلیون شاغلی که کسب و کارشان در اثر کرونا آسیب دیده شناسایی شدهاند. با این حال به نظر می‌رسد وزارت رفاه امکانات خوبی برای شناسایی این افراد دارد تا بتوان برای آنها بسته‌های حمایتی در نظر گرفت.»
سایر اخبار این روزنامه
