روزنامه وطن امروز
1399/02/09
مرده خوری!
کمیل نقی‌پور: آمریکا درصدد است تحریم‌های تسلیحاتی ایران را که اواخر مهرماه سال جاری به پایان می‌رسد، تمدید کند. به گزارش «وطن امروز»، روز گذشته روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز گزارش داد وزیر خارجه آمریکا به دنبال یک استدلال حقوقی است تا نشان دهد کشورش همچنان عضوی از توافق هسته‌ای است و از این طریق برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اعمال فشار کند. نیویورک‌تایمز در گزارش خود آورده است: مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در حال آماده‌سازی طرحی حقوقی است که نشان دهد آمریکا هنوز عضوی از توافق هسته‌ای با ایران است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از آن خارج شد. این بخشی از یک راهبرد پیچیده برای تحت فشار قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل است که تحریم تسلیحاتی علیه تهران را تمدید و اطمینان حاصل کند تحریم‌های سختگیرانه‌تری علیه ایران اعمال شود. این گزارش می‌افزاید: این راهبرد در حالی از سوی مقامات دولت آمریکا در چند روز اخیر تشریح شده است که آنها شروع به مطرح کردن قطعنامه‌ای جدید در شورای امنیت سازمان ملل کرده‌اند که پس از منقضی شدن تحریم فعلی در ماه اکتبر، مانع صادرات تسلیحات به ایران میشود. در این گزارش آمده است: با این حال هرگونه تلاش برای تجدید تحریم تسلیحاتی تقریبا به طور حتم با مخالفت روسیه و چین به طور علنی یا غیرعلنی مواجه خواهد شد. روس‌ها پیش از این به مقامات آمریکا و اروپا گفته‌اند تمایل دارند فروش جنگ‌افزارهای متعارف به ایران از سر گرفته شود. گزارش نیویورک‌تایمز می‌افزاید: [با ارائه طرح حقوقی پمپئو] اگر تحریم تسلیحاتی تمدید نشود، آمریکا از حق خود به عنوان یک عضو توافق استفاده خواهد کرد. این اقدام موجب فشار آمریکا برای بازگرداندن گروه گسترده‌ای از تحریم‌ها خواهد شد که پیش از انجام توافق ۲۰۱۵ [توافق هسته‌ای برجام] مانع فروش نفت و تبادلات بانکی می‌شد و اعمال این تحریم‌ها، به طور نظری برای تمام اعضای سازمان ملل الزام‌آور خواهد بود. در این گزارش همچنین مطرح شده است: وندی شرمن، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران با اشاره به اینکه روسیه و چین هیچ‌گاه خواهان تحریم تسلیحاتی ایران نبوده‌اند و تنها برای مدتی محدود با آن موافقت کرده‌اند، درباره تلاش آمریکا برای اینکه نشان دهد هنوز عضوی از توافق است، گفت: من فکر می‌کنم آنها با مخالفت زیادی مواجه خواهند شد، چراکه دولت ترامپ از توافق خارج شد. * ماجرا از چه قرار است؟ ماجرای جدیدترین زیاده‌خواهی آمریکا مربوط به لغو تحریم‌های تسلیحاتی است که مطابق بند 5 ضمیمه B قطعنامه 2231، تحریم‌های موشکی و تسلیحاتی ایران باید 17 اکتبر 2020 (26 مهر 99) یعنی زمانی که 5 سال از روز قبول برجام ( Adoption Day) می‌گذرد- به اتمام رسد. در این بند از قطعنامه آمده است: «5- کلیه دولت‌ها می‌توانند در فعالیت‌های ذیل مشارکت داشته و اجازه آنها را صادر کنند، مشروط به اینکه شورای امنیت از قبل به صورت مورد به مورد تصمیم به تأیید آنها گرفته باشد: عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک‌ها یا سامانه‌های موشکی، آنگونه که در نظام ثبت سلاح‌های متعارف ملل متحد تعریف شده است، یا تجهیزات مرتبط، شامل قطعات یدکی، به ایران یا برای استفاده در داخل ایران یا در جهت منافع ایران، از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت‌شان، یا توسط اتباع آنها یا افراد تحت حاکمیت آنها، یا با استفاده از هواپیماها یا کشتی‌های حامل پرچم‌های آنها، اعم از اینکه از قلمروشان نشأت گرفته یا خیر و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، مشاوره، دیگر خدمات یا کمک‌های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، نگهداری یا استفاده از سلاح‌ها و تجهیزات مرتبط مشروح در این بند فرعی، به ایران توسط اتباع این دولت‌ها یا از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت‌شان. این بند تا تاریخ 5 سال پس از «روز قبول توافق» برجام یا تا تاریخی که آژانس گزارشی در تأیید «نتیجه‌گیری گسترده‌تر» ارائه دهد ـ هرکدام زودتر حادث شود ـ اعمال خواهد شد». آمریکا که تاکنون با همراهی اروپا مانع تحقق کوچک‌ترین امتیازات برجامی ایران شده با توجه به زمان کم باقیمانده تا 26 مهر (17 اکتبر) در تلاش است تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند یا اینکه با همراهی سایر کشورها این تحریم‌ها را به شیوه دیگری وضع کند. در همین راستا مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا روز شنبه 6 اردیبهشت‌ماه در اظهاراتی که توسط پایگاه اینترنتی وزارت خارجه آمریکا منتشر شد با تلاش برای همراه کردن کشورهای دیگر با سیاست‌های ضدایرانی دولت کشورش گفت: «تمام کشورهایی که دوستدار صلح هستند، باید توسعه فناوری‌های موشک‌های بالستیک ایران را رد کرده و در متوقف کردن برنامه موشکی خطرناک ایران به یکدیگر ملحق شوند. برای شروع، کشورها باید از تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که ماه اکتبر منقضی خواهد شد، حمایت کنند». به بیان دیگر پمپئو با پیش کشیدن موضوع ارسال ماهواره توسط ایران، به دور جدید تلاش واشنگتن به منظور جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا اشاره کرد. وزیر خارجه آمریکا همچنین روز 28 فوریه 2020 (9 اسفند 98) در جلسه استماع کمیته سیاست‌خارجی مجلس نمایندگان که تحت عنوان «ارزیابی سیاست‌های دولت ترامپ درباره ایران و عراق و توسل به زور» حاضر شد، اعلام کرد امیدوار است بتواند روسیه و چین را ترغیب کند تا پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را وتو نکنند و همچنین ابراز امیدواری کرد اروپا خطر ارسال سلاح‌های روسی و چینی به ایران را جدی بگیرد. * روسیه: آمریکا از برجام خارج شده است مشخص است این سخنان پمپئو به روشنی خبر از تحرکات آمریکا جهت نقض مجدد قطعنامه 2231 شورای امنیت می‌دهد اما وزارت امور خارجه ایران پاسخ درخور و مناسبی به این اقدامات زیاده‌خواهانه آمریکا نداده است. البته وزارت خارجه روسیه تلاش کرده واکنشی مفصل به اظهارات پمپئو نشان دهد. در همین راستا 3 مارس 2020 (13 اسفند 98) و تنها چند روز پس از این اظهارات، وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای نسبت به آن واکنش نشان داد و اعلام کرد: مقامات واشنگتن به جای اینکه آرزوی تمدید بی‌پایان «تحریم تسلیحاتی» علیه ایران را داشته باشند، باید نگران برطرف کردن فوری موارد نقض و تخلفات خود در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بوده و به اجرای دقیق قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت سازمان ملل برگشته و بتوانند اعتبار خود را به عنوان یکی از شرکت‌کنندگان مسؤول در روابط بین‌الملل بازگردانند، چرا که وضعیت عضو دائم شورای امنیت چنین برخوردی را برعهده ایالات متحده قرار داده است. اما این پایان کار نبود؛ چنانکه پمپئو طی روزهای گذشته در حساب رسمی خود مجدداً این زیاده‌خواهی را طرح کرد و نوشت: تحریم تسلیحاتی علیه ایران، بزرگ‌ترین حامی مالی تروریسم در جهان، 6 ماه دیگر از امروز به پایان می‌رسد. شورای امنیت باید قبل از تشدید خشونت و شروع رقابت جدید تسلیحاتی در خاورمیانه، تحریم‌ها علیه ایران را تمدید کند. در پاسخ به این ادعا، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نوشت: معمولاً مسابقه تسلیحاتی یکجانبه نیست. این یک تلاش جمعی است که در سطح قدرت‌های بزرگ یا قدرت‌های منطقه‌ای و فرعی انجام میشود. خطر مسابقه تسلیحاتی را به سختی می‌توان از طریق تحریم تسلیحاتی علیه یک کشور از بین برد. این کار مستلزم تلاش جمعی از طریق مذاکرات است. روز گذشته نیز هیأت نمایندگی روسیه در وین به گزارش نیویورک‌تایمز مبنی بر اینکه آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌های برجام می‌داند تا از این طریق بتواند موجب تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل درباره ایران شود، واکنش نشان داد. در این پیام آمده است: آمریکا در هشتم ماه مه 2018 / 18 اردیبهشت 97 گفت که به عضویت خود در برنامه جامع اقدام مشترک پایان می‌دهد و آن را از بین می‌برد. اکنون ادعاهایی وجود دارد که آمریکا هنوز خود را یکی از طرف‌ها [در برجام] می‌داند. آیا این یک موقعیت شبیه به «Catch-22» برای ایران، شورای امنیت سازمان ملل و تمام جهان است؟ «Catch-22» یک رمان آمریکایی درباره جنگ است که از نام آن برای استعاره از یک شرایط دشوار یا یک معضل استفاده میشود که به دلیل وجود موقعیتی متناقض و محدودیت‌های وابسته به آن، نمی‌توان از آن فرار کرد. * 3 طرح آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران بنا بر اظهارات وزیر خارجه آمریکا و گزارش‌هایی که رسانه‌های خبری از اقدامات مقامات آمریکایی به منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ارائه داده‌اند، می‌توان گفت کاخ سفید 3 استراتژی مشخص را برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در دستور کار دارد. 1- یکی از اقدامات مدنظر مقامات آمریکایی همان‌طور که در گزارش نیویورک‌تایمز آمده، این است که مقامات آمریکایی تلاش می‌کنند یک راهکار حقوقی برای بازگشت به برجام پیدا کرده یا آنکه این ادعا را مطرح کنند که آمریکا از برجام خارج نشده و طی سال‌های اخیر نیز برخلاف تعهدات برجامی عمل نکرده است(!) این گزاره از این جهت برای آمریکایی‌ها مهم است که آمریکا می‌تواند پس از اثبات حضور خود در بین کشورهای طرف قرارداد برجام، از مکانیسم ماشه برای بازگشت‌پذیری تحریم‌ها استفاده کند. مکانیسم ماشه، بخش نهایی سازوکار حل اختلاف ذیل برجام است که می‌تواند قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل را که بر اساس قطعنامه 2231 تعلیق شده بودند، بازگرداند. مکانیسم ماشه که یکی از ضعف‌های جدی و عجیب تیم مذاکره‌کننده ایران در برجام به حساب می‌آید، چنان ظرفیتی را در اختیار کشورهای 1+5 علیه ایران قرار داده است که آمریکا را به طمع بازگرداندن دوباره تحریم‌های تسلیحاتی به این فکر انداخته خود را به عنوان یک عضو برجام به اثبات برساند تا با بهره‌گیری از ظرفیت مکانیسم ماشه تحریم‌های تسلیحاتی را بدون دردسر علیه ایران بازگرداند. در واقع مکانیسم ماشه یک نکته «شگفت‌انگیز» و یک نکته «قابل تامل» دارد؛ شگفت‌انگیز است به این علت که اگر این روند طی شود ایران چه شاکی باشد چه متشاکی، در هر صورت منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران میشود(!) و قابل تامل از این جهت که تیم مذاکره‌کننده ایران چگونه و بر مبنای چه استدلالی با چنین بندی که کاملا برخلاف مصالح ملی است، در برجام موافقت کرده است؟ برای همین بسیاری از کارشناسان وجود چنین سازوکاری را که در هر دو صورت (شاکی یا متشاکی بودن ایران) منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت میشود، عجیب‌ترین بند حقوقی‌ای دانسته‌اند که مذاکره‌کنندگان یک کشور چنین مکانیسمی را به عنوان مکانیسم حل‌وفصل اختلافات پذیرفته‌اند؛ مکانیسمی که در هر دو صورت دعوا، آن کشور بازنده خواهد بود! البته طرح آمریکایی‌ها برای بهره‌گیری از ظرفیت مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های ایران، 24 آذرماه سال گذشته فاش شد. ۲۴ آذرماه 98 خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارشی را منتشر کرد که در آن نوشته شده بود معامله بین «تد کروز» عضو کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و مایک پمپئو به روندی منجر شده که می‌تواند باعث شود آمریکا مدعی مکانیسم ماشه یا همان مکانیسم حل اختلافات ذیل برجام شود. وزارت خارجه آمریکا در مقابل دست کشیدن کروز، سناتور تندرو جمهوری‌خواه و دارای مواضع شدیدا ضدایرانی از مخالفتش با انتصاب «استفان بیگان» به‌عنوان نفر دوم وزارت خارجه آمریکا، با انتشار بخشی از یک «نظر حقوقی» این وزارتخانه که می‌گوید به‌رغم خروج واشنگتن از برجام این کشور همچنان حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد، موافقت کرد. 26 آذرماه سال گذشته نیز روزنامه آمریکایی وابسته به جمهوری‌خواهان در گزارشی علیه ایران از دولت «دونالد ترامپ» خواست برای کشاندن تهران به میز مذاکرات جدید با واشنگتن، از «مکانیسم ماشه» در برجام استفاده کند. «وال‌استریت‌ژورنال» در ادامه گمانه‌زنی‌های رسانه‌ها و برخی مقام‌های آمریکایی درباره استناد احتمالی واشنگتن به یکی از بندهای برجام برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، گزارشی منتشر کرد و در آن از دولت دونالد ترامپ خواست از مکانیسم ماشه برای اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده کند. این رسانه آمریکایی در گزارش خود آورده بود: «طبق این قطعنامه (قطعنامه ۲۲۳۱)، هر «کشور عضو برجام» که «عدم اجرای بارز» [تعهدات] این توافق را شناسایی و کشف کند، می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی شدید علیه ایران را که این کشور قبل از برجام از آن آسیب می‌دید، دوباره بازگرداند. این همان مکانیسم «ماشه» است که مذاکره‌کنندگان آمریکایی توافق ۲۰۱۵ (برجام) از آن به عنوان تضمین‌کننده هر گونه نقض مواد توافق از سوی ایران تمجید کرده بودند». به ادعای این روزنامه، «طبق قطعنامه (۲۲۳۱) شورای امنیت سازمان ملل که هرگز اصلاح یا ابطال نشده است، ایالات متحده حتی بعد از خروج ترامپ از توافق (برجام) هنوز هم یک بازیگر است». البته مقامات آمریکایی برای اثبات این ادعا راه دشواری در پیش دارند بویژه آنکه روس‌ها که در زمینه حقوقی تسلط مناسبی بر قراردادهای بین‌المللی دارند، در موضع مخالف آمریکا قرار گرفته و عملا به یکی از موانع اصلی آمریکا در این زمینه تبدیل شده‌اند. از سوی دیگر مقامات ایرانی باید موضع‌گیری‌های خود را درباره این تحرکات آمریکایی‌ها صراحتا بیان کنند. در صورتی که آمریکایی‌ها مدعی شوند کماکان عضو برجام هستند و اروپایی‌ها را نیز با خود همراه کنند، اقدامات عملی ایران نسبت به این اقدام باید شفاف و قاطعانه باشد؛ اقداماتی که برای طرف مقابل ایجاد واهمه کرده و در روند هم‌افزایی اروپا و آمریکا در این زمینه اخلال ایجاد کند. 2- استراتژی دوم آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران، صدور یک قطعنامه جدید تحریمی در شورای امنیت علیه ایران است؛ موضوعی که وزیر خارجه آمریکا روز 28 فوریه 2020 (9 اسفند 98) در جلسه استماع کمیته سیاست‌خارجی مجلس نمایندگان به آن اشاره کرد: «امیدواریم بتوانیم روسیه و چین را ترغیب کنیم تا پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را وتو نکنند». به بیان دیگر مقامات آمریکایی به موازات طرح اول در راستای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت با توجه به ضعف‌های حقوقی برجام، طرح دیگری را نیز دنبال می‌کنند و آن نیز طرح یک قطعنامه جدید در شورای امنیت سازمان ملل و وضع تحریم‌های جدید بین‌المللی علیه ایران است. البته به سرانجام رسیدن این طرح نیز در حال حاضر در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. آنچه مشخص است 2 عضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه در حال حاضر مخالف قطعنامه‌های جدید علیه ایران خواهند بود؛ موضوعی که وندی شرمن نیز به آن اشاره کرده است. با این حال آمریکایی‌ها تلاش خود را به منظور مجاب کردن چین و روسیه ادامه می‌دهند. طبیعتا در چنین شرایطی دستگاه دیپلماسی کشور نیز باید از ظرفیت‌های خود برای منسجم نگه داشتن کشورهای همسو علیه سیاست‌های آمریکا استفاده کند. بی‌توجهی به کشورهای همسو و تمرکز بر رابطه با کشورهای غربی یکی از تهدیدهایی است که در سال‌های گذشته همواره وجود داشته و بعضا همین رویکرد سبب خدشه وارد آمدن به منافع ملی کشور نیز شده است. وزارت خارجه در وهله اول باید یک راهبرد مشخص برای جلوگیری از تمایل کشورهایی چون چین و روسیه به سیاست آمریکا علیه ایران اتخاذ کند. 3- استراتژی سوم آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های شورای امنیت، چکاندن ماشه از سوی کشورهای اروپایی است؛ اقدامی که کشورهای اروپایی 24 دی‌ماه سال گذشته آن را کلید زدند. فرانسه، انگلیس و آلمان در یک بیانیه مشترک مکانیسم حل اختلاف در برجام، موسوم به «ماشه» را به دلیل آنچه «نقض توافق از سوی ایران»(!) خواندند، فعال کردند. تروئیکای اروپا در ادامه بیانیه خود تاکید کرده به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندد. بنا بر بیانیه صادر شده از سوی 3 کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای، این دولت‌ها در هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپایی این تصمیم را گرفته‌اند. در بیانیه تروئیکای اروپا آمده است: با توجه به اقدامات ایران ما هیچ انتخاب دیگری نداشتیم جز اینکه امروز نگرانی‌های خود را در رابطه با اینکه ایران دیگر به تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) عمل نمی‌کند، نشان دهیم و طبق مکانیسم حل اختلاف، مطابق بند 36 در برجام، این مسأله را به کمیسیون مشترک ارجاع دهیم. مکانیسم حل اختلافات برجام (مکانیسم ماشه) یک روند مذاکره و گفت‌وگو میان اعضای برجام است که با ارجاع گزارش اختلافی از سوی یکی از طرف‌های برجام به کمیسیون مشترک آغاز میشود و برای چند مرحله با زمان‌های قابل تمدید در نظر گرفته شده است. یک روز پس از فعال شدن ساز و کار حل اختلاف در برجام از سوی 3 کشور اروپایی، روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست فاش کرد «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور ایالات متحده چند روز قبل در پیامی محرمانه به 3 کشور اروپایی حاضر در برجام هشدار داده بود در صورت عدم همراهی با سیاست‌های ضد ایرانی واشنگتن، با اعمال تعرفه بر خودرو مواجه می‌شوند. * ضرورت فعال‌سازی جبهه دیپلماسی تلاش گسترده و چندجانبه آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی در حالی است که از زمان اجرای برجام تاکنون بنا بر قول رئیس سابق بانک مرکزی هیچ دستاوردی عاید ایران نشده است، حال که پس از 5 سال قرار است تحریم‌های تسلیحاتی ایران برداشته شود آمریکا تلاش گسترده خود را برای جلوگیری از این اتفاق از چند ماه قبل آغاز کرده است. «وطن امروز» پیش از این گزارش داده بود «احتمالا با نزدیک شدن به پایان ضرب‌الاجل تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت، آمریکا فشار خود را بر سایر کشورها به منظور تمدید این تحریم‌ها بیشتر کند و چه‌‌بسا در این مسیر نیز به موفقیت‌هایی دست یابد». بنابراین هم‌اکنون و در حالی که 5 ماه به پایان تحریم‌های تسلیحاتی زمان باقی مانده است، دستگاه دیپلماسی کشور باید نقش فعال‌تری را ایفا کند. اکتفا به پیام‌های توئیتری نمی‌تواند واکنش مناسبی به طرح‌های آمریکایی‌ها و دیپلماسی فعال و همه‌جانبه آنان برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران باشد. مسؤولان وزارت امور خارجه باید پاسخی مناسب و فنی به اظهارات مقامات آمریکایی در رسانه‌ها بدهند. واکنش‌های توئیتری پاسخی مناسب به استدلال‌های حقوقی و فنی مقامات آمریکایی نیست، برای همین بهره‌گیری از نظرات متخصصان و حقوقدانان به منظور تهیه پاسخ‌های مستدل ضروری به نظر می‌رسد؛ اتفاقی که در توافق هسته‌ای رخ نداد و این توافق با ضعف‌های حقوقی متعدد به تایید تیم مذاکره‌کننده ایران رسید و همان‌طور که مشاهده میشود تبعات آن همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر وزارت امور خارجه نیز باید رایزنی‌های مورد نیاز را با کشورها بویژه کشورهای همسو با ایران افزایش داده و یک جبهه در حوزه دیپلماسی علیه فشار‌های آمریکا در این‌باره تشکیل دهد. رایزنی درباره قراردادهای نظامی در آینده با این کشورها از جمله اقداماتی است که می‌تواند موضع این کشورها را علیه ادعاهای مقامات آمریکایی تقویت کند. * فرار به جلوی روحانی! با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل شورای امنیت، حسن روحانی رفع تحریم‌های تسلیحاتی پس از 5 سال را از دستاوردهای برجام می‌خواند و صرفا به همین دلیل کلیت برجام را مفید برای مردم ایران ارزیابی می‌کند. انتقادی که به دولت درباره ماجرای تحریم‌های تسلیحاتی وارد است، این است که تحریم‌های تسلیحاتی از آن دست تحریم‌هایی به شمار می‌رفت که با توجه به امتیازاتی که تیم مذاکره‌کننده ایران به طرف مقابل داده بود، باید در همان روز اول برداشته می‌شد. حتی کشورهای نزدیک به ایران در مذاکرات به دنبال تثبیت حق مسلم ایران به منظور خرید و فروش تسلیحات بلافاصله پس از توافق هسته‌ای بودند اما نکته قابل تامل آنکه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به‌رغم اصرار کشورهایی چون روسیه مبنی بر لغو تحریم‌های تسلیحاتی، بلافاصله پس از دستیابی به توافق محدودیت‌های 5 ساله را پذیرفت. داستان معروف وقفه چند روزه مذاکرات به خاطر اصرار روسیه و چین بر سر عدم نیاز به طرح مساله تسلیحاتی در برجام و در نهایت رضایت تیم ایرانی برای مصالحه بر سر مسائل تسلیحاتی، یکی از نقاط سیاه دوران مذاکرات هسته‌ای است. «وندی شرمن» با اشاره به برخی نقاط اختلاف تیم مذاکره‌کننده آمریکا و روسیه در جریان مذاکرات هسته‌ای گفت: «یکی از نقاط واگرایی و اختلاف ما و روس‌ها که البته اواخر مذاکرات روی میز گذاشته شد، قطعنامه سازمان ملل درباره تحریم موشکی و تسلیحاتی بود. روسیه معتقد بود نباید هیچ محدودیتی روی موشک و تسلیحات باشد. آنها هیچ محدودیتی را روی موشک‌های خودشان نمی‌خواستند و البته فکر می‌کردند چنین محدودیتی نباید بر ایرانیان هم اعمال شود. در نهایت بر سر این موضوع مصالحه کردیم». شرمن ادامه می‌دهد: «روسیه و چین معتقد بودند قطعنامه صرفا باید توافق را تایید کند و نباید هیچ محدودیتی بر برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران باقی بماند. آنها نمی‌خواستند برنامه موشکی یا ممنوعیت واردات تسلیحاتی ایران پابرجا بماند اما متوجه شدند بدون وجود محدودیت‌هایی که بود، ما نمی‌توانیم توافق کنیم». سرگئی ریابکوف، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده روسیه در این‌باره گفت: «این موضوعی پنهان نیست که روسیه طی مذاکرات هسته‌ای حامی رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در زودترین موعد ممکن بود. ما حتی در مقاطعی پیشنهادهایی را تدوین کردیم که بر اساس آن تحریم تسلیحاتی یک ماه پس از اجرای برجام رفع شود اما نتیجه متفاوت بود». سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز 2 روز پس از انعقاد برجام در تاریخ 25 تیر 1394 اظهار داشت به‌رغم مقاومت روسیه و چین، طرف ایرانی با طرف غربی درباره تحریم‌های تسلیحاتی مصالحه کرد! *** [پاسخ توئیتری ظریف] ادعای مقامات آمریکایی و تلاش آنان برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران، بالاخره با واکنش وزیر امور خارجه ایران مواجه شد و ظریف در پاسخ به اقدامات جدید آمریکا در توئیتر خود نوشت: 2 سال پیش، مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و رئیس او «توقف مشارکت آمریکا» در برجام را اعلام کردند و رویای این را در سر می‌پروراندند که فشار حداکثری آنها ایران را به زانو در خواهد آورد. وی در ادامه خطاب به آمریکایی‌ها تاکید کرد: رویاپردازی را متوقف کنید. ملت ایران همیشه خود درباره سرنوشتش تصمیم می‌گیرد.