گروه اقتصادی - کورش شرفشاهی: سالهاست از تصدی گری دولت انتقاد میشود و فریاد بخش خصوصی و تعاونی به آسمان است که دولت با داشتن تمامی امکانات و البته ایجاد انحصار، باعث از بین رفتن بازار رقابت شده و در نتیجه کیفیت پایین آمده است. آمار بالای کارخانههایی که در نتیجه مدیریت دولتی، ورشکسته و بحران زده شدهاند نشان میدهد که باید خصوصی سازی جدی گرفته شود. امروزه از کارخانههای بزرگی همچون ارج، آزمایش، کفش ملی، مبلیران و... تنها نامی باقی مانده و چنانچه به سراغ این کارخانهها برویم، تمامی ضربات شکننده بر پیکره تولید و اشتغال این بنگاههای اقتصادی در نتیجه مدیریت دولتی ناکارآمد است. انتصاب مدیران غیر متخصص در شرکتهای بزرگ و کوچک که سفارش شده فلان نماینده یا صاحب قدرت و نفوذ هستند، نشان میدهد که دولت تنها و تنها باید به عنوان بازوی ناظر فعالیت کند. با نگاه به انتقادهایی که در مورد بخشهای مختلف دولتی صورت گرفته، مشخص میشود که رانت در این بخشها بوده و متاسفانه ردپای فلان آقازاده یا مسوول مشاهده میشود. به همین دلیل مقام معظم رهبری سیاستهای اصل ۴۴ را ابلاغ و تاکید کردند که باید خصوصی سازی صورت بگیرد و از همان زمان دولتها برای اثبات ولایتمداری، بر خصوصی سازی اصرار داشتند که این اصرار در دولت روحانی نیز به صورت جدی مطرح میشود.

روشهای خصوصی سازی

روشی كه هر كشور بر اجرای خصوصی سازی اعمال میکند بیش از هر چیز بستگی به اهداف و امكانات آن كشور دارد. خصوصی سازی به اشکال گوناگون است که شامل خصوصی سازی همراه با واگذاری مالكیت یا از طریق بورس، مذاكره یا مزایده، فروش دارایی شركت، فروش سهام به مدیران، تجزیه واحدهای بزرگ دولتی به واحدهای كوچك و واگذاری آنها، فروش سهام شركت به كاركنان، انتقال به مالكان قبلی به دو صورت رایگان و غیررایگان، سرمایه گذاری بخش خصوصی در شركت دولتی و خصوصی سازی بدون واگذاری مالكیت صورت میگیرد.

خصوصی سازی حتی رایگان

علاوه بر این، روشهای دیگری نیز گاهی اوقات توسط كشوری خاص اجرا شده است. به عنوان مثال در چند مورد در آلمان شرقی، بعضی از كارخانجات به رایگان تحویل و مبلغی نیز به تحویل گیرندگان این كارخانجات پرداخت شد كه تركیبی از روشهای فوق، مورد استفاده قرار گرفت. برای مثال، یك كارخانه در لهستان را با واگذاری ۱۰ درصد سهام به كاركنان با تخفیف، ۵ درصد به مدیران با تخفیف، ۱۰ درصد برای تأمین سرمایه به بانك و شرکتهای بیمه، ۲۰ درصد به شهروندان بالغ به صورت رایگان و بقیه به یك خریدار خارجی.

سابقه خصوصیسازی

خصوصی سازی در نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی كشورهای اروپایی به ویژه پس از بحران جنگ جهانی بود، چرا که دولت به دلیل آشفتگی توان مدیریت نداشت و زمینه فساد و رانت بیش از هر زمان دیگری مهیا بود. اما خصوصی سازی در كشورهای جهان سوم از جمله ایران باید با دقت بسیار و به دور از هرگونه شتاب زدگی صورت گیرد، زیرا در این کشورها از جمله کشور ما رانت همواره حرف اول را زده و با کمال تأسف از معاون رییس جمهور تا مدیرکل، رییس سازمان و حتی نماینده مجلس شورای اسلامی بارها محاکمه و محکوم شده و اکنون نیز بسیاری از آنها در زندان به سر میبرند. این یک واقعیت انکار ناپذیر است که واگذاری بسیاری از شرکتها بدون در نظر گرفتن سابقه کار، توانمندی، آشنایی با وضعیت صنعت، اهلیت، سوءنیت (افراد سودجو با هدف تبدیل اموال و دارایی کارخانه به نقدینگی و اخراج کارگران اقدام به خرید میکنند) و بسیاری موارد دیگر صورت گرفت که نتیجه آن عقب افتادن ماهها حقوق کارگران، کاهش تولید، مزایده اموال شرکت، فروش مخفیانه اموال و داراییهای شرکت و در نهایت تبدیل زمین کارخانه به ساختمان تجاری یا مسکونی بوده است.

دلایل خصوصی سازی

اهداف خصوصی سازی در كشورهای مختلف، متفاوت است كه مهمترین آن بهبود كارآیی بنگاههای اقتصادی است. افزون بر این كاهش حوزه فعالیت بخش دولت، انتقال مالكیت و كنترل اقتصادی، افزایش كارایی واحدهای اقتصادی، كاهش كسری بودجه و بدهیهای ملی، تعدیل یارانهها و اختلال قیمتها، تعدیل مقررات، افزایش رقابت، ایجاد علاقه در شاغلان شرکتها، گسترش بازار سرمایه، تأمین منابع مصرف كنندگان، توزیع مناسب درآمدها و دستیابی به سرمایه، تكنولوژی و منابع خارجی از جمله اهداف است.

کینه توزی به جای واقعیت گرایی

یکی از جدیترین مشکلات کشور ما، بی توجهی به واقعیتها و دامن زدن به حاشیه و تسویه حسابهای سیاسی است. متاسفانه هرگاه که بنا داریم چالشی را بررسی کنیم، به جای پرداختن به واقعیتها، آسمان و ریسمان میبافیم و همه را با یک چوب می رانیم. این معضل در مورد خصوصی سازی نیز صادق است. در اینکه درصد بالایی از خصوصی سازی موفق نبوده، شکی نیست. در اینکه رانت و فساد در بسیاری از موارد باعث چالش در خصوصی سازی شده، شکی نیست. در اینکه پس از خصوصی سازی در بسیاری از شرکتها، اموال کارخانه حراج شده و با ترفند تاخیرهای چندین ماهه در پرداخت حقوق کارگران، زمینه تجمع و اعتراض کارگران و آبروریزی نظام فراهم آمده نیز شکی نیست، اما نکته مهم وجود بنگاههای اقتصادی بزرگی است که موفق شده و رضایت کارگران و رونق اقتصادی را رقم زده که یکی از این موارد کشت و صنعت مغان است.

کشت وصنعت مغان در ابتدا

توجه به پهنه دشت لم يزرع مغان از سال ۱۳۲۷ آغاز شد و سرمايهگذاريهاي عظيم و همكاري كارشناسان داخلي و خارجي را به دنبال داشت. فعاليتهای توسعهای ادامه داشت تا در سال ۱۳۵۱ وزارت كشاورزي وقت، مجتمع كشت و صنعت و دامپروري مغان را در سطح ۶۳۰۰۰ هكتار از ۳۵۰ هزار هكتار اراضي خالصه دولتي، تأسيس کرد و فعاليتهاي جدیتر آغاز شد. در اسفند سال ۱۳۵۳ نام طرح به "شركت سهامي كشت و صنعت و دامپروري مغان" تبديل شد. با به زير كشت رفتن اولين قطعات تسطيح نشده بصورت زراعت ديم، فعاليت توليد در كشت و صنعت و دامپروري مغان آغاز شد كه بسرعت با تسطيح اراضي و بهرهگيري از آب، به زراعت فارياب تبديل و بدينسان نظام بهرهوري از زمين، عملاً از شكل مرتع قشلاقي متوسط و فقير به شكل زراعت مكانيزه تغيير يافت.

بحران دولتی شدن

کشت و صنعت مغان پلههای ترقی را طی میکرد و کار بجایی رسید که نیروی انسانی شرکت به ۷ هزار نفر رسید، اما به دلایلی که هرکدام نیازمند بررسی جدی است، نیروی انسانی شرکت به ۵۴۴ نفر تقلیل یافت و زمینهای کشاورزی شرکت نیز از ۷۲ هزار هکتار به ۲۷ هزار هکتار کاهش پیدا کرد. در نتیجه بی توجهی به این صنعت، فرسودگی گریبان کشت و صنعت را گرفت و در کنار سوءمدیریت دولتی، بر بحران دامن زد.

بعداز واگذاری به بخش خصوصی

اما بخش خصوصی با سرمایه گذاری بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان و ایجاد و راه اندازی صنایع تبدیلی و زنجیره تولید از جمله احداث کارخانه رب ۳۰۰۰ تنی، احداث زنجیره کارخانه پرسس میوه، سرمایه گذاری و توسعه دامپروری شرکت با راه اندازی فریستال وایستگاه تغذیه دام، بازسازی و آماده سازی کارخانه قند مغان برای بهره برداری در طول سال، ایجاد گلخانه ده هکتاری، احیای دوباره زمینهای کشاورزی، سرمایه گذاری وتوسعه باغات شرکت واحداث باغات جدید، خرید ماشین آلات کشاورزی روز دنیا جهت ارتقاء و افزایش راندمان تولید، توسعه و سرمایه گذاری برای آبیاری تحت فشارزمین های کشاورزی، بهبود و ارائه خدمات رفاهی برای کیفیت معیشیت پرسنل شرکت با ایجاد آشپزخانه وسالن غذا خوری و ارائه بیش از ۲۵۰۰ پرس غذای گرم به پرسنل زحمتکش، پرداخت به موقع و سربرج حقوق پرسنل شرکت، رکورد تولید شیراز ۷۶ تن قبل از واگذاری به تولید بیش از ۱۸۵ تن در روز بعد از از واگذاری شد.

نتیجه خصوصی سازی فقط در یکسال اخیر

۱) احداث کارخانه رب گوجه فرنگی، روغن کشی زیتون.

۲) واردات ماشین آلات و احداث خط تولید مجموعه پروسس میوه.

۳) احداث کارخانه جعبه سازی و سورتینگ و بسته بندی میوه

۴) احداث گلخانه ۱۰ هکتاری.

۴) احداث فری استال گاوداری و مراکز تغذیه در دامپروری و افزایش رکورد تولید شیر.

۵) بازسازی کارخانه قند مغان و افزایش چند صد درصدی تولید شکر و برای اولین بار در تاریخ کارخانه قند مغان با سرمایه گذاری و تلاش شبانه روزی کارگران، به مقدار ۵۷۰۳۷ تن رسیده که این مقدار از شروع بکار کارخانه قند مغان یک رکورد محسوب میشود

۶) احداث سالنهای غذاخوری و ارائه روزانه ۲۷۰۰ پرس غذای گرم به پرسنل که قبل از واگذاری تنها یک پرس غذای گرم هم سرو نمیشد.

۷) اصلاح باغات و احداث باغات میوه جدید و عملیات احداث باغ انگور در ۲۵ هکتار از اراضی کشت و صنعت مغان و پوست اندازی در باغات

۸) احیای زمینهای کشاورزی، اجرای ایستگاههای پمپاژ و شبکه آبیاری تحت فشار.

۹) استخدام بیش از ۲۷۰۰ نفر نیروی انسانی باپرداخت به موقع حقوق و دستمزد پرسنل شرکت و رنگین شدن سفره کارگران و امیدآفرینی غیرقابل انکار در جوانان منطقه جهت اشتغال: تعداد شاغلین بعداز واگذاری شرکت به بخش خصوصی که مستقیم توسط شرکت بیمه واریز شده ۲۵۳۲ نفر و مبلغ حقوق پرداختی ۱۰ میلیارد و ۳۰۷ میلیون تومان است. این در حالی است که تعداد شاغلین قبل از واگذاری شرکت به بخش خصوصی که مستقیم توسط شرکت بیمه واریز شده ۵۴۴ نفر و مبلغ حقوق پرداختی دو میلیارد و ۹۹۰ میلیون تومان بود.

۱۰) افزایش ۱۵۶۷ رأس دام در مجتمع دامپروری که به تعداد ۱۶۶۲۳ رأس در پایان سال ۱۳۹۸ افزایش یافته است.

۱۱) ایجاد دوبخش دیگر در مجتمع زراعت: بخش ۱۰ و ۱۱

همچنین شرکت کشت و صنعت مغان در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۰ برابر در مقایسه با ۴۴ سال گذشته در مجموع سود و زیان داشته است. حتی چندین مورد سرمایه گذاری در حوزه مکانیزاسیون اعم از خرید ۴۹ دستگاه تراکتور، کمباین برداشت گوجه فرنگی، کمباین برداشت چغندر قند، انواع نشاء کار، دستگاه برداشت زیتون، فیدر میکسر، کودپاش، دیسک افست سنگین ۴۰ پره، بذرکار پنوماتیک ذرت، بذر کار پنوماتیک چغندر قند، کودکار ذرت، کودکار چغندر قند، شیپر قابل تنظیم، انواع سمپاش توربیندار باغی، هد کمباین کلزا، انواع کود پخش کن کود دامی، دیسک سبک ۳۲ پره، وانت نیسان، روتیواتور سنسو ردار باغی، کود پاش دامی بوفالو، انواع ادوات پشت بند و... میتوان اشاره نمود که در یکسال اخیر خریداری و در حال بهره برداری است و طبق نیاز سنجیهای صورت گرفته در این خصوص سرمایه گذاری ادامه دارد. حقوق و دستمزد پرداختی سال ۱۳۹۸ به مبلغ ۱۳۰ میلیارد تومان در مقایسه با سال ۱۳۹۶ (قبل از واگذاری) کشت و صنعت مغان به مبلغ ۷۴ میلیارد تومان دوبرابر افزایش یافته است.

نظر به اهميت بالاي اين بنگاه بزرگ ملي در چند سال اخير و اقدامات اصلاحي مؤثر صورت پذيرفته در جهت اصلاح ساختار، افزايش بهرهوري، بهبود كمي و كيفي توليد و توسعه فعاليتهاي توليد بذرهاي مختلف (گندم – جو

– ذرت – كلزا – چغندر قند)، تليسه (نژاد اصيل) نوسازي ناوگان مكانيزاسيون زراعي، نوسازي باغات ميوه و واحدهاي صنعتي و نيز واگذاري بسياري از فعاليتها به بخش خصوصي، افق جديدي در آينده آن گشوده است. شركت سهامي كشت و صنعت مغان در مسير تكاملي خود، فراز و نشيبهاي بسياري را متحمل شده است و راهي طولاني نيز پيش رو دارد. اين شركت به هر نيتي كه پيش از انقلاب شكوهمند اسلاميمان پايهگذاري گرديده، با بينش متعهدانه و كار شبانهروزي مديران و با پايمردي و پشتكار كادر صحرائي و فني و ستادي خود، از اوان انقلاب اسلامي توانسته است با پيگيري در جهت نيل به اهدافي كه مختصراً به آن اشاره شد، در منطقه محروم مغان، منشاء خير و بركت بوده و اين اثر به ياري خداوند سبحان همچنان مستدام خواهد بود.

تبدیل روستای هزار نفره به شهر

با توجه به خواستهها و انتظارات مسئولين از بخش، نياز شديد زارعين و كارشناسان اجرایي سازمانهاي كشاورزي به آموزشهاي عملي كشاورزي و بويژه بالا رفتن سطح آگاهي كشاورزان كشور نسبت به سلامت و بهنژادي نهادههاي مصرفي و نقش و ارزش به سزاي كاربرد بذرهاي اصلاح شده، نهال مرغوب و تليسه اصيل در افزايش قاطع توليد، اين شركت در نظر دارد كه در ادامه راه خود، همگام با سياستهاي اقتصادي كشاورزي نوين جهاني، در فعاليتهاي خود تحولي ايجاد نموده و در عرصه توليد و تكثير بذرهاي مرغوب گندم، جو، ذرت، چغندر قند، يونجه و سويا، توليد نهال و توليد تليسه براي پاسخگوئي به انتظارات و تأمين نياز واحدهاي توليدي كشور، به صورت جدي نقش آفريني نمايد. روشن است كه تحقق اين فعاليتها، امكانات، جايگاه ويژه و محيط ايزولهاي را ميطلبد كه بستر كم نظير آن در كشت و صنعت مغان به طور كامل فراهم ميباشد. بستري كه به ياري خداوند منان همچنان به سوي تكامل پيش خواهد رفت. با توجه به فرآيند تكاملي شركت مغان و تجربيات حاصله با قاطعيت ميتوان گفت كه اين شركت منشاء اصلي عمران و آباداني دشت مغان بوده است بطوريكه روستاي ۱۰۰۰ نفري پارساآباد در سايه اين شركت پرخير با مهاجر پذيري و اسكان عشاير به دومين شهر بزرگ استان اردبيل تبديل گرديده است و وجود كشاورزان پيشرو كشوري و توسعه كشاورزي مكانيزه در دشت مغان مؤيد تأثير ترويج و آموزش آن بوده است و چه بسيار كارشناساني كه با كسب تجارب علمي و عملي دراين دانشگاه بزرگ در عرصههاي ملي منشاء خدمت و اثرگذاري گرديدهاند و توليدات بذري، دامي و باغي (نهال) اين شركت موجب افزايش ثروت ملي در تمام نقاط كشور گرديده است.

با یک نگاه اجمالی و منطقی میتوان فعالیت و تولیدات در قسمتهای مختلف شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان بخصوص از جهت افزایش راندمان، سرمایه گذاری و اشتغال در کوتاه مدت بی نظیر بوده و اگر تلاشهای یک ساله بخش خصوصی را با ۴۴ سال گذشته مقایسه کنیم به این مهم پی خواهیم برد. بهتر است به جای صحبتهای احساسی، با آمار و ارقام سخن بگوییم و برای اثبات این آمار وارقام، بسادگی میتوان به کارشناسان متوسل شد تا واقعیت را اعلام کنند. تمامی کسانی که به دنبال حاشیه سازی برای کشت و صنعت مغان هستند، باید نگران روزی باشند که لغو خصوصی سازی، باعث بازگشت مدیران دولتی و خیمه زدن آقایان و آقازادهها در این شرکت بزرگ میشود و آنگاه بلایی به روزگار این شرکت خواهند آورد که کاهش رونق اقتصادی و از بین رفتن اشتغال موجود را رقم خواهد زد.