امریکای تنها

امیرعلی ابوالفتح
کارشناس مسائل امریکا
از زمانی که قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران با رأی مثبت تمامی 15 عضو به تصویب می‌رسید تا اکنون که امریکا نمی‌تواند حتی یک عضو شورا را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران با خود همراه کند، فقط یک دهه می‌گذرد. در این مدت، هم ایالات متحده امریکا تنها مانده و هم جمهوری اسلامی ایران متحدانی یافته است. بحث بر سر تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت یا بحث بر سر بازگردادن تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه ایران موسوم به مکانیسم ماشه، فرصت مناسبی بود تا میزان انزوای دو کشور ایران و امریکا به محک گذاشته شود.
امریکایی‌های خارج شده از توافق هسته‌ای 2015 با ایران - برجام - مدعی بوده و هستند که انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی ایران در روز 17 اکتبر 2020، فاجعه‌ای برای صلح و امنیت منطقه و جهان است و باید پیش از اینکه دیر شود، این محدودیت‌ها برای مدت زمان طولانی، تمدید شود. به همین دلیل نیز دولت دونالد ترامپ پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تصویب در اختیار شورای امنیت سازمان ملل قرار داد، نهادی که برخی نزدیک‌ترین متحدان امریکا در آن حضور دارند. با این حال، حتی پس از تعدیل اساسی در پیش‌نویس اولیه، شورای امنیت سازمان ملل از تصویب درخواست امریکا سر باز زد، تا جایی که به دلیل خودداری هفت عضو دیگر شورای امنیت - علاوه بر امریکا و دومینیکن - تعداد آرای لازم برای به رأی گذاشتن پیش‌نویس پیشنهادی واشنگتن محقق نشد و روسیه و چین نیز به استفاده از حق وتوی خود در مخالفت با آن وادار نشدند. با این حال، دولت ترامپ از تلاش برای اثبات انزوای خود صرفنظر نکرد و گام بعدی را با توسل به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل با هدف بازگرداندن تحریم‌های لغو شده این نهاد در پی اجرای برجام، برداشت. به همین منظور، امریکایی‌ها اعلام کردند اگر شورای امنیت ظرف 30 روز اقدامی در جهت فعال کردن قطعنامه شورای امنیت برای بازگرداندن تحریم‌های ایران انجام ندهد، این تحریم‌ها به شکل خودکار بازگردانده خواهند شد.


با این حال، تمامی اعضای شورای امنیت - به استثنای امریکا - در نامه‌هایی به ریاست شورا اعلام کردند که امریکا به دلیل خروج از برجام، حق فعال کردن مکانیسم حل اختلافات و در نهایت، درخواست برای بازگرداندن تحریم‌های ایران را ندارد و هر اقدامی از سوی امریکا در این راستا، عملی فاقد مشروعیت بین‌المللی و غیرقانونی خواهد بود. دبیرکل سازمان ملل نیز اعلام کرد به دلیل «عدم اجماع» در شورای امنیت، اقداماتی از جمله تشکیل کمیته نظارت بر تحریم‌های ایران تشکیل نخواهد داد. این اجماع جهانی علیه یکجانبه‌گرایی امریکا در شورای امنیت موجب شد دولت ترامپ، بار دیگر به ابزار اعمال تحریم‌های ثانویه با هدف تهدید کشورها برای تجارت با ایران متوسل شود؛ اقدامی که از ناتوانی واشنگتن در پیشبرد اهداف خود از طریق قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران حکایت دارد.
به هر حال اکنون رویکرد یکجانبه‌گرایانه و قلدرمآبانه امریکایی‌ها به همراه دیپلماسی حساب شده و سنجیده ایران، سبب شده است که ایالات متحده جز تعداد بسیار معدود همراه در منطقه خاورمیانه، کشوری را در کنار خود نداشته باشد. در حالی که اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان به همراه نهادهای مهمی همچون سازمان ملل و اتحادیه اروپا، حامی جمهوری اسلامی باشند. البته شاید حمایت‌های سیاسی - دیپلماتیکی جامعه جهانی از ایران نتواند نقشی در کاهش فشارهای اقتصادی امریکا بر جمهوری اسلامی ایفا کند، با این حال، انزوای جهانی امریکا بر سر «موضوع ایران»، قدرت نرم ایالات متحده را به چالش می‌کشد و در آینده بر قدرت سخت این «ابرقدرت تنها» نیز تأثیر گسترده‌ای برجای خواهد گذاشت.