روزنامه جوان
1399/07/03
تله مکانیسم ماشه
سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه ۳۰ مرداد و زمانی که مایک پمپئو طی بیانیه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل خواستار فعال سازی مکانیسم ماشه میشود، با ایالات متحده مخالفت کردند و در ادامه روز ۳۰ شهریورماه که این مکانیسم رسماً بر اساس ادعای امریکا فعال شد، طی بیانیه‌ای فعال سازی آن از سوی امریکا را فاقد قدرت اثرگذاری عنوان و رفع تحریم‌های تسلیحاتی را حق ایران می‌دانند. یک روز بعد مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا می‌گوید: «کشور‌های اروپایی به‌صورت خصوصی به امریکا گفته‌اند نمی‌خواهیم تحریم تسلیحاتی ایران رفع شود!»پرسش اصلی اینجاست که اروپا چرا با فعال سازی مکانیسم مخالفت می‌کند و این مخالفت تا چه حد واقعی است و آیا یک عملیات روانی به شمار نمی‌آید؟
۱. متن بیانیه سه کشور اروپایی حاوی نکاتی است؛ از جمله اینکه اروپا در حالی که خود به هیچ کدام از تعهدات یازده‌گانه برجام پایبند نبوده است و بار‌ها همسو با امریکا برجام را نقض کرده است در این بیانیه تصریح می‌کند که ایران ناقض برجام است! در بخشی از این بیانیه می‌آید: «معتقدیم مسئله فعلی عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام را باید از طریق گفتگو میان طرف‌های برجام حل و فصل کرد. ما از ایران می‌خواهیم به منظور حفظ توافق تمامی اقدامات ناسازگار با تعهدات هسته‌ای خودش را به عقب برگردانده و بدون تأخیر به پایبندی کامل توافق برگردد.»
هدف اروپا از اینکه بار دیگر ایران را ناقض برجام معرفی می‌کند توسعه یک رویه حقوقی است که در آینده از آن استفاده خواهد کرد. رویه حقوقی آن‌ها بر این پایه استوار است که کاهش تعهدات ناچیز ایران طی ماه‌های اخیر که شامل «نقض تعهدات اصلی نیست» را نقض مفاد برجام – قطعنامه ۲۲۳۱ معرفی کنند و با تکرار چندین باره آن و شکل دهی به این رویه حقوقی، در آینده نزدیک «نقض ایران» را از طریق ساز و کار حل و فصل اختلافات برجام که نهایتاً به مکانیسم ماشه ختم میشود، وارد فاز عملیاتی کنند و کاری را که امروز دولت ایالات متحده امریکا صورت داد بار دیگر اجرایی کنند. تأکید اروپایی‌ها بر اینکه شورای امنیت مرجع عالی حل و فصل اختلافات می‌باشد کنایه‌ای است به تیم مذاکره کننده ایرانی مبنی بر اینکه فعال سازی مکانیسم ماشه قانونی است و در آینده به‌کارگیری خود از آن استفاده خواهند کرد: «فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده به حراست از فرایند‌ها و نهاد‌هایی که شالوده‌های چندجانبه‌گرایی را تشکیل می‌دهند متعهدند. ما کماکان بر اساس هدف حفظ مرجعیت و تمامیت شورای امنیت سازمان ملل عمل می‌کنیم.»
۲. ناقض برجام معرفی کردن ایران بار‌ها توسط اروپایی‌ها جهت رویه سازی برای وارد کردن ضربه نهایی به برجام صورت گرفته است و اختصاص به یک ماه اخیر ندارد. اروپا همگام با امریکا بار‌ها مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را تفسیر موسع کرده‌اند از جمله در حوزه‌های مهمی نظیر «محدودیت فعالیت موشکی» و «دائمی نبودن غنی سازی اورانیوم»، «برداشتن تحریم‌های هسته‌ای»، «بند غروب برجام»، «بازرسی از مراکز هسته‌ای ـ نظامی»، «حضور مستشاری ایران در سوریه» و «برداشته شدن تحریم‌های بانکی ـ تجاری» قابل احصا است. طی پنج سال بعد از برجام، فرانسه، آلمان و انگلیس توسعه هدفمند مصادیق نقض قطعنامه ۲۲۳۱ از جانب ایران را از موارد دفاعی و موشکی به موضوعات تحقیقاتی و پژوهشی کشاندند به طوری که طی دو سال اخیر «پرتاب ماهواره‌های علمی» را نقض قطعنامه عنوان کردند و چندین بار جهت برگزاری نشست اضطراری شورای امنیت و بازگشایی پرونده‌های متفاوت در شورای امنیت علیه ایران، به رویه‌سازی حقوقی دست زدند.
۳. علاوه بر این هیچ کدام از کشور‌های فرانسه، آلمان و انگلیس همراه با روسیه و چین در بیانیه‌هایی که بعد از نشست‌های کمیسیون مشترک برجام در دو سطح معاونان و وزرای خارجه دو طرف صادر کردند، امریکا را طی ۲۸ ماه اخیر (بعد از خروج امریکا از برجام) ناقض برجام معرفی نکردند و در تمام آن بیانیه‌ها همواره از ایران خواسته‌اند تعهدات را به صورت یکجانبه اجرایی کند. با توجه به آنچه عنوان شد رویکرد و رویه اروپا طی پنج سال بعد از برجام نشان می‌دهد که اروپا بعد از این نیز نه تنها به صورت واقعی از رویکرد‌های ضدایرانی فاصله نمی‌گیرد بلکه تمرکز خود را بر اهداف مشترک با ایالات متحده درباره ایران می‌گذارد. مکانیسم ماشه حفره‌ای حقوقی است که اروپا با سابقه مورد اشاره در آینده نیز به‌راحتی با ادعای «نقض برجام – قطعنامه ۲۲۳۱» از آن استفاده خواهد کرد.
امریکا و اروپا یک راهبرد مشترک دارند و امروز بر اساس این راهبرد مشترک تقسیم وظیفه کرده‌اند و دو موضع به ظاهر متفاوت درباره ایران اتخاذ کرده‌اند؛ هدف مشترک آن‌ها استمرار تعطیلی صنعت هسته‌ای کشور و اجرای یکجانبه برجام توسط ایران است و فراتر از آن وادار کردن ایران به انجام مذاکرات منطقه‌ای و یا موشکی است.
۴. اروپا همیشه تلاش کرده با ارائه وعده‌های مبهم و ناظر به آینده ایران را کماکان وادار به انجام تعهدات یکجانبه کند و بعد از خروج دولت امریکا از برجام طرف ایرانی را با «اینستکس» به مدت ۲۸ ماه وادار به اجرای یکجانبه برجام کرد و کف تعهدات برجامی را نیز اجرایی نکرد. طی روز‌های اخیر رویکرد اروپا دقیقا همان رویکردی است که از ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۹۷ (روز خروج امریکا از برجام) صورت گرفت مبنی بر اینکه اروپا قائل به بازگرداندن تحریم‌ها به‌واسطه اعمال مکانیسم ماشه نیست. در صورتی که در عمل اروپا از تحریم‌های امریکایی تبعیت کرده و می‌کند و عملاً مکانیسم ماشه به آثار حقوقی و سیاسی تن در می‌دهد. حفظ برجام به عنوان یک الگو جهت اختتام سایر مناقشات با ایران به انضمام استمرار تعطیلی صنعت هسته‌ای هدف اصلی است که از سوی اروپا دنبال میشود.
