روزنامه مردم سالاری
1399/07/13
تهدیدهای مناقشه قره باغ برای ایران
تنش‌ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان پس از چندین سال آتش بس نسبی با درگیری‌های گاه و بیگاه در منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره باغ و مناطق مجاور آن در روزهای اخیر به یک درگیری نظامی بین دو کشور کشیده شد که بالقوه پیامدهایی برای منطقه دارد و می‌تواند به بی ثبات بیانجامد.به گزارش دیپلماسی ایرانی، «آسیا تایمز» نوشت که خوش بینی‌های گذشته به جواب دادن نوعی میانجی گری خارجی عمل گرایانه به ویژه روند موسوم به مینسک به رهبری روسیه، ایالات متحده و فرانسه و حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف آزار دهنده قومی و سرزمینی تاریخی، بر باد رفته اند. شعله ور شدن آتش درگیری‌ها ایران، قدرت منطقه‌ای که با هر دو کشور مرز زمینی دارد، را در حالت آماده باش کامل فرو برده است. ترکیه هم که با جمهوری آذربایجان و ارمنستان مرز مشترک دارد، در وضعیت مشابهی به سر می‌برد.
الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان، سرانجام در تلاش برای جبران شکست نظامی اوایل دهه 1990 که در نتیجه آن 20 درصد از خاک این کشور که توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده بود را از دست داد، حمله نظامی کشورش را کارزاری برای «پایان دادن به اشغال نزدیک به 30 ساله» توصیف کرد. اما با توجه به منطقه کوهستانی دشوار و منابع نظامی ارامنستان تحت پشتیبانی روسیه، این احتمال وجود دارد که جمهوری آذربایجان نتواند به هدف نظامی دست یابد و در مقابل، مجبور شود پیشروی‌های را که به عنوان اهرم فشار برای مرحله بعدی مذاکرات صورت گرفته، بپذیرد.
اقلیت آذری زبان ایران
مساله قابل توجه اینکه تهران پیشنهاد کرده است میان باکو و ایروان میانجی گری کند؛ اگرچه ایران با ارمنستان و جمهوری آذربایجان روابط همسایگی خوبی دارد، اما در گذشته از سوی جمهوری آذربایجان به گرفتن طرف ارمنستان متهم شده است. دلیل این امر هم موضع جمهوری آذربایجان در قبال ناتو و روابط نزدیک آن با اسرائیل است.
پیروزی جمهوری آذربایجان در درگیری کنونی می‌تواند به بزرگ تر شدن مرز ایران به این کشور (در حدود 130 کیلومتر) بیانجامد. اگرچه خاطره ایران از فشارهای تحت رهبری آذری‌ها در دهه 1990 از طریق گفتمان «گسترش آذربایجان» که مناطقی از ایران را نیز در بر می‌گیرد، قرار گرفتن در برابر یک همسایه قدرتمند و بالقوه تهدیدآمیز که با دشمن قسم خورده یعنی اسرائیل هم در ارتباط است، در منافع امنیت ملی ایران نیست. این مساله به ویژه اکنون که اسرائیل موفق شده روابط خود را بر امارات متحده عربی و بحرین در حاشیه خلیج فارس عادی سازی کند، صادق است. با توجه به اقلیت قابل توجه ایرانی‌های آذری زبان (حدود یک چهارم جمعیت)، ایران محتاطانه سعی کرده در روابط حساس آن با جمهوری آذربایجان آسیبی وارد نشود.
جمهوری آذربایجان برخلاف ارمنستان از عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تحت سلطه روسیه خودداری کرده است. ایران یک توافق تجارت آزاد با این اتحادیه دارد. به گفته یک استاد علوم سیاسی در تهران که خواست نامش فاش نشود، روسیه و ایران، هر دو، نگران این مساله هستند که جمهوری آذربایجان، به ویژه اگر بتواند ارمنستان را شکست دهد و بر آن تسلط یابد، در آینده «به یک پایگاه ناتو» در دریای خزر تبدیل شود. اما در حال حاضر نگرانی اصلی ایران کشیده شدن درگیری‌ها به خاک این کشور، سرازیر شدن موج جدید آوارگان و سایر عواقب ناخواسته جنگی است که ثبات منطقه را درهم می‌شکند. این استاد علوم سیاسی پیش بینی کرده ایران در هماهنگی با روسیه، اروپا و سازمان ملل متحد در صدد برقراری سریع صلح در قفقاز جنوبی برآید. اگرچه، درخواست ایران برای آتش بس فوری تا کنون مورد توجه قرار نگرفته است.
خط لوله‌ها در میان درگیری
درگیری‌های جدید با عملیاتی شدن قریب الوقوع خطوط انتقال انرژی از جمهوری آذربایجان غنی از گاز به اروپا از طریق گرجستان، همزمان شده که این مساله یک بعد بین‌المللی با تبعات ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک به این درگیری‌ها می‌دهد. این خطوط لوله که روسیه و ایران را دور می‌زند، به منظور کاهش وابستگی انرژی اروپا به روسیه با توجه به تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه در پروژه خط لوله «نورد استریم 2» به آلمان، کشیده شده است. برخی گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که پوتین که پیشتر ناخشنودی خود را از دخالت ایالات متحده و اروپا در بلاروس نشان داده بود، از طریق ارمنستان واکنش نشان خواهد داد.
این کشور به راحتی می‌تواند زیرساخت‌های مهم را در نوار باریک زمینی تُووس که بیش از 80 درصد انرژی از جمهوری آذربایجان از طریق خطوط لوله‌های باکو-طفلیس-جیحان، گاز طبیعی قفقاز جنوبی و باکو-طفلیس-کارس از آن می‌گذرد، هدف بگیرد. در همین حال، مسکو به یک رزمایش گسترده نظامی در دریای خزر و دریای سیاه با مشارکت ناوگان دریایی چین و ایران دستور داده و تا آشکارا به غرب نشان دهد که منطقه قفقاز را حوزه طبیعی نفوذ خود می‌داند. اما این مساله ناگزیر تنش‌های جدیدی در روابط روسیه با ترکیه که به دست آوردن دوباره قلمرو تحت کنترل ارمنستان از جمهوری آذربایجان پشتیبانی می‌کند، ایجاد خواهد کرد.
بن بست در مذاکرات
تا این لحظه اراده بین‌المللی کافی برای خاموش کردن شعله‌های جنگ در قفقاز جنوبی وجود نداشته و بیشتر توجه‌ها به همه گیری و مسیرهای واگرای ایالات متحده و فرانسه در رسیدگی به مسائل ایران و لبنان معطوف بوده است. در همین حال، به نظر می‌رسد روسیه با عزم راسخ می‌خواهد به ایالات متحده به دلیل تحریم پروژه «نورد استریم 2» و نگرانی فزاینده ایران از پیشروی امنیتی اسرائیل، هزینه تحمیل کند. از دیدگاه ایران، اسرائیل دیگر بیرون از «منطقه امنیت ملی ایران» نیست.
تنها مسیر ممکن برای صلح در قفقاز جنوبی حضور پای میز مذاکره در راستای 4 قطعنامه سازمان ملل متحد با موضوع ناگورنو-قره باغ و پیشنهاد صلح گروه مینسک است. همه این موارد احیای حاکمیت جمهوری آذربایجان بر مناطق مورد مناقشه ناگورنو-قره باغ ضمن احترام به حقوق ارامنه ساکن در این منطقه، بازگشت آوارگان و ایجاد یک راهرو زمینی به ارمنستان را خواستار شده اند. البته مشخص نیست که آیا ارامنه ساکن این منطقه که در آرزوی استقلال کامل از آذربایجان در الگویی مشابه کوزوو در بالکان هستند، با اعمال مجدد کنترل استبدادی جمهوری آذربایجان موافقت خواهند کرد یا خیر. تا کنون هیچ کشوری در جامعه بین‌المللی از جمله ایران از تلاش‌های ارامنه در قره باغ کوهستانی حمایت نکرده، اما یک مساله قطعی است: وضع ناپایدار موجود باید دیر یا زود تغییر کند و چنین امری تنها با تلاش‌های هماهنگ بین‌المللی از جمله استقرار یک نیروی حافظ صلح ممکن میشود.
سایر اخبار این روزنامه
اخاذی و کلاهبرداری توسط سایت‌های عقد موقت
پیش شرط اصلی عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟
ترامپ با کرونا رفت
طرح اصلاح قانون انتخابات عجولانه و غیرکارشناسی است
جزئیات محدودیت‌های یک هفته‌ای تهران در پی تشدید کرونا
تهدیدهای مناقشه قره باغ برای ایران
محیط‌زیست میان نهادهای قانونگذار هم مظلوم است
رژیم صهیونیستی چوپان دروغگوی عدم اشاعه سلاح اتمی است
