روزنامه ایران
1399/07/13
درخشش الماس سمنان در چشم شاهرودی‌ها
زهرا کشوری
خبرنگار
شاهرودی‌ها و بسطامی‌ها مدت‌ها بود منتظر شنیدن این خبر خوب بودند. معدنکاوی در مرتفع‌ترین کوه سمنان مدتی است که متوقف شده اما مردم پای کوه شاهوار و دشت بسطام منتظر خبر شیرین تری بودند؛ خبر ثبت ملی کوه شاهوار در فهرست میراث ملی. ثبت ملی شاهوار تنها خیال خرس‌های قهوه‌ای و پلنگ‌های شاهوار را راحت نمی‌کند، فقط آرامش را برای قوچ و میش‌هایش به ارمغان نمی‌آورد بلکه دشت ۸ هزارساله بسطامی را جانی دوباره می‌بخشد و اذهان بزرگتر ین جمعیت کشاورزی و دامداری را بابت آب آرام می‌کند. شاید امنیت آنقدر به دشت بسطام برگردد که این دشت بعد از دو دهه دوباره شاهد حضور آهوهایی باشد که با یوزپلنگ‌های سفر کرده، بدوند. ۲۰ سال است که دشت نشینان بسطامی ردی از آهو و یوزپلنگ‌های دشت را در پای شاهوار پیدا نمی‌کنند. ثبت ملی کوه شاهوار ماندگاری ۶ رودبار دائمی شاهوار را تضمین می‌کند چون ثبت ملی، چتر حمایتی خود را روی کوه شاهوار می‌کشاند و دستگاه‌های مختلف را موظف می‌کند با توجه به نظرات کارشناسی با شاهوار برخورد کنند و هر جا ثبت ملی ورود آنها را ممنوع کرده، رعایت کنند. شاهوار مهم‌ترین منبع آب شیرین است که شرق سمنان را سیراب می‌کند. اصلاً «شاهرود» نام از رود بزرگی می‌گیرد که از شاهوار به‌سمت دشت بسطامی و شاهرود می‌‌رفته است. هرچند محمد درویش کارشناس نام آشنای محیط زیست در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد بارگذاری‌های بسیار و تخریب محیط زیست باعث شده تا از آن شاهرود پرآب تاریخی امروز چیزی باقی نماند. اما شاهوار به‌گفته او مهم‌ترین عامل تغذیه سفره‌های زیرزمینی و تضمین کننده تنوع زیستی در «زون سپر» حدفاصل جنگل‌های هیرکانی و بیابان کویری حاج علی قلی است. او می‌گوید: «شاهوار مرز بین جنگل و کویر است. به این مناطق «اکوتون» می‌گویند. اکوتون‌ها معمولاً تنوع زیستی خارق‌العاده‌ای دارند. تنوع زیستی که هم مناطق مرطوب و خشک را شامل میشود و هم مناطق میان‌بند را. درویش به نقش کوه شاهوار در تعدیل هوای منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر شاهوار نبود تفاوت دمای شبانه روز شاهرود چنان بود که هرگز چنین جمعیتی نمی‌توانستند در شاهرود زندگی کنند.» شاهرود تا پیش از اضافه شدن جمعیت مهاجر به سمنان، پرجمعیت‌ترین شهر استان سمنان بود. درویش شاهوار را الماس سمنان می‌داند و می‌گوید: «متأسفانه با فعالیت‌های افسار گسیخته معدنکاوی به بهانه مشکلات، دارند الماس سمنان را تاراج می‌کنند.» براساس گزارش شورای تأمین، معدنکاوان در کوه شاهوار ۱۷ تخلف قانونی را مرتکب شده‌اند. همین تخلف‌ها هم باعث شد تا این شورا با توجه به اعتراض مردم شاهرود، دستور توقف هرگونه فعالیت مدنی در منبع آب شاهرودی‌ها را بدهد. امیرحسین ولیان دبیر تشکل‌های زیست محیطی شاهرود در گفت‌و‌گو با «ایران» اهمیت کوه شاهرود را تنها در جاری شدن حداقل هفت رودخانه دائمی نمی‌داند. او می‌گوید: «فراتر از حجم آب روان، حجم آبی است که منابع زیرزمینی دشت بسطامی را تغذیه می‌کند و بعد هم به سفره‌های زیرزمینی شاهرود می‌رسد. «او عدم ارتقای کوه شاهوار به منطقه حفاظت شده را به‌دلیل دیدگاه شکاربانی مسئولان وقت در دهه ۴۰ و ۵۰ می‌داند و می‌گوید: «شاهوار مرتفع‌ترین کانون آب‌ساز فلات ایران است و بنابراین باید با تبدیل آن به منطقه حفاظت شده، اجازه تغییر کاربری به آن ندهند.» ولیان شاهوار را اصلی‌ترین محل تمرکز جمعیت، کشاورزی و دامداری سمنان می‌داند و از شاهوار به‌عنوان رویشگاه برخی از گونه‌های منحصر به فرد گیاهی یاد می‌کند. گیاه شناسان جهان شاهوار را به‌عنوان یک ذخیره‌‌گاه ژنتیکی می‌شناسند. به‌گفته ولیان، حداقل سه گونه گیاهی در این منطقه کشف و با پسوند «شاهواریکا» به ثبت رسیده است که در جای دیگری دیده نمی‌شود. اگر کوه شاهوار در فهرست میراث ملی قرار بگیرد، دومین اثری است که بعد از جنگل ابر به‌دنبال تلاش‌های مردمی در سمنان زیر چتر حمایتی قانون میراث ملی می‌رود. ثبت ملی جنگل ابر باعث شد، سایه سنگین جاده‌سازی که به تخریب بخشی از این اکوسیستم ارزشمند منجر می‌شد برای همیشه از سر جنگل‌های باستانی هیرکانی، کم شود. جنگل ابر در پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی نیز وجود دارد. در داستان ثبت ملی کوه شاهوار هم حضور مردمی پررنگ است.
مدیر موزه آب شاهرود به ایرنا می‌گوید: برای نخستین بار در کشور، بخش خصوصی با تکیه بر توان و تخصص کارشناسان خبره شاهرودی به‌صورت رایگان مطالعات پرونده ثبتی قله شاهوار را در ۹۱ صفحه انجام و به اداره میراث فرهنگی شاهرود پیشنهاد داده است.
به‌گفته عبدالحسین برنجی، این مطالعات در زمینه موضوعات زمین‌شناسی، محیط زیست، گیاه شناسی، منابع آبی، ویژگی‌های جغرافیایی به همراه تهیه نقشه منطقه و همچنین ارتباط جوامع محلی و فرهنگ مردم منطقه با این کوه انجام شده است.
حمیدرضا حسنی مدیر اداره میراث فرهنگی شاهرود هم در گفت‌و‌گو با «ایران» از بسته شدن پرونده معدنکاران به‌دنبال حضور دادستانی مرکز در شاهوار خبر می‌دهد و می‌گوید: «در مرحله تدوین پرونده ثبت ملی شاهوار در این میراث ملی هستیم.» مصطفی یغماییان معاون میراث فرهنگی سمنان نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» احتمال می‌دهد پرونده ثبت ملی شاهوار تا یک ماه دیگر برای بررسی به وزارت میراث فرهنگی در عمارت آزادی برود. او اعتقاد دارد که این ثبت ملی، تکلیف همه را در برخورد با شاهوار روشن می‌کند و همگی را به رعایت بحث‌های کارشناسی در شاهوار موظف می‌کند.
سایر اخبار این روزنامه
برای عبور از بحران‌ها نیازمند انسجام و همدلی هستیم
اینجا آبادان است و آبادان می‌ماند
بیمارستان‌ها دیگر طاقت ندارند
آل غیرت
ضرورت تعیین ابزارهای مجازات
سلام ایران
واقعیت تحریم های 91 و 99
بازگشت امید به بورس؟
«بازار نفت»سردرگم در میان قره باغ وکرونای ترامپ
از درخواست احمدی‌نژاد تا برخورد با مؤسسات غیرمجاز
ژاپن استفاده از تلفن همراه در پیاده‌روها را ممنوع کرد
صید میان آبی جایگزین « ترال» می شود؟
درخشش الماس سمنان در چشم شاهرودی‌ها
حجاب راهکار فرهنگی می‌طلبد
