گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: در کشور ما هیچ تناسبی بین اتفاقات در عرصه های گوناگون وجود ندارد. اگر به دلایلی جهانی همچون شیوع ویروس کرونا قیمت کالاها بالا می رود یا برخی مشاغل به چالش کشیده می شود، با کنترل آن عامل ، شرایط به گذشته باز نمی گردد. این معضل در خصوص چالشهای مختص به کشورمان نیز وجود دارد بدین معنا که اگر تحریم ها اعمال می شود و گرانی کالاها و خدمات را رقم می زند، با رفع آن چالش یا کمرنگ شدن تاثیرات آن، اتفاق خاصی در قیمت ها نمی افتد و همان هایی که در گذشته با کوچکترین شایعه یا اقدام، قیمت کالاهایشان را گران می کردند، با پایین آمدن قیمتها هرگز به کاهش قیمت کالاها و محصولاتی که خریداری کرده اند تن نمی دهند. کارشناسان این پدیده را «چسبندگی قیمتها» مینامند. این اتفاق، یعنی افزایش قیمتها به شکل مداوم و عدم کاهش قیمت حتی بعد از تغییر شرایط، نمونه بارز مفهوم چسبندگی قیمتها است، مفهومی در اقتصاد است. اکنون ترامپ نتوانست برای ۴ سال دیگر بر کرسی ریاست جمهوری تکیه کند و بایدن که با شعار بازگشت به برجام توانسته بود رییس جمهور شد، بارقه امیدی در دل ایرانیان را ایجاد کرد که بیانگر بازگشت قیمت ها به قبل از تحریمهای ترامپ و رسیدن به آرامش اقتصادی بود. اولین عاملی که از رای بایدن به وحشت افتاد، دلار بود. بدین معنا که پس از آنکه دلار مدتها ریال را به صورت روزانه تحقیر می کرد و هر روز در برابر پول ملی قد می کشید، این بار در برابر ریال تعظیم کرد و روز به روز کمر خم می کرد. اما مردم که مدتها بود گرانی هر کالایی را به بهانه گرانی دلار تحمل می کردند، امروز انتظار دارند با کاهش قیمت دلار، شاهد کاهش قیمت ها باشند اما این اتفاق نمی افتد و همچنان قیمت ها بر گران بودن اصرار دارند.

رکود بعد از کاهش قیمت ارز

بازار لوازم خانگی یکی از بازارهای متاثر از نرخ ارز است، به طوری که در دو سال اخیر روند افزایشی نرخ ارز به شدت در روند تولید، عرضه و قیمت کالای لوازم خانگی موثر بوده است. در این رابطه رئیس اتحادیه تولید کنندگان و فروشندگان لوازم خانگی گفت: با توجه به گرانی شدید لوازم خانگی، ترمز خرید مردم کشیده شده و افزایش قیمت لوازم خانگی باعث شده تا مردم گرایش بیشتری به تعمیر لوازم خانگی داشته باشند. همچنین یکی از فعالان صنف لوازم خانگی گفت: در چند روز اخیر کاهش قیمت ارز، بازار لوازم خانگی را در رکود عمیق تری فرو برده و هیچ خبری از خرید و فروش نیست. وی گفت: با کاهش قیمت ارز، مردم در انتظار کاهش قیمت لوازم خانگی هستند، بنابراین اگر قصد خرید کالا داشتند آن را به آینده موکول کردند تا وضعیت بازار شفاف تر شود.وی با بیان اینکه اثرات کاهش قیمت ارز دیرتر اثرات افزایش آن در بازار مشهود میشود، گفت: قطعا هیچ تولید کننده با کاهش قیمت ارز بلافاصله قیمت تولیدات خود را کاهش نمی دهد زیرا به هرحال تولیداتی که امروز در بازار عرضه می شود مربوط به تولید چند هفته یک چند ماه قبل است و تولید کننده می گوید این کالاها با ارز مثلا ۳۰ هزار تومان تولید شده، لذا امکان کاهش قیمت وجود ندارد.

قیمت کارخانهای خودرو کاهش نمییابد

کالای دیگری که به بهانه گرانی دلار رشد سرسام آور و غیر منطقی داشت، خودرو بود که انتظار می رود با کاهش قیمت ارز، پایین بیاید اما دبیر انجمن خودروسازان گفت: با کاهش قیمت ارز هزینه های تولید هم کاهش یافته و خودروساز ابتدا از زیان خارج شده و شاید به سود حداقلی دست پیدا کنند، اما این امر به معنی تغییر در قیمت کارخانه خودروها نیست.احمد نعمت بخش با اشاره به اینکه در حال حاضر خودروسازان همچنان با زیان تولید می کنند، افزود: به عنوان نمونه در ۶ ماهه امسال ایران خودرو حدود ۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان زیان داده که این موضوع نشان از پایین بودن قیمت های فروش دستوری نسبت به قیمت های تمام شده خودروها است. وی گفت: قیمت های دستوری باعث شد تا محصولات ما متناسب با قیمت تمام شده قیمت گذاری نشوند.دبیر انجمن خودروسازان با اشاره به اینکه به نظر می رسد با کاهش قیمت ارز عرضه خودرو در بازار افزایش یافته و همین امر شکاف قیمتی کارخانه تا بازار را کاهش دهد افزود: بسیاری از مردم برای سود بیشتر به خرید خودرو اقدام کرده بودند که با شرایط فعلی و کاهش قیمت ها در بازار مجبور به فروش خودروهای خود هستند و همین عرضه بیشتر باعث کاهش قیمت خودرو در بازار می شود.

تورم ناشی از ضعف مدیریت

اما یک اقتصاددان اثر دلار بر قیمتها را معلول شرایط دیگری میداند ومیگوید: دلار در بطن جامعه قابل لمسترین شاخص برای درک تورم است و به همین دلیل نوسان در دلار برای کل جامعه مهم است. از طرفی رسانههایی مانند صدا و سیما علت گرانی دلار را کم کاری تجار معرفی میکنند در حالی که این مسئله مستقیماً به ضعف مدیریت در اقتصاد بر میگردد. علی حیدری میافزاید: از سوی دیگر قیمتهای فعلی در واقع گرانی نیست بلکه تورم ناشی از ضعف مدیریت مسئولان است. همین مسئله این تصور را ایجاد میکند که اگر دلار گران شود تورم ایجاد میکند. در حالی که بسیاری از مردم به این درک رسیده اند که تورم باعث افزایش قیمت دلار میشود چرا که دلار یک شاخص است.این کارشناس اقتصادی تصریح میکند: مسئولان در ادامه همان سیاست تثبیت قیمت دستوری، گاهی در کوتاه مدت، قیمت دلار را پایین میآورند اما این پایین آوردن دستوری و پلیسی در لحظه خوب است، اما اثرش را به سرعت نشان نمیدهد. ممکن است این اثر زمانی که کارخانهها و شرکتها نیاز به خرید مواد اولیه دارند، یعنی بعد از حدود سه تا شش ماه خود را در صورتهای مالی نشان میدهد.

سفره های خالی در انتظار ارزانی

اگرچه قیمت دلار از ۳۲ هزار تومان به۲۲ هزار تومان کاهش یافت، اما در عمل هیچ اتفاق خاصی را شاهد نیستیم. بدین معنا که نه تنها هیچ کالایی ارزان نشده، بلکه برخی کالاها روند صعودی دارد و نایاب است. امروزه برای خرید یک حلب روغن خوراکی باید دهها مغازه را جستجو کرد تا شاید بتوان موردی و آن هم در قالب رابطه دوستی البته با قیمت بالا خرید. برخی کالاها نیز در آستانه ارزان شدن دلار، رشد سرسام آوری را تجربه کرد که روغن موتور را می توان نام برد. چه توجیهی برای افزایش ۵۰درصدی قیمت روغن موتور وجود دارد؟ اگر بهانه دلار است که اکنون دلار ۳۰ درصد ارزان شده و می بایست شاهد عقب نشینی قیمت این کالاها باشیم. بی شک مردم در سفرهای خود هیچ اثری از مدیریت بازار نمی بینند. معلوم نیست پس از فرمان رهبری مبنی بر کنترل قیمت ها، چه دلیلی وجود دارد که همچنان شاهد گرانی باشیم؟ و مسوولان برای کنترل بازار و کاهش قیمت ها، بالاتر از فرمان رهبری چه حکمی برای مقابله با گران فروشی و احتکار نیاز دارند؟