گروه صنعت و تجارت: زنجیره فولاد ایران سال هاست که با چالش های متعددی روبروست؛ افزایش قیمت ها، وضع مقررات دولتی، عدم توازن حاکم بر زنجیره تولید و قیمت گذاری دستوری از مهمترین چالش های این صنعت است که به باور فعالان این حوزه می تواند صنعت استراتژیک فولاد را به چالش بکشاند. این در حالی است که صنعت فولاد می تواند طبق هدف گذاری برنامه جامع فولاد به هدف تعیین شده، یعنی تولید ۵۵ میلیون تن در سال تا ۱۴۰۴ برسد. در این میان فعالان اقتصادی تاکید می کنند تحولات حوزه فولاد در بسیاری از صنایع دیگر تأثیر دارد، برای همین قیمت های دستوری یا دخالت های دولت در این حوزه زودتر اثر خود را نمایان میکند.

روزهای ابتدایی آبان ماه سال جاری بود که پس از قرائت گزارش تهیه شده از سوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره صنعت فولاد کشور، طرح توسعه و تولید پایدار فولاد به عنوان طرح پیشنهادی این کمیسیون به مجلس ارائه و اعلام وصول شد. همان زمان محمدباقر قالیباف رئیس مجلس ابراز امیدواری کرده که این طرح بتواند مشکلات بازار فولاد را ساماندهی کند. براساس گزارش های منتشر شده در طرحی توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد با رویکرد اصلاح سیاست های تنظیم بازار، کلیه محصولات زنجیره فولاد برای فروش داخلی ملزم به عرضه و فروش بر اساس قیمت تعیین شده در بورس بوده و فقط تولیدکنندگان و نمایندگان آنها در مدت محدود مجاز به صادرات فولاد مازاد بر نیاز داخلی هستند.

حالا و به فاصله زمانی کمتر از دو هفته از ارائه طرح و راهکار نمایندگان مجلس برای ساماندهی بازار فولاد، رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در نامهای به کمیسیون صنایع و معادن مجلس، ایرادهای ۶ گانه طرح «توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد» کمیسیون یاد شده را تشریح کرد و به ارائه پیشنهاداتی برای رفع آنها پرداخت. براساس گزارش ایرنا، بهرام سبحانی، رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در نامه ای چهار صفحهای، ۶ ایراد مهم طرح مجلس برای بازار فولاد را تشریح کرد و برای اصلاح هر یک از آنها پیشنهاداتی ارائه داد.

نسخه انجمن تولیدکنندگان فولاد در ٦ بند

انجمن مزبور در بند نخست نامه خود آورده که ورود مجلس به مسائل معاملاتی در بالادست زنجیره فولاد ضروری نیست و میافزاید: در سالهای گذشته تاکنون در هیچ مقطعی مشکل تنظیم بازار آهن و فولاد در بخش تولید تا فولاد میانی (بیلت و اسلب) وجود نداشته و آنچه موجب شده تا مجلس به این موضوع ورود کند، وجود مشکل در شیوه توزیع و فروش از مرحله شمش به بعد است. انجمن تولیدکنندگان فولاد میافزاید: صدور دستورالعمل برای کل زنجیره از سنگ آهن تا محصول نهایی نه فقط ضرورت نداشته، بلکه تبعات آن میتواند بههمریختگی در زنجیره و برهم زدن تعادل در بازار سرمایه و سایر بخش های اقتصادی مربوط به این صنعت را موجب شود.

رویکرد ضد صادراتی این طرح نیز مورد انتقاد انجمن فولاد قرار گرفته و در نامه خود با اشاره به مازاد ۵۰ درصدی تولید فولاد کشور نسبت به نیاز داخل، توسعه صادرات را یکی از الزام های صنعت فولاد کشور دانسته است. برابر این نامه، در شرایطی که کشور به تامین ارز حاصل از صادرات غیرنفتی نیاز مبرم دارد و صادرات فولاد با توانمندی ارزآوری سالیانه بیش از ۶ میلیارد دلار، پس از نفت و پتروشیمی مهمترین منبع تامین ارز کشور به شمار میرود، طرح مواردی همچون حذف معافیت مالیاتی صادرات فولاد (تبصره ۲ ماده ۳ طرح یاد شده) و وضع عوارض صادراتی بر این زنجیره ( تبصره ۳ ماده ۳ طرح) بسیار عجیب و فاقد توجیه بوده و مغایر با اهداف برنامه ششم توسعه و تاکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر «جهش تولید» و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت محسوب میشود.

انجمن فولاد در بند سوم نامه خود عرضه همه محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا را باعث خدشهدار شدن روند تولید در صنایع مصرفکننده فولاد از جمله پروژههای نفت و گاز، صنایع خودرو و لوازمخانگی ارزیابی کرده و با اشاره به امکانپذیر نبودن عرضه محصولات خارج از استاندارد در بورس کالا، پیشنهاد داده که محصولات صنعتی خاص (سفارشی) و خارج از درجهبندی کیفی استاندارد از شمول ماده ۲ طرح یاد شده خارج شود و این محصولات بر مبنای قیمتهای مکشوفه در بورس فقط به کارخانههای تولیدی به شیوه عرضه اختصاصی فروخته شود.

همچنین ملاک قرار دادن سهمیههای مندرج در سامانه بهینیاب، مورد انتقاد انجمن فولاد قرار گرفته و افزوده است: سهمیههای غیر واقعی و نادرست سامانه مزبور یکی از عوامل التهابآفرین بازار فولاد در ماههای گذشته معرفی شده و انجمن فولاد پیشنهاد داده که یک بازه زمانی ۶ ماهه برای اصلاح و بهروز رسانی سهمیههای مندرج در سامانه بهینیاب در نظر گرفته شود و در این زمان، بر اساس تجربه ۲۵ ساله فولاد مبارکه تخصیص سهمیهها به شیوه ظرفیتسنجی تولید واقعی تولیدکنندگان انجام شود. همچنین در این بند با توجه به لزوم تمرکز تنظیم بازار بر محصولات نهایی که به دست مردم میرسد، پیشنهاد شده که لوله و پروفیل نیز در بورس کالا عرضه شود.

انجمن فولاد ایران در بند پنجم از نامه خود به رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس آورده است: مشروطسازی صادرات به مازاد عرضه هفتگی در بورس کالا در تضاد با فرآیند صادرات آن هم در شرایط تحریم است و ضمن اینکه صادرات فولاد نیازمند برنامهریزی قبلی و هماهنگیهای متعدد با مشتریان و سایر ذینفعان به منظور دور زدن تحریمهاست. انجمن یاد شده، پیشنهاد داده در چارچوب تحقق همزمان تامین نیاز داخلی و توسعه صادرات فولاد، بر رعایت کف عرضه هفتگی در بورس کالا تمرکز شده و صادرات همه محصولات زنجیره فولاد به میزان مازاد کف عرضه (اعم از این که فروش رفته یا نرفته باشد) مجاز شناخته شود.

بند پایانی نامه انجمن فولاد هم به ساختار کمیته رصد و پایش بازار فولاد که در طرح مجلس آمده، اشاره دارد و انجمن ضمن تاکید بر لزوم بهرهگیری حداکثری از نظرات تشکلها و بخش خصوصی برای اتخاذ تصمیمات کارشناسی و اجرایی، درخواست کرده که هر هفت عضو تعیین شده برای این کمیته دارای حق رای باشند.

براساس طرح توسعه و تولید پایدار زنجیره فولاد با رویکرد اصلاح سیاستهای تنظیم بازار که توسط کمیسیون صنایع و معادن مجلس تهیه شده و تاکنون به تصویب نمایندگان مجلس نرسیده، آمده است: همه محصولات زنجیره فولاد با رعایت مفاد بند ج ماده ۳۶ قانون احکام دائمی کشور مصوب دهم بهمنماه ۹۵ برای فروش داخلی ملزم به عرضه و فروش در بورس هستند. معامله محصولات فوق در خارج از بورس ممنوع بوده و در حکم خارج از شبکه محسوب میشود. همچنین در معاملات محصولات زنجیره فولاد شامل سنگ آهن، کنستانتره، گندله، آهن اسنفجی و فولاد خام و ورقهای فولادی، سازمان بورس کالای ایران موظف است به کارخانههای تولیدی دارای کد بهینیاب و براساس سهمیه مندرج در سامانه بهینیاب اجازه ثبت سفارش و خرید بدهد. فروش مواد اولیه و محصولات خریداری از بورس کالا توسط خریداران ممنوع است و متخلفان به دلیل اخلال در بازار برای رسیدگی به دستگاه قضایی معرفی میشوند.