سعیده زمانی: نرخ سود سپرده بانکی از مولفه های تاثیرگذار بر صعود یا نزول بازار سرمایه محسوب می شود. افزایش نرخ بهره بانکی منجر به کاهش جذابیت سرمایه گذاری در بازار بورس و خروج نقدینگی از آن می شود و بالطبع کاهش بازدهی بانکی منجر به افزایش جذابیت سرمایه گذاری در بازار سرمایه می شود. اهمیت این موضوع تا جایی است که طی هفته های اخیر و با زمزمه افزایش نرخ سود سپرده بانکی شاهد اعتراضات زیادی از سوی سهامداران در خصوص آن بودیم. در گفتگو با محمد نوربخش و مهدی تقوی دو نفر از کارشناسان اقتصاد به بررسی اهمیت این مساله بر بازار سرمایه و همچنین عوامل تاثیرگذار دیگر بر مسیر آینده بورس پرداختیم.

بازار سرمایه در هفته پایانی آبان ماه، صعود متوالی داشت و بهترین عملکرد هفتگی از زمان آغاز اصلاح بازار در ۱۹ مرداد رقم خورد تا زور آزمایی عرضه و تقاضا به سبزپوشی تابلوهای معاملاتی در بورس منتهی شود. به این ترتیب، بازار در این مدت رشد حدود ۲۰ درصدی را تجربه کرد که عمده ترین دلایل آن مدیریت عرضه سهام، بهبود قیمت های جهانی و عبور از شوک روانی ناشی از انتخابات آمریکا بود. در این میان تاکید رییس کل بانک مرکزی مبنی بر ثبات نرخ سود بانکی نیز بر شروع زوال روند نزولی چهار ماه اخیر قابل توجه بود.

پیش از این زمزمه هایی در خصوص افزایش نرخ سود بانکی شنیده شده بود. همچنین گزارش ها نیز نشان می داد برخی بانکها سقف سود سپردههای خود را به ۱۸ درصد رساندهاند و در این میان یک بانک و دو مؤسسه اعتباری هم سود ۲۰ درصد را برای سپرده مشتریان خود تعیین کردند. اما در ادامه این موضوع با واکنش مقام های مسئول رو به رو شد. وزیر اقتصاد در این باره گفت: «برنامهریزی میشود که حتماً از این روند جلوگیری شود.»

دبیرکل کانون بانکهای خصوصی نیز با بیان این که بانکها هیچ نوع توافقی برای افزایش نرخ سود بانکی نداشتهاند، خاطر نشان کرد: «طبق مصوبه شورای پول و اعتبار، بانکها باید نرخ ۱۶ درصد را برای سود سپرده یک ساله اعمال کنند.»

برگشت بازار با ثبات نرخ دلار و سود بانکی

افزایش نرخ سود بانکی یکی از پیشنهادات کارشناسان در جهت کنترل نقدینگی و به عنوان راهکاری برای کنترل نرخ تورم مطرح شد. هر چند این نسخه به عنوان راهکاری کوتاه مدت برای ثبات اقتصاد مطرح می شود، اما به گفته بسیاری از کارشناسان برای اتخاذ یک تصمیم باید دیدی همه جانبه داشت. به گفته آنها افزایش نرخ بهره بانکی ضد تولید و در نهایت منجر به کاهش سرمایه گذاری در بازار سرمایه که در حال حاضر و به خصوص در شرایط تحریم ها از اهمیت زیاد برای اقتصاد کشور برخوردار است می شود.

کارشناسان تصمیم بانک مرکزی مبنی بر ثبات نرخ سود بانکی را در شرایط فعلی تصمیمی به جا و صحیح عنوان می کنند.

محمد نوربخش، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص به تجارت می گوید: به طور کلی ثبات بازارهای موازی بورس بر رشد و سودآوری این بازار تاثیر مثبت خواهد داشت که یکی از این موارد سود بانکی بوده است.

او عدم افزایش نرخ سود بانکی را موجب کاهش نگرانی سهامداران عنوان می کند.

این کارشناس بازار سرمایه در بخش دیگری از اظهارات خود به اقدام اخیر بانک مرکزی در خصوص کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی نیز اشاره می کند و می گوید: بانک مرکزی نرخ این سود را از ۲۱ درصد به ۱۹.۵ درصد رسانده است که این مساله نیز بر بازار سرمایه موثر واقع می شود.

نوربخش با بیان اینکه یکی از مهمترین متغیرهای موثر بر نقدینگی سود بالای بانکی است می گوید: این سود شاید در کوتاه مدت با حبس نقدینگی و کاهش نرخ تورم کمک کند، اما در میان مدت و بلند مدت با ایجاد تورم انباشته، شوکهای سنگینی به بدنه اقتصاد کشور وارد میکند.

او با اشاره به عبور هیجانات ناشی از انتخابات آمریکا و کاهش ریسک های سیاسی در بازار سرمایه و همچنین خوش بینی مبنی بر رفع تحریم ها در این شرایط می گوید: این عوامل زمینه ساز رونق بازار سرمایه خواهد شد و در این شرایط ضروری است تا از سوی بانک مرکزی سیاست هایی اتخاذ شود تا که با توجه به اتفاقات سیاسی پیش رو به افزایش بازدهی بازار سرمایه منجر شود.

نوربخش تثبیت نرخ دلاردر قیمت ۲۶ هزار تومان و همچنین ثبات نرخ سود بانکی را از جمله مولفه های رشد بازار سرمایه عنوان می کند و می گوید: در این صورت سرمایهگذاران در مقام مقایسه بازدهی بازارهای موازی مالی، نقدینگی را به سمت بازار سرمایه سوق می دهند. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه تثبیت نرخ دلار در بازگشت بازار سرمایه در روزهای اخیر موثر بود می گوید: این در حالی است که با انتخاب آقای بایدن و پیش بینی کاهش تنش ها، شاهد افت قیمت دلار و در پی آن ریزش شاخص بورس بودیم. به گفته او ثبات نرخ دلار و سود سپرده بانکی از الزامات تداوم رشد بازار سرمایه است و ضروری است تا مقام ناظر به این مساله توجه کافی داشته باشد.

افزایش نرخ سود بانکی به زیان بورس و اقتصاد است

همچنین مهدی تقوی، کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با تجارت با اشاره به اهمیت ثبات بازارهای موازی بورس به عنوان عامل مهم برای ورود مستمر پول به این بازار می گوید: بورس نسبت به سود بانکی حساس است و عدم توجه به این مساله به معنای نبود اهتمام برای رشد بازار سرمایه است.

او در خصوص تاثیر افزایش نرخ سود بین بانکی بر بازار سرمایه نیز می گوید: آنچه از اهمیت زیادی برای بازار سرمایه برخوردار است، نرخ سود سپرده بانکی است و سود بین بانکی تاثیر غیرمستقیمی بر آن دارد.

این کارشناس اقتصادی در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به ضرورت اهتمام بر اتخاذ تصمیماتی برای حفظ جذابیت بازار سرمایه می گوید: عدم افزایش نرخ سود بانکی یکی از این موارد است.

او در ادامه می گوید: هر چند گفته می شود که نرخ سود بانکی شرایط را برای جذب نقدینگی ها فراهم می کند اما در واقع این مساله در طولانی مدت منجر به تورم و رکود در اقتصاد شده و در هر صورت به زیان بورس است.

خروج سرمایه از بازار سرمایه از سوی افراد ریسک گریز نیز از دیگر مضرات افزایش نرخ سود بانکی است که تقوی به آن اشاره می کند و می گوید: هر چند شرایط در حال حاضر برای رشد بورس مهیا است، اما سهامداران ریسک گریز در این شرایط ترجیحشان به اخذ سود ثابت بانکی است که البته رقم آن نیز باید در حد تورم باشد.

وی با اشاره به افزایش نرخ تورم به ۴۰ درصد و بیشترین افزایش نرخ نقدینگی در ۶ سال اخیر می گوید: بازار سرمایه همچنان بهترین محل برای جذب نقدینگی است و با توجه به تثبیت نرخ دلار و سکه و همچنین تاثیرگذاری این مساله بر سایر بازارها همچنان می توان به رونق این بازار امیدوار بود.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه نباید سپرده بانکی را تبدیل به ابزار سرمایه گذاری کرد، می گوید: زمانی که سود سپرده های بانکی مهار شود، قیمت تمام شده پول نیز کاهش می یابد. همچنین اگر سود بانکی از حالت سرمایهگذاری خارج شود، نرخ تورم نیز در درازمدت روندی کاهشی را تجربه خواهد کرد.

او افزایش نرخ سود بانکی را منجر به رکود و تاثیرگذاری منفی آن بر شرکت های بورسی می داند و می گوید: نرخ بالای سود بانکی در سال های گذشته امتحان خود را پس داده است و بر این اساس ضروری است تا برای کنترل نقدینگی از سیاست های صحیح در جهت اصلاح بازار پولی و مالی کشور گام برداشته شود.

از مجموع اظهارات این دو کارشناس در خصوص سیاست های بانک مرکزی برای نرخ سود سپرده و همچنین نرخ دلار و تاثیرگذاری آن بر بورس نشان می دهد که نرخ سود بانکی بالا و همچنین نرخ ارز پایین هر دو به زیان بازار سرمایه و منجر به خروج نقدینگی از این بازار می شود. بر این اساس ضروری است تصمیمات مهم و کلان اقتصادی به بهترین نحو اتخاذ و اجرایی شود.

معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در این خصوص با اشاره به اهمیت نرخ سود سپرده بانکی بر بازار سرمایه گفت: اما ریزش شاخص در هفته های ابتدایی آبان ماه ارتباطی به نرخ سود سپرده بانکی نداشت و عوامل بسیاری در این موضوع دخیل هستند. محمدرضا معتمد تصریح کرد: اگرچه تغییرات نرخ بهره بر دیگر بازارها تأثیر گذار خواهد بود و بعضاً شاهد هستیم برخی بانکها به دارندگان سپردههای مهم درباره افزایش نرخ سود پیشنهاداتی میدهند، اما در حال حاضر نمیتوان گفت تأثیری بر ریزش شاخص بورس گذاشته است.

وی ادامه داد: طبیعی است که در هر اقتصادی سرمایهگذار محاسبه میکند که نرخ بازدهی سالانه در کدام بازار بیشتر خواهد بود و بهتبع آن سرمایه خود را در آن بازار قرار میدهد. بنابراین وقتی نرخ سود بانکی بالا برود طبیعتاً پول از دیگر بازارها جمعآوری و وارد این سیستم میشود. معتمد با اشاره به اینکه البته این موضوع ممکن است به بخش تولید و ایجاد تورم در اقتصاد آسیب وارد کند، تاکید کرد: به همین دلیل تصور میشود که چون تمام بازارها به هم ارتباط دارند و وابسته هستند، در نتیجه تغییرات نرخ ارز یا نرخ سود بانکی ممکن است در دیگر بازارها از جمله بازار سرمایه اثرگذاری داشته باشد. معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس گفت: کاهش نرخ بهره در ابتدای سال باعث شد پولها به سمت بازار سرمایه بیاید.

سوخت اصلی رشد بازار سرمایه

علاوه بر ثبات نرخ ارز و سود بانکی و تاثیر مثبت آن بر رشد اخیر بازار سرمایه چند عامل دیگر نیز بر روند آینده این بازار موثر است که مهمترین آنها افزایش قیمت های جهانی، گزارشهای مثبت از شرکتهای بورسی و تخلیه هیجانات سیاسی است.

محمدنوربخش در این خصوص می گوید: یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت های جهانی کشف واکسن کرونا است و این مساله بر بورس کشورمان تاثیرگذار است.

این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه کشف واکسن کرونا موجب رونق بازارهای جهانی و بهبود نسبی شرایط اقتصادی می شود افزود: این مساله منجر به این می شود که تعاملات در عرصه سیاسی و اقتصادی راحتتر پیش رود.

او در بخش دیگری از اظهارات خود در خصوص مدیریت عرضه سهام و اقدام اخیر دولت برای محدودیت در فروش سهام عدالت نیز می گوید: این اقدام در کوتاه مدت در رشد بازار سرمایه موثر است و برای ثبات بازار باید دستورالعمل ها شفاف و از دخالت پرهیز کرد. نوربخش بازگشایی شستا و تصمیمات اخیر برای فولاد را از عوامل ابهام آفرین در بازار سرمایه عنوان کرده و می گوید: شرایط برای رشد بازار سرمایه هم اکنون فراهم است و باید با اتخاذ تصمیمات صحیح شرایط را برای ماندگار شدن سهامداران فراهم کرد. همچنین گزارش های مثبت از شرکتهای بورسی از نیز از دیگر دلایل خوش بینی بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه به رشد این بازار است. هر چند در حال حاضر اطلاعات تمامی شرکت ها روی کدال قرار ندارد، اما تعدادی از آنها که اطلاعاتشان بر سامانه کدال قرار گرفته، گزارشهای مثبتی ارزیابی می شود.

از سویی دیگر خوش بینی به کاهش تنش های سیاسی نیز از دیگر عوامل زمینه ساز رشد بازار سرمایه است. رئیس جمهور منتخب آمریکا بارها در سخنرانی های انتخاباتی اش به رفع تنش ها با ایران و بازگشت به برجام اشاره کرده است. این مساله از جوانب مختلف مورد اهمیت است. این مساله موجب میشود عملکرد شرکتها در بخش عملیاتی با رشد چشمگیری روبهرو شده و نگاه سرمایهگذاران به عملکرد شرکتها مثبت ارزیابی شود. افزایش صادرات نفت ایران و بهبود شرکتهای بورسی با کاهش تنش های سیاسی، بر بازار سرمایه تاثیرات مثبتی به همراه خواهد داشت. از سویی دیگر یکی از برنامه های بایدن کاهش تولید نفت است که این مساله نیز بر افزایش قیمت نفت و درآمدهایی ایران موثر واقع می شود. بر همین اساس، این انتظار وجود دارد که منابع عرضه ارز در ماههای پیش رو تقویت شود و متعاقبا امکان تثبیت ارز پس از یک دوره افت ریال فراهم شود. بر این اساس، امکان تسهیل واردات و افزایش عرضه کالاها فراهم میشود که با توجه به نرخهای رقابتی کنونی ارز میتواند تسهیلکننده رشد اقتصادی و تولید در افق سال آینده باشد که به نوبه خود در شرایط سودآوری شرکتها و قیمت سهام نیز موثر خواهد بود. این مساله در کنار قیمت دلار که بر اساس برآوردها امکان کاهش بیشتر از ۲۰ هزار تومان ندارد موجب شده تا بسیاری بازار سرمایه را همچنان محلی مناسب برای جذب سرمایه عنوان کنند. همچنین یکی دیگر از عوامل خوش بینی به رشد بازار سرمایه، استفاده از منابع حاصل از فروش شرکتهای دولتی برای تامین منابع کالاهای اساسی به مردم است که با موافقت اخیر شورای نگهبان قرار است از طریق بازار سرمایه تامین شود. کارشناسان این موضوع را نیز عاملی برای توجه دولت به بازار سرمایه عنوان می کنند. در مجموع ارزیابی کاشناسان نشان می دهد شرایط برای رشد بازار سرمایه هم اکنون فراهم است و سیاستگذار این بخش می تواند با پرهیز از قوانین محدودکننده و همچنین رفع ابهامات شرایط را برای رشد ادامه دار این بازار مهیا کند. بازار سرمایه در تامین منابع بودجه سال ۱۴۰۰ نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. بر این اساس انتظار می رود بورس در کانون توجه دولت فعلی و دولت آینده قرار داشته باشد. در این میان از بانک مرکزی نیز انتظار می رود تا با حساسیت و نگاه همه جانبه سیاست های مناسبی را در راستای کمک به بازار سرمایه اتخاذ کند.