گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: دولت لایحه بودجه را در موعد مقرر به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد اما انتقاداتی که نسبت به این لایحه وارد میشود به اندازهای زیاد است که نگرانی رد کلیات آن احساس می شود. بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران عقیده دارند که لایحه بودجه با اعداد و ارقام واهی تنظیم شده و امکان تحقق آن دور از واقعیت است. آنها تاکید دارند که دولت می بایست بخش هایی از این لایحه را قوی تر تنظیم کند، زیرا ظرفیت استفاده از آن بخش ها وجود داشته که مورد بی توجهی قرار گرفته است.

نادیده گرفتن ظرفیت مالیاتی

برخی از صاحب نظران معتقد هستند که در سال جاری می توان با دریافت مالیات بیشتر به تامین درآمدهای دولت کمک کرد. حسین راغفر با بیان اینکه در حال حاضر میتوان ۷۵۰ هزار میلیارد تومان مالیات اخذ کرد گفت: تمام بودجه را میتوان با مالیاتستانی درست به دست آورد چنانکه در ۱۰ ماه گذشته که قیمت ارز را افزایش دادند، فقط ۱۰۰۰ میلیارد تومان به جیب خصولتیها، معدنکاران، پتروشیمیها و واردکنندگان کالا رفت و بر اثر افزایش قیمت ارز و یارانههایی که شرکتهای فولادی و پتروشیمی دریافت کردند از مابهالتفاوت این اعداد فقط ۱۰۰۰ میلیارد تومان این گروهها کسب کردند، چرا نباید دولت از این گروههای مشخص مالیات بگیرد؟ این اقتصاددان ادامه داد: این شرکتها امسال پنهانکاری بیشتری در سوددهی خود خواهند داشت تا این اعداد و ارقام در صورتهای مالی و درآمدهای آنها منعکس نشود. سالهاست که شاهد آن هستیم خصولتیها درآمدهای بیسابقهای تحت عنوان سود خالص به دست آوردند اما مالیات بسیار بسیار جزئی پرداخت کردند، حال در این شرایط حساس و تحریمهای گسترده، دولت به سراغ مالیاتستانی از برندگان اقتصاد نمیرود. بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که حتی می توان ۱۰۰درصد هزنیه های دولت را از طریق دریافت مالیات تامین کرد. اینکه تا چه اندازه چنین شعارهایی قابل تحقق است، نیاز به بررسی همه جانبه با توجه به شرایط ویژه دارد.

تعطیلی بنگاه های اقتصادی به خاطر کرونا

با نگاهی به کسب و کارها در تمامی بخش های تولیدی و اصناف متوجه میشویم که بسیاری از مشاغل دچار رکود و حتی تعطیلی اجباری بوده اند که نمونه آن را در هفته گذشته شاهد بودیم. در حالی که دولت برای جلوگیری از شیوع کرونا، بنگاه های اقتصادی را وادار به تعطیلی کرد، واکنشهای شدیدی در فضای مجازی نسبت به این امر صورت گرفت، به نوعی که کارفرمایان فریاد می زدند هزینه های جاری از جمله حق بیمه و حقوق کارگران را چگونه پرداخت کنند، وقتی که ریالی درآمد نخواهند داشت. با نگاهی به مشاغلی همچون هتلداران، رستوران ها، تالارهای پذیرایی، فروشگاهها و موارد اینچنینی، متوجه میشویم که میزان ورشکستگی تا چه اندازه بالا بوده است. در این شرایط آیا دولت میتواند تمامی بودجه مورد نیاز خود را در قالب دریافت مالیات تامین کند؟ نکته مهمتر این است که صاحب نظران نباید تمامی مشاغل را یکسان ببینند، هرگز نمی توان یک بنگاه اقتصادی بزرگ را که فروش محصولات خوبی دارد و از حمایت های دولت برخوردار است، با بنگاه اقتصادی کوچک یا صنوف یا کسب و کارهای خرد مقایسه کرد.

کاهش بودجه سازمانهای تبلیغاتی

دولت به جای آنکه هزینه هایش را با فشار مالیاتی تامین کند، بهتر است به سراغ نهادها و سازمانهایی برود که بودجههای هنگفتی را در قالب بنیادهای فرهنگی دریافت می کنند. نهادها و سازمان های تبلیغاتی که همه ساله انتظار دریافت مبالغ بیشتری از بودجه دارند، اما تاثیری در خروجی آنان مشاهده نمیشود. این سازمان ها هرگز حاضر نیستند حتی در شرایط ویژه کرونا از سهم بودجه خود کسر کنند یا به موارد بحرانی همچون بیماران کرونایی اختصاص دهند. چه اشکالی دارد اگر سازمانهای تبلیغاتی و نهادهای فرهنگی بودجه خود را کاهش دهند و حتی برای مدتی تعطیل کنند تا دولت بتواند واکسن مورد نیاز را برای بیماران کرونایی تهیه کند.

حاشیههای بنیاد شهید سلیمانی

یکی از مواردی که خیلی حاشیه ساز شد، بنیاد شهید سلیمانی بود. هنگامی که خبر تخصیص هشت و نیم میلیارد تومان برای این بنیاد منتشر شد، فریاد اعتراض مردم به آسمان بلند شد و خواستار حذف این ردیف شدند. البته آنها نگران امروز نبودند، بلکه نگران سال های آینده و گسترده شدن این نهاد و تزریق بودجه های هنگفت بودند. این تفکر و فشار اذهان عمومی باعث شد تا زینبسلیمانی دختر شهید به صورت رسمی اعلام کند که این مبلغ تخصیص داده نشود. رویکردی که مردم انتظار دارند به الگوی دربین تمامی دستگاهها و نهادهایی تبدیل شود که سینه سپر می کنند و در سختترین شرایط حاضر نیستند دریافتی های خود را متوقف کنند یا حداقل افزایش ندهند.

تأثیر کرونا بر بودجه

بی شک جان باختن روزانه ۴۰۰ تا۵۰۰ تن از هموطنانمان به دلیل شیوع ویروس کرونا ضربه مهلکی بر پیکره مدیریت کشور است. اگرچه این افراد به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی بیمار می شوند و جان خود را از دست میدهند، اما باور مردم این است که دولت میتواند حمایتهای مالی بیشتری انجام دهد تا در قالب شعار در خانه بمانیم، زنجیره انتقال ویروس قطع شود. تامین هزینه چنین حمایتهایی نیازمند ردیف بودجه وحشتناکی است، ردیف بودجه ای که می بایست با کاهش ردیف های دیگر تامین شود که متاسفانه بسیاری از سازمان ها و نهادها و ارگانهای تبلیغاتی که تاثیر آن چنانی در شرایط حساس که جان انسان ها تهدید می شود را نمی گذارند.

سراب درآمدهای نفتی

از سوی دیگر دولت در لایحه بودجه اعداد و ارقامی را در قالب فروش نفت تعریف کرده که محقق شدن آن معلوم نیست. این یک واقعیت است که دولت دچار ذوقزدگی ناشی از رفتن ترامپ و آمدن بایدن شده و تغییرات اساسی در بودجه داده است. در اینکه با آمدن بایدن، دولت آمریکا بازگشت به برجام می کند، احتمال بالایی است، اما اینکه از همین امروز برای اتفاقی که هنوز رخ نداده بودجه را تنظیم کنیم، کاری بس ناعاقلانه است. در نظام مالی می بایست آن چیزی را خرج کرد که درآمدزایی از آن قطعی شده یا نزدیک به یقین باشد. در حالی که اجرای برجام درگیر مطالعات و معادلات بسیار پیچیده ای است. از یک سو کسانی که باید در مورد برجام تصمیم بگیرند کشورهای پنج به اضافه یک هستند که هنوز تکلیف آمریکا در این گروه مشخص نیست و از سوی دیگر تندروهای داخلی، دایم با اشکال تراشی و انتقادهای عجیب و غریب سعی می کنند برجام برداشته شود تا همان عنوان کاسبان تحریم را به دوش بکشند. بنابراین در آن بخش از بودجه نفتی که ابهامات دارد و تحقق آن مشخص نیست، دولت می بایست با احتیاط بیشتری رفتار کند. گره زدن سرنوشت بودجه به برجام تا حدودی اشکال دارد به ویژه آنکه دولت در سال آینده بیش از ۵ ماه وجود نخواهد داشت و ماههای بعدی بر عهده دولت آینده است.

بودجه نویسی مبتنی بر واقعیت

وظیفه دولت پیش بینی است اما باید همه جوانب را بررسی کند. حسن روحانی در جلسه ستاد اقتصادی دولت آنچنان از بودجه ۱۴۰۰ تعریف و تمجید کرد که گویی همه آنچه در این لایحه نوشته می شود، محقق خواهد شد، در حالیکه دولت در آستانه آزمون بزرگی قرار دارد، آزمونی که اگر اعداد و ارقام آن محقق نشود، بدترین سابقه را در مدیریت دولت دوازدهم به عنوان آخرین سند برجای خواهد گذاشت.