روزنامه ابتکار
1400/03/29
ملودی‌های آشنای «انتخابات» مرور شد از «سپیده» تا «ای ایران»
گروه فرهنگ و هنر - اگر در روزهای منتهی به انتخابات، رادیو را روشن کنید، انواع و اقسام سرودها و ترانه‌ها را خواهید دید که شور و هیجان را به عموم مردم تزریق می‌کند تا به پای صندوق‌های رای بروند. در این سال‌ها سرودهای گوناگونی برای ایام انتخابات ساخته شده است.موسیقی همواره یکی از ابزارهای مهم در بسیاری از رخدادهای تلخ و شیرین جامعه ما بوده و توانسته است که در موقعیت‌های مختلف با احساس غرور، غم، نشاط، امید و انگیزه را به مردم القاء کند. گاهی پخش یک قطعه موسیقی توانسته اتفاقات بزرگی را رقم بزند و گاهی همراهی آن با حوادث مختلف توانسته به آن رخدادها رونق ببخشد. به همین دلیل است که همزمان با رخدادهای ملی و میهنی مانند اعزام تیم ملی فوتبال کشور به جام جهانی از یک موسیقی رسمی برای آن رخداد رونمایی و استفاده میشود و پس از پیروزی یک تیم ورزشی در مسابقات بین‌المللی، از شبکه‌های تلویزیونی موسیقی خاصی پخش میشود.
با این حال، گاهی اهمیت موسیقی بیشتر به چشم می‌آید و این هنر پای خود را فراتر از مسائل فرهنگی و اجتماعی می‌گذارد و به رخدادهای سیاسی کشور از جمله انتخابات ریاست جمهوری ورود می‌کند. آن‌جا است که موسیقی حتی می‌تواند تعیین‌کننده این مسئله باشد که چه فردی میان مردم جامعه اقبال بیشتری پیدا کند و از بین نامزدهای موجود یک انتخابات، به عنوان فرد برتر انتخاب شود.
در سالیان و انتخابات‌های گذشته نیز موسیقی یکی از مهم‌ترین مسائلی بوده است که مورد توجه قرار گرفته است. از انتخاب خواننده‌های موسیقی برای ستادهای انتخاباتی نامزدهای مختلف تا حواشی پیرامون موسیقی مانند برگزاری کنسرت در برخی از شهرهای کشور یا حتی مجوز اجرای برخی از خوانندگان یا نوازندگانی که پیش از آن ممنوع‌الکار شده بودند. با این حال با توجه به عملی‌نشدن وعده‌های برخی کاندیداهای ریاست جمهوری در دوره‌های پیشین انتخابات، خوانندگان و اهالی مطرح موسیقی تصمیم گرفتند که امسال از نامزد خاصی حمایت نکنند تا جای خالی موسیقی‌های انتخاباتی بیش از پیش به چشم بخورد. به هر حال در این گزارش مروری خواهیم داشت بر معروف‌ترین و خاطره‌انگیزترین ترانه‌های ملی میهنی و انتخاباتی.
موسیقی تیتراژ فیلم سینمایی «ترن» ساخته امیر قویدل و آهنگسازی مجید انتظامی رفتیم به طرز شگفت‌آوری تم اصلی آن طی سال‌های اخیر تبدیل به مهم‌ترین و ماندگارترین موسیقی تیتراژ برنامه‌های مهم انتخاباتی رسانه ملی شده که گویی برنامه‌های تلویزیونی این حوزه بدون رخ نمایی این ملودی معنایی ندارد؛ ملودی آشنایی که طبیعتاً همین امروز و همزمان با برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز سهمی از آنتن تلویزیون خواهد داشت.
کما اینکه تولیدات و آثار دیگری هم به صورت اختصاصی در حوزه‌های مختلف انتخابات تهیه و تولید شده اما هیچکدام از این آثار نتوانسته به اندازه این ملودی روی مخاطبان اثرگذار باشد. این موسیقی چندی پیش هم در قالب یک آلبوم مستقل به صورت بین‌المللی عرضه شد.
یکی از ترانه‌های انتخاباتی که سال گذشته بسیار شنیده شد را حجت اشرف‌زاده خواند. او که به عنوان خواننده انتخاباتی حسن روحانی، آهنگ «دوباره ایران» را تولید و منتشر و در انتخابات از او حمایت کرده بود پس از عملی‌نشدن وعده‌های دولت روحانی از این اقدام خود پشیمان شده و اعلام کرده دیگر قصد ساخت آهنگ‌های سیاسی ندارد.
او در این‌باره گفته که از او خواسته شده آهنگی با محتوای وطن‌پرستانه بخواند که در ستاد انتخاباتی استفاده شود و او نیز این کار را انجام داده است. اشرف‌زاده افزوده که آن زمان ایده‌ها، افکار و اعتقادات خود را داشتم که اکنون آنها را ندارم و دیگر از آن نوع کارها فاصله گرفته‌ام و تصمیم گرفتم که در این موارد دخالت نکنم و فقط خواننده عاشقانه‌های مردم باشم.
این خواننده با اشاره به اینکه خواسته‌هایش در برابر فعالیت انتخاباتی محقق نشده است، تاکید کرده که فکر می‌کردم که اتفاقات بهتری برای مردم بیفتد و خواسته من این بود که فضایی ایجاد شود و قول‌هایی نیز داده شد که در خراسان بتوانیم کنسرت برگزار کنیم و حداقل من بتوانم در شهر خود به اجرای موسیقی بپردازم.
اما به جز این موارد، سرودها و ترانه‌هایی نیز توسط بزرگان موسیقی ایران خوانده شده‌اند که البته بیشتر حال و هوای ملی میهنی دارند اما به عنوان ترانه‌هایی پرکاربرد از صدا و سیما پخش می‌شوند. شاید معروف‌ترین این آهنگ‌ها متعلق باشد که محمدرضا شجریان، استاد بزرگ موسیقی ایران. البته گرچه بعد از سال 88 دیگر این ترانه‌ها از صدا و سیما پخش نشدند. فعالیت شجریان طی سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸، بیشتر بر خواندن شش تصنیف ملی - میهنی متمرکز بوده است؛ تصانیفی که اغلب آنها محصول کانون چاووش محسوب میشود. کانون چاووش را به تلاشش برای اعتلای موسیقی اجتماعی و آوردن موسیقی ملی ایران به خیابان می‌شناسیم. او بعدها هم در دهه۷۰ با بازخوانی تصنیف «مرغ سحر»، یک تصنیف میهنی دیگر نیز به کارنامه‌اش افزود. البته بین آثار شجریان در کانون، «رزم مشترک» (همراه شو عزیز) بیشتر ناظر بر مفاهیم حماسی و سیاسی است تا لزوما ملی.
«سپیده» احتمالا معروف ترین و آشناترین تصنیف ملی - میهنی ما باشد: «ایران ای سرای امید، بر بامت سپیده دمید/ بنگر کزین ره پرخون، خورشیدی خجسته رسید». این تصنیف که محصول سه گانه هوشنگ ابتهاج (شعر)، محمدرضا لطفی (آهنگ) و محمدرضا شجریان (صدا) بوده، برای نخستین بار همان شب پیروزی انقلاب اسلامی از رادیو و تلویزیون پخش شده و بعدها در آلبوم «چاووش ۷» گنجانده شده است.
«تنیده یاد تو در تار و پودم»؛ این شعر ابوالقاسم لاهوتی را از زبان چند خواننده شنیده‌ایم اما آهنگی که محمدجلیل عندلیبی ساخت و شجریان آن را خواند، در انتهای برخی ابیات، سه کلمه افزونه هم داشت تا مقصود شعر، مقصودی کاملا وطنی باشد: «میهن ای میهن».
شهرام ناظری نیز چندین سرود در همین زمینه خوانده است. او همپای محمدرضا شجریان در کانون چاووش فعال بود و خواننده برخی آثار اجتماعی آن روزها. جز تصنیف انقلابی «آزادی» با شعر فرخی یزدی او خواننده «ای ایران» در آلبوم های سوم و چهارم چاووش هم بود. جدای از اینها، شهرام ناظری مجموعه‌ای از تصانیفش را سال ۱۳۹۴ با عنوان «ایران جوان» منتشر کرد.
جز «ای ایران» معروف غلامحسین بنان، یک «ای ایران» هم جواد آذر که تصنیف‌نویس معروف آن سال‌ها بود نوشته بود که محمدرضا لطفی آهنگی بر آن ساخت و شهرام ناظری خواندش. این تصنیف در کنسرت‌ها اجرا می‌شد و در دو آلبوم «چاووش ۳» و «چاووش ۴» هم منتشر شد.
«کاروان شهید» نیز جزو تصانیف ملی شهرام ناظری است. در کاروان شهید که آهنگسازی‌اش به عهده محمدرضا لطفی بوده، البته بیش از آن که به مفاهیم مرسوم میهنی پرداخته شده باشد، مرثیه‌ای برای یکی از دوستان ناظری که در روزهای آغازین جنگ شهید شده بود، سروده شده است.
«ایران جوان» را به عنوان «وطنم» هم می‌شناسیم؛ شاید یکی از واپسین شعرهایی باشد که بیژن ترقی برای یک آهنگساز یا خواننده نوشته است: «عشق من! ای سرزمین مادری...».
از محمد نوری نیز چند اثر به یادماندنی در این زمینه دارد. آن قطعه را به یاد بیاورید که می‌گوید «ما برای آن که ایران خانه خوبان شود/ خون دل‌ها خورده‌ایم» یا آن دیگری را «سفر برای ایران». بعد از نوری باید به علیرضا عصار اشاره کرد که در دهه۷ ۰و۸۰، نبض این گونه سرودها را به دست داشت. «وطن» از او به یاد مانده است: «ای وطن! ای مادر تاریخ ساز...».
اما جوان‌ترها هم سرودهای ملی میهنی خوانده‌اند. سالار عقیلی شاید پرکارترین میهنی‌خوان باشد، اما به جز او باید از علیرضا قربانی و محمد معتمدی یاد کرد که چندبار خواننده چنین آثاری بوده‌اند. قربانی دراین باره بیشتر با تصنیف «ایران زمین» به خاطر می‌آید؛ همان تصنیفی که قربانی در آن می‌خواند: «که ایران چو باغی ست خرم بهار؛ شکفته همیشه گل کامکار». او تصنیف معروف «از خون جوانان وطن» را هم بازخوانی کرده است.
از محمد معتمدی هم «وطنم ایران» را شنیده‌ایم: «ایران من ای ریشه من، برگ و بر من...».
در کارنامه پرواز همای هم یک اثر ملی میهنی دیده می شود: «سرزمین بیکران».
اما شنیده شده ترین تصنیف ملی میهنی سال های اخیر را همایون شجریان خوانده است؛ «ایران من». این تصنیف که پورناظری ها آن را ساخته و نواخته اند با اشاراتی به تصنیف «مرغ سحر» نیز همراه است.
از خواننده‌های جدیدتر هم می‌توان فرزاد فرزین و مهدی یراحی را به فهرست افزود و البته محسن چاوشی را. «خلیج ایرانی» چاوشی هم زیاد شنیده شده است: «تیغیم و می‌بریم رعدیم و می‌غریم».
گرچه پشیمانی برخی از خواننده‌ها از تجارب انتخابات‌های گذشته و به نتیجه نرسیدن وعده‌های کاندیداها به اهالی موسیقی، مانع از حمایت خوانندگان مطرح از کاندیداهای ریاست جمهوری ۱۴۰۰ و حضور در ستادهای انتخاباتی آنها شد اما همیشه ترانه‌های ملی میهنی جای خود را در میان اهالی این سرزمین خواهند داشت.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب:
روز انتخابات روز ملت ایران است
محمدعلی وکیلی
تحولات زیرپوستی انتخابات
مردم ایران روز جمعه با انداختن رای به صندوق‌ها جلوه‌ای از مردم‌سالاری را به جهان نشان دادند
شکوه انتخاب
عباس عراقچی:
بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده‌ایم
ملودی‌های آشنای «انتخابات» مرور شد
از «سپیده» تا «ای ایران»
سیدبندی مقدماتی جام جهانی اعلام شد
ایران و ژاپن سید یک، کره و استرالیا سید دو
