روزنامه وطن امروز
1400/04/20
خودباخته
گروه بین‌الملل: «امروز روز ایستادگی برای جمهوریت، استقلال، صلح، مردم‌سالاری و همدیگرپذیری است»؛ این بخشی از سخنان «محمد اشرف غنی» رئیس‌جمهوری افغانستان است که دیروز در ولایت «خوست» در جمع بزرگان این ولایت بر زبان آورد و در پی آن از طالبان درخواست کرد ضمن پایبندی به شریعت، وارد مذاکره با دولت افغانستان شود. این سخنان در شرایطی مطرح شده که 2 هفته قبل رئیس‌جمهوری افغانستان با دستان خالی کاخ سفید را ترک کرد و عملا دولت و آینده کشور را گرفتار در مهلکه خودساخته‌ای دید که بیرون آمدن از آن نیازمند دولتی است بسیار قوی‌تر از آنچه تصور میشود. البته که دلیل این وضعیت صرفا قدرت‌افکنی طالبان و اطمینان‌خاطر آن از جانب آمریکا نیست، بلکه این استیصال دولت برآیند عملکرد کلی رئیس‌جمهوری است که در این سال‌ها از روی جبر یا اختیار، سیاست‌های تبعیض قومیتی، همسایه‌ستیزی و خودتحقیری را علیه منافع و امنیت ملی افغانستان پیگیری کرده و دولتش یکی از فاسدترین نهادهای سیاسی دهه‌های اخیر در منطقه است. نمود بارز این رویه نیز این است که با وجود تاکیدات مکرر غنی بر عباراتی نظیر «جمهوریت»، «همدیگر پذیری» و «صلح» اما جامعه افغانستان چه طبقات سنتی و چه فن‌سالاران باور دارند اقدام عملی در پس این سخنان نیست. به عبارت دیگر بسیج شکل گرفته مردمی در ولایات مختلف که همانند غنی به دنبال مقابله و محدودسازی طالبان هستند، به این معنا نیست که این مطالبه برآمده از پایگاه اجتماعی رئیس‌جمهور است. واقعیت این است که دولت ضعیف محمد اشرف غنی در این سال‌ها اعتبار خود را هزینه پیشبرد سیاست آمریکا در داخل و محیط پیرامونی افغانستان کرد و اکنون دولت غنی از فقر مشروعیت سیاسی در داخل و اعتبار و اقتدار سیاسی در خارج از مرزها رنج می‌برد. * فرار از واقعیت، غنی در مسیر ادامه تنش با همسایگان به گزارش «وطن‌امروز»، محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان دیروز با حضور در ولایت خوست در میان جمعی از ساکنان این ولایت سخنرانی کرد. او در این نشست گفت: «به طالبان می‌گوییم شریعت خدا را بپذیرید و بیایید با هم بنشینیم؛ می‌گویند نه موافقتنامه با آمریکا. آمریکایی‌ها رفتند، حال موافقتنامه را از چه کسی می‌خواهید». او در بخش دیگری از سخنان خود از طالبان خواست به مذاکرات صلح بازگردد. دراز کردن دست دوستی و گفت‌وگو از سوی غنی به طرف طالبان در حالی است که غنی تا پیش از سفر به آمریکا در 26 ژوئن با اغماض صحبت از مصالحه و مذاکره با طالبان به میان آورده بود. غنی در این نشست همچنین در سخنانی تأمل‌برانگیز از طالبان خواست اگر «افغانستان را دوست دارند، به مردم وعده بدهند مداخله بیرونی را نمی‌پذیرند و افغانستان را به دست دیگران نمی‌سپارند». وی افزود: «وعده کنید آب افغانستان را به دیگران نمی‌فروشید، مداخله بیگانگان را نمی‌پذیرید، افغانستان را از چهارراه اقتصادی به یک راه مبدل نمی‌کنید...». این حقیقت که طالبان افغانستان اساسا در این سال‌ها مورد حمایت پاکستان بوده، انکارناشدنی است اما نکته جالب توجه در سخنان غنی این است که او با نادیده گرفتن واقعیت موجود در کشورش، کماکان بر این عقیده استوار است که طالبان صرفا ماهیتی خارجی دارد. ضمن اینکه دولت آمریکا رسما با مذاکره با طالبان مشروعیت سیاسی برای آن قائل شد و آن را از جایگاه یک گروه شبه‌نظامی به یک بازیگر مشروع در عرصه سیاسی افغانستان مبدل کرد. در این مدت طالبان با کشورهای منطقه و فرامنطقه روابط سیاسی برقرار کرده است. علاوه بر اینها سخنان غنی درباره رویکرد طالبان در روابط خارجی نوعی فرار به جلو محسوب میشود، چرا که دولت فعلی افغانستان در زمینه توسعه روابط خارجی و ارتقای سطح همکاری با همسایگان یکی از ضعیف‌ترین عملکردهای ممکن را داشته و از آنجا که شخص رئیس‌جمهوری در پیگیری این اشتباه راهبردی ممارست به خرج داده است، اکنون به دنبال این است توپ ناامنی و بی‌ثباتی را به زمین کشورهای منطقه بویژه همسایگان بیندازد. البته در این بین نباید نقش جریان غربگرای افغانستانی را که طی 2 دهه گذشته نقش قابل توجهی در پی‌ریزی سیاست‌های آمریکا و تطهیر جنایات ناتو علیه غیرنظامیان این کشور داشته، در این اشتباه راهبردی نادیده گرفت. این در حالی است که اگرچه ساختار دولت در افغانستان از سال 2001 غربی بوده و همواره همسو با آن عمل کرده اما اثر‌گذاری شخص رئیس‌جمهور افغانستان در دامن زدن به این شرایط نیز انکارناپذیر است. به هر روی بحث موازنه‌گری در روابط خارجی و تنش‌زدایی با همسایگان از الزامات ابتدایی روابط خارجی است. * بی‌آبرو در داخل جالب‌تر اینکه غنی در این جلسه با بیان اینکه «۲ سال پیش با نوشتن نامه‌ای به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، خواستار خروج سربازانش (از افغانستان) شده بود»، قصد داشت خود را در مقام رئیس‌جمهوری مقتدر نشان دهد. با این حال هنوز تصویر حضور رئیس‌جمهور افغانستان در پایگاه بگرام در جریان سفر سال 2018 ترامپ به این کشور از یاد نرفته که جایگاه او را در ردیف سربازان آمریکایی پشت سر ترامپ قرار داده بودند و تصویری تلخ و ذلت‌بار از رئیس‌جمهوری افغانستان تداعی کرد. علاوه بر این بازخوردهای آخرین سفر غنی به واشنگتن و دیدار با جو بایدن از سوی افکار عمومی افغانستان حاکی از این است که ارگ‌نشین کابل، در باور مردم کشورش در بهترین حالت همتراز با دیپلمات‌های آمریکایی و مامور انجام فرامین بایدن است. غنی در شرایطی برای دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا به کاخ سفید رفت که طالبان بیش از 107 شهرستان را تحت کنترل داشت و بیشتر از 150 شهرستان نیز در وضعیت درگیری قرار داشت. با این حال بایدن در این دیدار صراحتا اعلام کرد «این مردم افغانستان هستند که باید درباره آینده کشورشان تصمیم بگیرند» و در مقابل، غنی گفت «به تصمیم بایدن برای خروج از افغانستان احترام می‌گذاریم و ما افغانستانی‌ها باید با پیامدهای این موضوع به تعامل بپردازیم». در این بین رسانه‌ها و نخبگان افغان با انتقاد از سفر غنی و هیات همراهش به آمریکا در آن مقطع زمانی، آن را مایه شرمساری و خفت مردم شجاع افغانستان عنوان کردند. برخی کاربران این سفر را گزارش‌دهی رعیت به ارباب توصیف و مقامات افغانستانی را گماشته‌های آمریکا معرفی کردند. * مقابله با وحدت ملی بخش دیگر سخنان رئیس‌جمهور افغانستان در دیدار با بزرگان ولایت «خوست» خطاب به مردم افغانستان بود. او در این سخنان از مردم خواست «برای حفظ جمهوریت و صلح ایستادگی کنند»؛ تاکیدی که شاید یکی از متناقض‌ترین مواضع رئیس‌جمهور افغانستان است. واقعیت این است که دامن زدن به تنش‌ها و تبعیض قومی در افغانستان یکی از برچسب‌هایی است که همواره با غنی همراه خواهد بود. تمرکز خواسته یا ناخواسته او بر گسترش پشتونیزم، محدود کردن هزاره‌ها تا جایی که آنها برای ممانعت از نسل‌کشی قوم خود (هزاره‌ها) به نهادهای بین‌المللی دادخواه شدند، درکنار قضایایی مثل غائله شهرستان «بهسود» تنها بخشی از اقداماتی است که غنی در جهت گسست وحدت ملی انجام داده است، تا جایی که اکنون در ولایات درگیر با طالبان، بسیج مردمی فارغ از فرماندهی نیروهای دولتی شکل گرفته و جنگ‌سالاران و مجاهدان دهه‌های 80 و 90 میلادی با تجهیز و فرماندهی همشهریان و هم‌ولایتی‌های خود بدون در نظر گرفتن فرامین دولتی و ناامید از هر گونه اقدام جدی آن به سنگر‌سازی و مقابله با طالبان پرداخته‌اند. بر این اساس می‌توان گفت در کنار اشغالگری آمریکا و ناتو که به گسترش تروریسم در افغانستان منجر شده، آنچه این کشور را به این ورطه از عدم ثبات و تزلزل سوق داده، عملکرد دولتی است که به دلیل فساد ساختاری و درونی، از ضعف جدی در طرح‌ریزی و پیگیری برنامه‌های کلان رنج می‌برد؛ دولتی فقیر و ضعیف که سال‌ها کلید حل مشکل را در خارج از افغانستان جست‌وجو می‌کرد. *** آخرین تحولات افغانستان؛ درگیری نیروهای دولتی با طالبان در غرب این کشور جنگ بین طالبان با نیروهای دولتی افغانستان روز شنبه نیز در حومه شهرهای قندهار، غزنی و قلعه‌نو در استان بادغیس در غرب افغانستان با شدت ادامه یافت. سخنگوی لشکر ۲۰۵ ارتش افغانستان در استان قندهار با بیان اینکه درگیری بین نیروهای دولتی و طالبان در بخش‌های حوزه هفتم امنیتی شهر قندهار ادامه دارد، افزود: در این درگیری‌ها ۷۰ تن از افراد طالبان کشته شدند. از استان غزنی در ۱۴۵ کیلومتری غرب کابل، پایتخت افغانستان نیز گزارش شده است درگیری در اطراف شهر غزنی بشدت ادامه دارد و یک عضو شورای استانی غزنی گفته است نیروهای طالبان وارد منازل مردم شده و با سپر قرار دادن غیرنظامیان با نیروهای دولتی، جنگ خانه به خانه می‌کنند. حسام‌الدین شمس، استاندار بادغیس در غرب افغانستان هم روز شنبه اعلام کرد گروه طالبان شب گذشته بار دیگر به شهر قلعه‌نو حمله کرد که با مقاومت شدید نیروهای دولتی مواجه شد که بر این اساس نیروهای طالبان پس از دادن تلفات سنگین مجبور به عقب‌نشینی شدند. وی افزود ۲ عضو شورای استانی نیز به گروه طالبان پیوسته‌اند. هرات در غرب افغانستان نیز طی ۲ روز گذشته شاهد تحولات مهمی در عرصه نظامی بود و پس از سقوط مرز تجاری اسلام‌قلعه در مرز ایران، چند شهر دیگر نیز بدون درگیری به دست طالبان افتاد. * تکذیب ادعای طالبان از سوی دولت افغانستان در حالی که مقام‌های طالبان روز جمعه ادعا کردند ۸۵درصد خاک افغانستان به تصرف نیروهای این گروه درآمده است، مقام‌های دولت افغانستان دیروز این ادعا را رد و آن را بخشی از «کارزار تبلیغاتی» گروه طالبان توصیف کردند. در همین حال طالبان دیروز در بیانیه‌ای جدید اعلام کرد بر بیش از ۱۵۰ منطقه این کشور مسلط شده است. به گزارش رویترز، به گفته مقام‌های محلی افغان، طالبان یک منطقه کلیدی در استان هرات در غرب افغانستان را که محل سکونت ده‌ها هزار تن از شیعیان هزاره است، تصرف کرده‌اند. همزمان کنترل شهر تورغندی در شمال کشور و هم‌مرز با ترکمنستان از دست نیروهای دولتی خارج و به دست طالبان افتاد. صدها نفر از نیروهای امنیتی دولت افغانستان به دنبال حملات طالبان به ایران و تاجیکستان گریخته‌اند که موجب نگرانی تهران و مسکو شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه روز جمعه گفت مسکو آماده است در صورت وخیم شدن اوضاع در مرز افغانستان و تاجیکستان، وارد عمل شود. روسیه و تاجیکستان هر دو عضو «سازمان پیمان امنیت جمعی» هستند؛ پیمان دفاعی مشترک بین روسیه و ۶ جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی. * فرار نظامیان و مقامات افغان موج فرار نظامیان و مقامات افغان از ولسوالی‌هایی که به دست طالبان سقوط کرده، ادامه دارد. پناهنده شده مرزبانان افغان به ایران در جریان اشغال منطقه اسلام قلعه این کشور در نقطه صفر مرزی استان هرات - همجوار با دوغارون- تنها گوشه‌ای کوچک از موج مزبور است. در حالی که کشورمان در حال تدارک بازگرداندن نیروهای مرزبانی پناهنده شده به کشورشان با پروازی مستقیم است اما خبری از بازگشت بیش از 1500 نیروی نظامی و انتظامی افغان از همسایه شمالی‌شان تاجیکستان نیست. به گفته حسن سلطانوف، نماینده دائم تاجیکستان در سازمان پیمان امنیت جمعی، این تعداد نظامی افغان فقط طی 2 هفته گذشته که حدود 70 درصد مرزهای ۲ کشور به دست طالبان افتاده، بویژه در ولایت‌های مرزی شمال و شمال شرقی بویژه بدخشان به تاجیکستان پناه برده‌اند. به گزارش اسپوتنیک، مقامات تاجیک حدود 20 هزار نیرو در مرز ۲ کشور به طول 910 کیلومتر مستقر کرده‌اند اما صعب‌العبور و کوهستانی بودن این مناطق باعث شده دوشنبه خواستار کمک از سوی سازمان پیمان امنیت جمعی بویژه روسیه شود، از طرف دیگر انتشار فیلمی از فرودگاه بدخشان که مسؤولان کشوری و لشکری این ولایت را در حال فرار با هواپیما نشان می‌دهد، تردیدهایی جدی را میان مردم درباره ادامه کار دولت فعلی کابل به وجود آورده به طوری که گمانه‌زنی‌هایی درباره فرار محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور و امرالله صالح، معاون او به وجود آمده است. از طرف دیگر، سرور دانش، معاون دوم ریاست‌جمهوری افغانستان دیروز در صفحه اجتماعی خود از حرکت وسیع مردمی در حمایت از نیروهای امنیتی برای مقابله با جنگ‌طلبی طالبان خبر داد. او همچنین از امیر صاحب اسماعیل‌خان، از پیشکسوتان جهاد و مقاومت برای ایجاد جبهه مردمی علیه طالبان که هرات را به محاصره درآورده، حمایت کرد. * ترکیه و ترانزیت تکفیری‌ها از ادلب به افغانستان بر اساس برخی شنیده‌ها ترکیه در افغانستان نیز مانند سوریه در حال ماهی گرفتن از آب گل‌آلود است. شرقی‌ترین عضو ناتو، در معامله‌ای پایاپای با آمریکایی‌ها و حکومتی‌های دست‌نشانده‌شان در افغانستان، در ازای ایجاد چتر امنیتی برای مقامات کابل، اقدام به ایجاد کریدور تروریستی بین شام و هندوکش کرده است. با جزم شدن عزم سوریه و متحدانش بویژه روسیه و ایران برای پاکسازی بزرگ‌ترین تجمع‌گاه تروریست‌های تکفیری مورد حمایت دولت‌های غربی- عربی در استان ادلب در شمال شامات، میت (سازمان اطلاعات ملی ترکیه) به تکاپو افتاده تا مسلحان دست پرورده‌اش را که همان بازماندگان گروه جبهه‌النصره (شاخه القاعده در سوریه) هستند، به جبهه‌ای جدید منتقل کند و ظاهرا داعش افغانستان، بهترین مقصد ممکن است. برخی منابع روس فاش کرده‌اند «هاکان فیدان» مدیر میت و چشم و گوش اطلاعاتی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اخیرا در نشستی مشترک با فرمانده آمریکایی ناتو، قول انتقال دست‌کم 2 هزار تروریست تکفیری از ادلب به افغانستان را گرفته است؛ افغانستانی که با تکمیل روند خروج نظامیان آمریکا و ناتو و ضعف مفرط حکومت مرکزی کابل، به مکانی مناسب برای رشد و نمو مسلحان سلفی تبدیل شده است. نیروهای نظامی ترکیه در حال حاضر قرار است به طور رسمی امنیت فرودگاه کابل و منطقه دیپلماتیک پایتخت افغانستان را به جای نظامیان آمریکایی تامین کنند اما برخلاف انتظارات آنکارا، طالبان این اعمال نفوذ ترکیه را در فلات پامیر به رسمیت نشناخته است. اردوغان در ماه‌های اخیر بخشی از تروریست‌های ادلب را برای اعمال نفوذ به لیبی منتقل کرده و بخشی دیگر را نیز در جنگ قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان دخالت داده بود.