چاره‌ای جز تشکیل بیمارستان صحرایی نیست

آفتاب یزد - یگانه شوق الشعرا: بیمارستان صحرایی، یک مرکز درمانی یا یک بیمارستان کوچک با تجهیزات پزشکی لازم است که می‌توان آن را در زمان کوتاهی به مکان مورد نظر حمل و راه اندازی و شروع به بهره‌برداری کرد. بیمارستان سیار بایستی بتواند حداقل خدمات پزشکی و درمانی را برای بیماران یا زخمی‌ها در شرایط بحرانی همچون جنگ و بلایای طبیعی فراهم نماید. در شرایط همه گیری بیماری کرونا و وقوع پیک‌های مختلف این بیماری به دلیل کمبود تخت‌های بیمارستانی و بالا بودن تعداد بیماران بارها موضوع تاسیس بیمارستان‌های صحرایی توسط نهاد‌های گوناگون مطرح شد. ماهیت بیمارستان صحرایی به این گونه است که در مواقع اضطرار مانند سیل، زلزله و جنگ که تعداد مجروحان زیاد و نزدیکی بیمارستان به محل وقوع بحران مطرح است، تاسیس می‌شود. بیمارستان سیار ارائه خدمات درمانی و پزشکی حیاتی را برای بیماران و زخمی‌ها در شرایط بحرانی، و در نزدیکی محل حادثه و پیش از انتقال آنان به یک بیمارستان دائمی را فراهم می‌آورد. با توجه به وضعیت مجروح و درجه وخامت بیمار، می‌توان روند درمان را در بیمارستان سیار کامل نمود یا بر حسب ضرورت، فقط به تثبیت وضعیت بیمار اقدام نموده و سپس آن را به مرکز درمانی دیگر اعزام کرد. البته باید به این نکته اشاره کرد که بیمارستان سیار را باید «نمونه مدرن‌تر و به روز‌تر» بیمارستان صحرایی دانست. از نظر تنوع انجام خدمات پزشکی یا ظرفیت تخت‌های بستری، بیمارستان سیار و بیمارستان صحرایی شبیه به هم می‌باشند و به‌طور کلی می‌توان گفت که یک بیمارستان سیار بزرگتر از واحدهای ارائه کمک‌های اولیه (واحدهای امدادرسانی و کمک‌های اولیه که ممکن است در یک ایستگاه یا در یک یا چند آمبولانس ارائه شود) و کوچکتر از یک بیمارستان دائمی است. در شرایط اوج گیری پیک پنجم کرونا در کشور بازهم بحث تاسیس بیمارستان‌های صحرایی مطرح شده است. ما سعی کرده‌ایم ضمن ارائه جزئیاتی از این نوع بیمارستان‌ها از کارشناسان درباره میزان مفید بودن آن‌ها در این شرایط سوال کنیم.
> بیمارستان صحرایی
اوایل بیمارستان‌های موقت جراحی یا بیمارستان‌های صحرایی کیلومترها در پشت جبهه ایجاد می‌شدند در آن زمان‌ها، واحدهای پزشکی و درمانی نزدیک میدان جنگ، جهت انجام جراحی‌های ضروری و حساس توسعه نیافته بودند لذا با ناتوانی واحدهای پزشکی نظامی در ایفای نقش خود در پشتبانی یگان‌های خط مقدم، و نارسایی در تخلیه و انتقال مجروحان از میدان جنگ به بیمارستان‌های پشت جبهه، میزان تلفات نیروی انسانی بالا می‌رفت. پس می‌بایستی که راه‌حل مناسبی پیدا می‌شد تا به جراحی و درمان سربازان مجروح، مستقیماً در نزدیکی میدان جنگ بپردازند. درغیر اینصورت، عده زیادی از سربازان با توجه به نبود خدمات لازم پزشکی و جراحی و همچنین حین انتقال به نزدیک‌ترین واحد درمانی تلف می‌شدند. بیمارستان‌های صحرایی قابل جابجایی، با پزشکان و جراحان توانمند، و مستقر شده نزدیک میدان جنگ، امکان ارائه خدمات پزشکی حیاتی و نجات جان سربازان را فراهم می‌آورد. بیمارستان‌های صحرایی با توجه به قابلیت جابجایی، توسط خود پرسنل بیمارستان، همراه با یگان‌های نظامی پیشروی می‌کردند و به فعالیت خود ادامه می‌دادند و به این ترتیب بیمارستان‌های صحرایی به جزو لاینفک یگان‌های پزشکی نظامی تبدیل شدند.
> برپایی بیمارستان صحرایی


سخنگوی جمعیت هلال احمر از ایجاد یک بیمارستان صحرایی و ظرفیت‌های درمانی در مجاورت بیمارستان‌ها جهت کمک به امر درمان بیماران سرپایی خبر داد و گفت: بزودی سه بیمارستان دیگر در سه استان کشور راه اندازی می‌شود. همچنین در چند روز گذشته بیمارستان صحرایی برای مداوای بیماران کووید ۱۹ در محوطه بیمارستان ۵۲۰ ارتش کرمانشاه راه‌اندازی شد. به گزارش ایرنا، فرمانده ارشد ارتش در غرب کشور در این ارتباط توضیح داد: این بیمارستان برای کسانی که نیاز به بستری ندارند راه اندازی شده و به صورت ۲۴ساعته آماده خدمت‌رسانی به مردم استان کرمانشاه است. امیر «سلیمان طاهری» افزود: هر زمان که تخت‌های کرونایی بیمارستان‌ها پر باشد افراد می‌توانند به این بیمارستان صحرایی مراجعه کنند و به صورت سرپایی آمپول رمدسیویر را دریافت کنند.
> در این شرایط انتخابی پیش رو نیست و چاره‌ای وجود
هادی یزدانی پزشک و متخصص در این باره به آفتاب یزد گفت: «بیمارستان صحرایی مربوط به شرایط اضطرار و بحران است بحران‌هایی مثل جنگ، زلزله، سیل و هر چیزی که نیاز به یک زیرساختی دارد که بتواند خدمات پزشکی را به حداقل‌ها ارائه دهد. ما در ایران تجربه بیمارستان‌های صحرایی را داشته‌ایم و داریم و چیز جدیدی نیست. در این شرایط چاره‌ای نیست و گریزی هم از بیمارستان‌های صحرایی وجود ندارد. یعنی زمانی که تخت‌های بستری کشور توان این را نداشته باشد که به نیاز‌های بیماران پاسخ دهد آن کشور ناچار می‌شود که از بیمارستان‌های صحرایی استفاده بکند. بیمارستان‌های صحرایی با یک حداقل‌هایی برپا می‌وشد. در یک جایی مثلا زلزله می‌آید تجهیزات بیمارستان باید براساس بحران در نظر گرفته شود. در زمان کرونا نیاز به اتاق‌هایی شبیه به آی سی یو است. از این منظر در این شرایط انتخابی پیش رو نیست و چاره‌ای وجود ندارد زیرا آمار بستری‌ها بالا است مثلا در منطقه‌ای هزار بیمار به بستری نیاز دارند ولی تنها ۵۰۰ تخت بیمارستانی وجود دارد پس چاره‌ای جز تاسیس بیمارستان صحرایی نیست. نباید به اینجا می‌رسیدیم اما الان در این شرایط چاره‌ای جز استفاده از بیمارستان‌های صحرایی نیست. بیمارستان‌های صحرایی برای بیماران کرونایی باید بتوانند اکسیژن‌رسانی به بیمار را انجام بدهند و تخت‌هایی را در نظر بگیرند که کاربرد تخت‌های آی سی یو را تا حدودی داشته باشند.»
> دونوع بیمارستان صحرایی
در ادامه ابراهیم سلمانی پزشک و کارشناس در این باره به آفتاب یزد گفت: «دو نوع بیمارستان صحرایی وجود دارد یکی برای قبل از بستری افراد در بیمارستان‌ها (pre-hospital) یکی برای بعد از درمان در بیمارستان‌ها (post-hospital)؛ به این صورت که فرد قبل از ترخیص از بیمارستان ممکن است یک یا چند روز در بخش‌هایی که سطوح کم‌تری از خدمات تخصصی را ارائه می‌دهد تحت مراقبت قرار بگیرد. بعد از بستری را نقاهتگاه هم می‌گویند و قبل از بستری مختص بیماران کم‌تر بد حال است. پس هر دوی این‌ها می‌توانند در قالب بیمارستان صحرایی قرار بگیرند و بستگی دارد کدام یک از این‌ها مد نظر باشد. اگر قبل از بستری باشد بعضی بیماران می‌توانند به طور سرپایی در بیمارستان صحرایی خدمت بگیرند و همین باعث کاهش بار مراجعات به بیمارستان می‌شود، مثلا در یزد ما یکی از سازه‌هایی که شبیه بیمارستان صحرایی است را به بیمارانی اختصاص داده‌ایم که احتیاج به خدمات دارویی قبل از بستری دارند مثلا هر روز به این مرکز مراجعه می‌کنند و رمدسیور دریافت می‌کنند و ترخیص می‌شوند که این فرآیند حدود ۲ الی ۳ ساعت طول می‌کشد. این شیوه بار مراجعات به بیمارستان‌ها را کاهش داده و تعداد بستری‌ها را نیز تا حدی کاهش داده است. اگر بعد از درمان در بیمارستان را در نظر بگیریم که بیماران داروها را دریافت کرده‌اند و دیگر نیاز به خدمات و مراقبت‌های تخصصی ندارند، قبل از اینکه آماده ترخیص شوند می‌توانند در مراکز post-hospita- قرار بگیرند و خدمات با سطوح پایین‌تری از تخصص را دریافت کنند.»
> پتانسیل ایجاد بیمارستان صحرایی
همچنین سلمانی در مورد اینکه در شرایط فعلی آیا در کل کشور نیاز به ایجاد بیمارستان صحرایی به طور گسترده وجود دارد یا نه، گفت: «من
در ‌این خصوص اطلاعات دقیقی ندارم و بستگی به میزان بستری‌ها دارد. به نظر من در حال حاضر استان‌هایی که تخت لازم و فاصله اطمینان لازم را ندارند باید برای بیمارستان صحرایی آماده باشند و چاره‌ای جز این نیست. ما تقریبا بین ۱۰ تا ۲۰ درصد بستری‌های موجود در هر استان باید تخت اضافه داشته باشیم؛ یعنی باید یک فاصله اطمینانی را لحاظ کنیم، مثلا اگر ۳۰۰۰ نفر در یک استان بستری هستند حداقل ۶۰۰ تخت دیگر باید برای روزهای آینده آماده باشد. اگر این تعداد تخت موجود باشد تقریبا مشکلی وجود ندارد ولی در غیر این صورت باید تمهیداتی اندیشیده شود و یکی از آن راه‌ها این است که بیمارستان صحرایی دایر شود و یا حداقل پتانسیل ایجاد آن را فراهم کرد. حداقل امکاناتی را که این بیمارستان‌ها برای بیماران کرونایی باید داشته باشند بستگی به نوع آن‌ها دارد که pre-hospita- باشد یا post-hospita- اما خدمات پایه‌ای که نیاز دارند عبارت است از خدمات اکسیژن‌رسانی به بیماران، مراقبت‌های تخصصی، خدمات احیا و آمبوبگ و سایر خدمات پایه‌ای.»