روزنامه ایران
1400/06/09
راه‌های ریال ارزشمند
سیاوش رضاییخبرنگار
افت ارزش پول ملی به اعتقاد برخی اقتصاددانان، به مرگ خاموش اقتصاد تعبیر شده است، اتفاقی که درکنار کاهش شدید قدرت خرید مردم، اقتصاد را نیز از تعادل خارج می‌کند. در شرایط فعلی نشان دادن اینکه ارزش ریال کاهش یافته است، به تحلیل و فرمول‌های پیچیده نیاز ندارد و هر ایرانی به روشنی آن را درک و تجربه کرده است. براساس محاسبه گر تورم مرکز آمار ایران، ارزش ریالی 100 تومان درسال 1360 به 104 هزار و 417 تومان درسال 1399 افزایش یافته است، به معنای دیگر قدرت خرید ریالی 100 تومان سال 60 به اندازه 104 هزارتومان سال گذشته بوده است. این قیاس به نیکی نشان می‌دهد که ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم تا چه حد کاهش یافته است.
اما چه عواملی ارزش پول ملی را تضعیف می‌کند و راه تقویت آن چیست؟ به اعتقاد اقتصاددانان، مجموعه‌ای از عوامل درافت ارزش پولی ملی مؤثر است که شامل نرخ تورم بالا، رشد نرخ ارز، تراز تجاری منفی، کاهش تولید و... میشود. بر همین اساس اکثر اقتصاددانان، نخستین گام برای افزایش ارزش پول را مهار تورم می‌دانند که خود ناشی از متغیرهای متعددی از جمله رشد نقدینگی بالا، نرخ ارز، ضعف طرف عرضه و... است.
در همین راستا، رئیس جمهوری در نخستین نشست ستاد اقتصادی دولت، از وزرا خواست تا برنامه‌ای برای کاهش نرخ تورم و افزایش ارزش پول ملی تدوین و ارائه کنند. در این زمینه «ایران» در گفتوگو با دو اقتصاددان، ضمن بررسی عوامل افت ارزش ریال، راه‌های تقویت آن را مورد تحلیل قرارداده است.
چرایی افت ارزش پول ملی
در این زمینه وحید محمودی، اقتصاددان در گفتوگو با «ایران» با اشاره به اینکه کاهش ارزش پول ملی را از دو نگاه می‌توان بررسی کرد، گفت: از نظر طرفداران اقتصاد پولی، رشد بی‌رویه نقدینگی عامل اصلی افت ارزش پول ملی است. رشد بالای نقدینگی باعث میشود تا تورم افزایش یابد و روی رشد نرخ ارز و سایر متغیرهای اقتصادی نیز تأثیر بگذارد.
وی ادامه داد: میان نرخ ارز و نرخ تورم هم یک رابطه مستقیم وجود دارد و افزایش نرخ ارز موجب رشد نرخ تورم میشود. این درحالی است که هرچه برمیزان تورم افزوده شود، به دلیل افزایش مابه‌التفاوت و اختلاف تورم با سایر کشورها، ارزش پول ملی افت می‌کند.
وی با بیان اینکه کاهش ارزش پول ملی را می‌توان در عرصه داخلی و بین‌المللی مشاهده کرد، توضیح داد: در واقع مقایسه قدرت خرید پول ملی نسبت به دوره‌های قبل نشان‌دهنده افت ارزش پول در داخل است و ارتباطی به نرخ ارز ندارد، بلکه به‌واسطه تورم این اتفاق می‌افتد. درعرصه بین‌المللی نیز افزایش نرخ ارز و تفاضل نرخ تورم با سایر اقتصادها، عامل تضعیف ارزش پول ملی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، با اشاره به اینکه از دهه 50 که قیمت نفت افزایش یافت، معضل تورم در اقتصاد ایران آغاز شد و با وجود تلاش بسیار، دولت‌ها در مهار آن موفق نبوده‌اند، اظهار کرد: اگر عامل اصلی افت ارزش پول ملی را نقدینگی بدانیم باید با یک برنامه‌ریزی دقیق مجاری خلق نقدینگی را مهارکنیم.
محمودی درعین حال، گفت: اما ازنگاه نهادی و ساختاری و آنگونه که ساختارگراها اعتقاد دارند، در افت ارزش پول ملی مشکل تنها به طرف تقاضا مربوط نمی‌شود و ضعف طرف عرضه و تولید مهمترین نقش را در افت ارزش پول دارد. به طوری که اگر طرف عرضه و تولید ظرفیت بالایی داشته باشد، می‌تواند با جذب نقدینگی موجود در اقتصاد نه تنها از تورم جلوگیری کند، بلکه موجب افزایش نرخ رشد اقتصادی شود تا در میان‌مدت به تعادل متغیرهای اقتصادی کمک کند.
به گفته وی، این درحالی است که بخش تولید و عرضه در اقتصاد ایران با مشکلات بسیاری از جمله نبود تکنولوژی روز، اشکال و ضعف در ساختارهای تولید، بی‌توجهی به تحقیق و توسعه و آموزش با معضلات جدی روبه‌روست و توان جذب ندارد. ازسوی دیگر در اقتصاد ایران هزینه مبادله بسیار بالاست به گونه‌ای که 35 تا 40 درصد از این ناحیه به بخش تولید هزینه تحمیل میشود. علاوه بر این، به دلیل تحریم‌ها در مبادلات جهانی و جذب سرمایه‌گذاری نیز با محدودیت‌های شدیدی مواجه هستیم.
وی افزود: از طرف دیگر بهره‌وری تولید و اجزای آن در کشور ما بشدت پایین است. در حالی که در کشورهایی نظیر مالزی و ترکیه سهم بهره‌وری در رشد اقتصادی بیش از40 درصد است، در ایران این سهم به 10 درصد می‌رسد. اگر بهره‌وری افزایش یابد، بخش تولید توان جذب نقدینگی و استفاده بهینه از آن را دارد. به دلیل پایین بودن بهره‌وری سرمایه در ایران، حتی درصورت جذب سرمایه جدید در تولید، نمی‌تواند کمکی به رشد کند.
به گفته وی، دربرنامه‌های وزیرجدید اقتصاد، ارتقای بهره‌وری مشاهده میشود. در این زمینه باید مشخص شود که این ارتقا براساس چه برنامه‌ای صورت خواهد گرفت.
راه‌های تقویت ارزش پول ملی
این اقتصاددان، درباره راه‌های افزایش ارزش پول ملی، گفت: برای این کار باید به صورت سیستمی به اقتصاد نگاه کنیم و برای تمام حوزه‌های اقتصادی برنامه مشخصی داشته باشیم تا عدم تعادل‌ها در اقتصاد کاهش یابد. این در شرایطی است که هم هماوندی و نیز هم آیندی را در چالش‌های اقتصادی داریم که نتیجه آن افت شدید ارزش پول ملی شده است.
وی ادامه داد: تنها با تغییر در مدیریت بخش اقتصاد قادر نخواهیم بود این چالش‌ها را برطرف کنیم و مدیریت کلان در بخش سیاسی نیز تأثیر بسیار زیادی دارد.
به گفته وی، دروهله اول دولت باید برنامه روشنی برای کاهش نرخ تورم داشته باشد. همراستا با آن باید در زمینه تقویت تولید و همچنین مهار نقدینگی نیز در دستورکار قرارگیرد.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، تأکید کرد: اینکه گفته میشود سیاست خارجی اقتصادمحور خواهد شد، اهمیت بسیار زیادی دارد. برای این کار نیازمند تغییر ساختار وزارت امور خارجه هستیم تا در کنار شکار فرصت‌ها و خلق آن، تهدید‌ها نیز به فرصت تبدیل شود. بدین ترتیب برنامه‌های وزارتخانه‌های امور خارجه و اقتصاد باید با هم تلفیق شود تا پشتوانه‌ای برای افزایش ارزش پول ملی شود.
وی اظهار کرد: اگر راه ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور باز شود، در کنار کمک به رونق تولید، تعادل به اقتصاد بازمی‌گردد. امروزه اقتصاد ایران از نظر جذابیت سرمایه‌گذاری با بازدهی بیش از 20 درصدی، یکی از جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاران محسوب میشود، اما آنچه مانع ورود سرمایه میشود، مجموعه‌ای از ریسک‌های اقتصادی و سیاسی است که باید از بین برود. درصورتی که میلیاردها دلار پروژه اقتصادی کشور به منابع مالی خارج دسترسی پیدا کند، علاوه بر رشد اقتصادی، اشتغال نیز افزایش می‌یابد.
نیاز به یک برنامه جامع
محمودی با اشاره به اینکه به صورت تک‌ساحتی نمی‌توان ارزش پول ملی را افزایش داد، گفت: در این زمینه باید از شعار فاصله گرفت. ستاد اقتصادی دولت باید با رصد دقیق شرایط، برای هر بخش برنامه دقیق کوتاه، میان و بلندمدت داشته باشد. هم‌اکنون مشکلات زیادی در اقتصاد و معیشت مردم وجود دارد، اما اگر بخواهیم این مشکلات را با تزریق نقدینگی حل کنیم، به طور قطع معضلات بیشترخواهد شد.
وی افزود: باید به جای رفع معلول‌ها به سراغ علت‌ها رفت. دراین زمینه باید با اتکا به اصول علم اقتصاد درجهت رفع مشکلات گام برداشت.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون یکی از دلایل رشد نرخ تورم، افزایش انتظارات تورمی است، توضیح داد: به‌طور قطع در کوتاه‌مدت امکان افزایش ارزش پول ملی وجود ندارد، اما یک گام اساسی در این زمینه کاهش انتظارات تورمی است. در این زمینه اگر دولتمردان نشان دهند که براساس هدف و برنامه حرکت می‌کنند، انتظارات نیز مدیریت میشود.
این اقتصاددان، گفت: باید پشت تمام دستورات و سخنان یک برنامه مدون وجود داشته باشد، برای مثال برای کاهش نرخ بهره بانکی اگر از مسیر سرکوب مالی حرکت کنیم مشکلات را بیشتر خواهیم کرد. این درحالی است که هم‌اکنون 70 درصد از منابع بانکی در دسترس نیست، 20 تا 30 درصد به عنوان بدهی نزد دولت است، 20 درصد دارایی‌های سمی بانک‌هاست و 20 درصد مطالبات معوق آنهاست. بدین ترتیب بانک‌ها باید با 30 درصد منابع 100 درصد هزینه پول را تأمین کنند.
وی اضافه کرد: باید برای تک تک این موارد برنامه داشت تا درنهایت هزینه پول کاهش یابد و زمینه را برای کاهش نرخ بهره فراهم کند.
تلاش برای افزایش حقیقی ارزش پول
عباس دادجوی توکل، تحلیلگر اقتصادی نیز در گفتوگو با «ایران» با اشاره به اینکه برای تقویت ارزش پول ملی دو مسیر وجود دارد، گفت: یکی از این مسیرها کاهش نرخ ارز در یک دوره زمانی است که به نوعی نشان‌دهنده ارزشمندتر شدن ریال است.
وی تأکید کرد: اما راه دوم افزایش حقیقی و واقعی ارزش پول ملی است که با کاهش نرخ تورم و افزایش تولید اتفاق می‌افتد.
به گفته وی، با تغییر متغیرهایی مانند ذخایر ارزش و آزادسازی دارایی‌های ایران می‌توان، نرخ اسمی ارز را کاهش و در نتیجه ارزش ریال را بالا برد، اما آنچه اهمیت بیشتری دارد، این است که ارزش پول ملی به صورت حقیقی تقویت شود که این کار از طریق مهار نرخ تورم امکانپذیر است.
سایر اخبار این روزنامه
بن بستی در روابط تهران- ریاض نیست
نقره پورمیرزایی به یاد سیامند
استاندار پروازی نمی‌خواهیم
چتر دولت برای همه اهالی فرهنگ و هنر جا دارد
راه‌های ریال ارزشمند
کپر در قلعه گنج هتل شد
کاهش ۷ درصدی فوتی‌های کرونا در تهران
سیاست انقباضی را برای پیشگیری از مشکلات در پیش خواهیم گرفت
سرمایه گذاری هنگفت امریکا برای افزایش امنیت سایبری
کارتن خواب‌ها را در فهرست واکسن قرار نمی‌دهند
هابرماس می‌گوید... آهن قراضه خریداریم
سلام ایران
استودیو خبر «ایران»
