نبی‌الله عشقی‌ثانی – جامعه‌شناس

در گذشته نه‌چندان دور پزشکان را حکیم می‌گفتند. حکیم را هم به عنوان طبیب جسم و جان می‌شناختند که هر نوع بیماری را درمان و قبل از جسم به جان توجه می‌کردند. امروز برای هر عضو بدن پزشک متخصص داریم. طول عمرهای 60-50 ساله به حدود 90 سال رسیده است. مباحث مهمی مثل مدرنیسم، تغییرات بسیار زیاد در سبک زندگی، جهانی‌شدن، پیشرفت دانش، فاصله طبقاتی، توسعه امکانات و میزان رفاه در کشورها فراتر از آنچه که بود خود را نشان می‌دهد. اصطلاح کشورهای شمال و جنوب پیشرفته و کمتر توسعه‌یافته هر روز به شکل جدیدتری خود را به جهان تحمیل می‌کند.

مردم دیگر در یک کشور بند نمی‌شوند و برای مواجه‌شدن با سبک جدید زندگی و برخورداری از رفاه بیشتر دست به مهاجرت می‌زنند و این کوچ‌کردن از کشوری به کشوری دیگر پیامدهای متعددی به همراه دارد. اینترنت، دنیای مجازی و مبادله خیلی سریع اطلاعات هم از عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت است.

در این بین مهاجرت تحصیلکردگان و نخبگان نسبت به گذشته‌ها افزایش فزاینده‌ای دارد و مهاجرت پزشکان که به قولی جان انسان‌ها در دست‌شان است، نگرانی‌ها را چند برابر کرده است.

اگر به آمار مهاجرت پزشکان نگاهی بیندازیم گفته می‌شود یک‌چهارم پزشکان به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده‌اند یا اینکه در 10 ماه اخیر حدود 3هزار پزشک از ایران مهاجرت کرده‌اند که یقینا بر سلامت مردم بسیار تاثیرگذار است. تعداد کل پزشکان ایران حدود 117هزار نفر است. به لحاظ تخصص پزشکی هم در کشورهای پیشرفته به‌ازای هر 10هزار نفر جمعیت 30–20 پزشک متخصص وجود دارد. در ایران به‌ازای هر 10هزار نفر جمعیت فقط 6 پزشک متخصص داریم که فاصله خیلی زیادی است. البته آمار پزشکان متخصص در تهران قابل قبول است، اما در کل کشور توزیع مناسبی نداریم.

اگرچه پذیرش دانشجویان رشته پزشکی افزایش بسیار خوبی داشته است، با این حال گفته می‌شود در 15 سال اخیر حدود 40هزار پزشک بازنشسته شده‌اند که رقم بالایی است.

نکته دیگر آنکه وزارت بهداشت و درمان با سازمان نظام پزشکی در مورد مهاجرت پزشکان و کمبود پزشک نظرات متفاوتی دارند، اما عمق مشکل و چالش موجود بر همگان آشکار است، در بُعد اقتصادی چند سال قبل هزینه تربیت یک پزشک عمومی حدود 700میلیون تومان اعلام شده بود که اکنون بسیار بیشتر است. ملاحظه فرمایید ما برای تامین پزشک برای دیگر کشورها چقدر از جیب مردم هزینه می‌کنیم. چه کسی باید پاسخگوی این سیاست‌ها باشد.

در مورد علت مهاجرت پزشکان مباحثی مثل میزان درآمد ناکافی با توجه به افزایش هزینه‌ها و تورم بالا، نبود امکانات و تجهیزات پزشکی کافی و درآمد بسیار خوب در خارج از کشور، فراهم بودن تضمین کافی برای تامین آینده خانواده و داشتن یک زندگی باثبات و غیره مطرح است که از دولت محترم انتظار می‌رود.

با بررسی همه‌جانبه ابعاد موضوع و توجه به مصلحت عامه مردم باید طرح و برنامه مناسبی برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان به خصوص پزشکان محترم ارایه دهند. اگر برای اداره امور کشور در همه ابعاد آن سازماندهی مناسب انجام و شرایط یک زندگی قابل قبول فراهم شود، این مهاجرت‌ها می‌تواند حالت عکس پیدا کند.