«گندم» زیر سایه جنگ!/ آیا بحران غذایی ایران را هم تهدید می‌کند؟
حسام خراسانی- شهروند آنلاین؛ «امنیت غذایی» این روزها از موضوعات مهم محافل اقتصادی و سیاسی در جهان کنونی است. بانک جهانی، سازمان تجارت جهانی، صندوق بین‌المللی پول و برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل متحد در بیانیه‌های متعدد مشترک و جداگانه نسبت به امنیت غذایی در جهان هشدار داده‌اند. توقف صادرات تولیدکنندگان بزرگ گندم دنیا مثل روسیه، قزاقستان و هند و اختلال در عرضه گندم باعث کمبود این محصول و افزایش قیمت آن در بازارهای جهان شده و جهان را در آستانه «جنگ گندم» قرار داده است، به‌طوری که قیمت گندم طی دو ماه گذشته به بالاترین رقم خود رسیده است.
«جهان» در آستانه جنگ برای غذاطبق آمارهای سازمان‌های بین‌المللی، قیمت مواد غذایی در ماه مارس در جهان رکورد زده و تحلیلگران را واداشته است پیش‌بینی‌های خود را از چشم‌انداز بازار مواد غذایی جهان اصلاح کنند.
اکونومیست در مطلبی با عنوان «فاجعه غذا در حال رخ دادن است» با رویکردی جهت‌دار و با هدف مقصر نشان دادن روسیه نوشت: ولادیمیر پوتین با حمله به اوکراین، زندگی مردمانی دورتر از صحنه جنگ را نابود خواهد کرد و به معنایی ممکن است حتی خودش متاسف شود. جنگ اوکراین به سیستم غذایی جهان آسیب زده است. سیستمی که پیشتر در اثر شیوع کرونا، تغییرات آب و هوایی و شوک قیمت‌های انرژی ضعیف شده است.
صادرات غلات و دانه‌های روغنی اوکراین عمدتا متوقف شده و صادرات روسیه نیز مورد تهدید قرار گرفته است. این دو کشور مجموعا ۱۲ درصد تجارت جهانی کالری را در اختیار دارند. از ابتدای سال ۲۰۲۲ قیمت گندم رشد ۵۳ درصدی داشته و تنها در یک روز در ماه می ۶ درصد به این رقم افزوده شده است.»
کمبود جهانی مواد غذاییاین گزارش افزود: «دبیر کل سازمان ملل هشدار داده است طی ماه‌های آینده ممکن است با کمبود جهانی مواد غذایی مواجه شویم که می‌تواند سال‌ها طول بکشد. قیمت بالای کالاهای اساسی تعداد افرادی را که نمی‌توانند مطمئن باشند به غذای کافی دسترسی پیدا می‌کنند از ۴۴۰ میلیون نفر به ۱.۶ میلیارد نفر افزایش داده است. حدود ۲۵۰ میلیون نفر در آستانه قحطی هستند.
اگر جنگ اوکراین ادامه پیدا کند و عرضه مواد غذایی از روسیه و اوکراین محدود شود صدها میلیون نفر دیگر دچار فقر خواهند شد، ناآرامی‌های سیاسی گسترش پیدا خواهد کرد و کودکان دچار نقصان می‌شوند و مردم گرسنگی می‌کشند.» اکونومیست در پایان نوشت: «پوتین نباید از غذا به عنوان سلاح استفاده کند. کمبودها نتیجه غیر قابل اجتناب جنگ نیستند. رهبران جهان باید گرسنگی را به عنوان یک مشکل جهانی ببینند که به‌طور اضطراری باید به آن پرداخت.»
محدودیت در صادرات گندم!از نگاه کارشناسان، این مساله در پی توقف صادرات تولیدکنندگان بزرگ این محصول مثل روسیه، قزاقستان و هند بوده است؛ موضوعی که حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر عرصه بین‌المللی نیز به آن اشاره دارد. پژوهشگر، مسائل روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز با اشاره به اینکه اوکراین و روسیه سهم قابل توجهی در تولید گندم، غلات و دانه‌های روغنی در جهان دارند، تصریح کرد: «در سال‌های اخیر تولید و صادرات برخی مواد غذایی به علت‌هایی همچون خشکسالی، فراگیری کرونا و جنگ روسیه و اوکراین با چالش‌هایی همراه شده است. به همین منظور کشورها درصدد هستند برای تامین خوراک مردم تدابیر ویژه‌ای اتخاذ کنند.»
واردات گندم در دستور کار دولت سیزدهماین پژوهشگر افزایش تبادلات تجاری میان دو کشور ایران و روسیه در سال‌های اخیر را نیز یک سیاست مثبت می‌داند که در این موضوع و دیگر موضوعات می‌تواند تاثیر مثبتی به دنبال داشته باشد. بهشتی‌پور ضمن اشاره به این مساله که ایران خود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات غذایی است، تصریح کرد: «این نکته حائز اهمیت است که واردات گندم ایران تنها محدود به روسیه نیست و ایران با اتخاذ سیاست‌های مختلف به دنبال تامین امنیت غذایی خود است.»
بنا به گفته این تحلیلگر، قرقیزستان، قزاقستان، برزیل و استرالیا نیز از جمله کشورهای واردکننده غلات به ایران به شمار می‌آیند. بهشتی‌پور معتقد است که گسترش و استمرار روابط راهبردی ایران و روسیه می‌تواند منافع متعددی برای دو طرف به دنبال داشته باشد.
جنگ گندم؛ چالشی جهانیشواهد نشان می‌دهد ابعاد امنیت غذایی، نه فقط چالشی منطقه‌ای است، بلکه در حال تبدیل شدن به چالشی سیاسی در بعد جهانی است، تا جایی که پای شورای امنیت نیز به میان آمده است. این تحلیلگر عرصه بین‌المللی در تشریح وضعیت بحران امنیت غذایی در دنیا نیز می‌گوید: «خشکسالی در عرصه جهانی نیز یکی دیگر از دلایل بحران غذایی است. خشکسالی باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان در صادرات محدودیت ایجاد کنند. به طور مثال هند در صادرات خود تجدید نظر داشته است.»
او به این مساله نیز اشاره کرد که دو کشور اوکراین و روسیه یک‌چهارم غلات جهان را تولید می‌کنند و این مساله در شکل‌دهی بحران غذایی در جهان تاثیر بسزایی داشته است.
نگاه به شرق، یک فرصتنگاه به شرق یکی از سناریو‌‌هایی است که پیشتر نیز برخی از کارشناسان سیاست خارجی از آن به عنوان یک فرصت راهبردی در عرصه سیاست خارجی یاد کرده‌اند. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از موضوعاتی که با جدیت پیگیری شد، فعال‌سازی کارگروه‌های تخصصی در عرصه سیاست خارجی بود. انعقاد تفاهمنامه‌های مشترک میان ایران و روسیه را می‌توان یکی از نتایج این کارگروه‌ها برشمرد؛ موضوعی نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه نیز به آن اذعان دارد.
کامبیز میرکریمی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه معتقد است که پیوستن به اتحادیه اورآسیا و قرارداد همکاری مشترک و موافقتنامه تجارت آزاد زمینه تجارت با کشور روسیه را تسهیل کرده است. او افزایش صادرات ایران و تبادلات تجاری میان دو کشور را از ثمرات این توافق می‌داند.
ایران در لیست محدودیت روسیه نیست!نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه به سفر اخیر هیات‌های روسی به ایران نیز اشاره دارد. در حوزه کشاورزی قرارداد واردات ۵ میلیون تن گندم یا غلات در سفر هیات‌های روسی به ایران نهایی شد. همچنین هیات تجاری روسی پیشنهاد کرد که ایران حدود ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در روسیه در اختیار بگیرد و به «کشاورزی فراسرزمینی» بپردازد. موضوعی که کامبیز میرکریمی آن را یکی از مزیت‌های همکاری مشترک با روسیه برشمرد.
بنا به گفته این عضو اتاق بازرگانی، ایران از معدود کشورهایی به شمار می‌آید که روسیه در صادرات گندم برای آن محدودیتی ایجاد نکرده است.
همکاری مشترک ایران و روسیه در عرصه صادراتاین روزها بحران غلات در سراسر دنیا مخصوصا در آفریقا احساس می‌شود؛ موضوع دیگری که نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز به آن اشاره کرد. میرکریمی همکاری مشترک با روسیه را یک فرصت برای تامین امنیت غذایی در کشور دانست و تصریح کرد: «ما می‌توانیم هم با واردات، گندم مورد نیاز کشور را تامین کنیم، هم قرارداد سوآپ و تبادلات تجاری ترانزیتی را دنبال کنیم.»
موضوع کشاورزی فراسرزمینی، مساله دیگری است که نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران به آن اشاره دارد. از نگاه این فعال اقتصادی، این مساله با توجه به خشکسالی‌های اخیر یک فرصت برای کشور به شمار می‌آید. کامبیز میرکریمی معتقد است که دولت با ثبات در قوانین و بخشنامه‌ها باید بازرگانان را در این عرصه حمایت کند.
//انتهای پیام
