سرنوشت پیچیده برجام

علی بیگدلی استاد دانشگاه  
 
 
 


نشانه‌ها و علائمي که از داخل ايران، از طرف آقاي رابرت مالي و کشورهاي اروپايي ديده و شنيده مي‌شود، مايوس کننده است. آخرين صحبت آقاي اميرعبداللهيان در داووس تقريبا توام با نااميدي بود و مجموعه اينها نشان مي‌دهد مذاکرات به بن‌بست رسيده است. هرچند ممکن است همه پنجره‌ها بسته نشده باشد و همچنين آمريکا و اروپا به‌طور رسمي اعلام نکنند که از ادامه مذاکرات خارج خواهند شد ولي وضعيت فعلي که در آن به سر مي‌بريم، عملا دارد مذاکرات و موضوعيت برجام را به يک چالش تيره کننده مي‌کشاند. از طرف ديگر با توجه به مدارکي که نخست وزير اسرائيل به تازگي منتشر کرده و به نظر مي‌رسد مربوط به همان اسناد دورقوزآباد است که نتانياهو قبلا منتشر کرده بود. موضوع بعدي به اظهارنظر مديرکل آژانس برمي‌گردد که چندي پيش و بارها به سه سايتي که ايران از معرفي آن به آژانس سر باز زده، اشاره داشته که ايران در اينباره به آژانس معرفي نکرده است. همه اينها حکايت از اين مي‌کند که غربي‌ها به‌طور کلي و مخصوصا آمريکايي‌ها از تصويب و موفقيت در برجام نااميد شدند و دارند موضوع را به آژانس مي‌کشانند که ارتباطي به آمريکا و اروپا و ايران ندارد. از طرفي 35 عضو مجمع حکام نيز طبيعتا تحت تاثير آمريکا قرار خواهند گرفت. اين درحالي است که چنانچه طي روزهاي آينده ايران به آژانس جواب ندهد و آژانس اعلام کند که ايران از ادامه همکاري و معرفي سايت‌هاي اعلام نشده، خودداري کرده، ممکن است پرونده ما در شوراي حکام در جلسات آينده مطرح شود که اگر رأي منفي دهد و شوراي حکام ما را محکوم کند، پرونده ما به شوراي امنيت مي‌رود نتيجتا تحريم‌هاي جديدتري عليه ما اعمال خواهد شد. همان‌طور که قبلا هم اين تحريم‌ها اعمال شده بود. از طرف ديگر ممکن است ايران يک اقدام تلافي جويانه‌اي در پيش بگيرد و دست به غني سازي بيشتر از 60 درصد بزند، سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تري را توليد کند که اين خود مي‌تواند بهانه‌اي به دست آمريکا و اسرائيل دهد که دست به اقدامات متقابل بزنند. درواقع وضعيت پيچيده است و با توجه به مشکلاتي که داريم و با توجه به اينکه برخي از مقامات رسمي از جمله نمايندگان مجلس ابراز کرده‌اند که احتمالا در تابستان با تورم شديدي مواجه خواهيم شد، از طرفي فضاي بين‌المللي هم حکايت از اين مي‌کند که دنيا در آستانه يک وضعيت ناهنجار اقتصادي است. از اين رو به عنوان يک کارشناس پيشنهاد مي‌کنم در شرايط فعلي طرفين از سطح خواسته‌هاي خود بکاهند. موضوعي که بايد به آن توجه شود و بارها مقامات کشورمان و همچنين آمريکايي‌ها ابراز کرده‌اند که فقط درباره تحريم‌هاي مرتبط با برجام مذاکره مي‌کنيم. بنابراين در شرايط فعلي به نفع منافع ملي نيست که دست به يک سياست انتقام‌جويانه بزنيم. اسرائيل چنانچه دست به اقدام احمقانه‌اي بزند، منطقه را به آتش مي‌کشد و تا الان نشان داده که خيلي تمايل و توان جنگ رودررو را ندارد و از طرق مختلف دارد بحران‌زايي مي‌کند. درحقيقت قبل از اينکه تهديد خارجي داشته باشيم بايد از تهديدات داخلي نگران باشيم. شرايط کنوني با آنچه دو سال پيش بود، تفاوت دارد و وضعيت اقتصادي ملي و همچنين وضعيت اقتصادي بين‌المللي بعد از حمله روسيه به اوکراين در يک حالت غيرقابل تحمل قرار گرفته و ما نيز تحت تاثير اين وضعيت هستيم. با توجه به نزديکي ما به روسيه و حالا تصميم گرفتيم نفت و گندم روسيه را از طريق شبکه‌هايي که تحريم‌ها را دور مي‌زنيم، صادر کنيم؛ گوياي اين است که هرچقدر نگاه ما نسبت به شرق عميق‌تر شود فشار غرب بر ما شديدتر خواهد بود.