روزنامه خراسان
1401/09/27
محمدصالح علا؛ جریان‌ساز گزیده‌کار
چند روز پیش 70 ساله شد. او شاعر و ترانه‌سرایی است که همواره در آثارش خودش را روایت می‌کند. نگاه او به مخاطب، در شعرهایش هیچ گاه نگاه بالا به پایین نبوده است. وقتی ترانه‌هایش را می‌خوانی انگار سرش را نزدیک گوش تو آورده و با صدای گرمش کلمه به کلمه شعرش را برایت می‌خواند. محمد صالح‌علا 25 آذر 1331 در اراک متولد شد وما امروز او را به عنوان بازیگر، شاعر، نویسنده، مجری تلویزیون، فیلم‌ساز و ترانه‌سرا می‌شناسیم.در سال ۱۳۵۶ از مدرسه هنرهای دراماتیک رویال آکادمی لندن فوق دیپلم سینما و تلویزیون، در سال ۱۳۵۹ مدرک کارشناسی بازیگری و کارگردانی را از دانشکده هنرهای دراماتیک و در سال ۱۳۷۲ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی را از دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی گرفت. آن طور که دوستان نزدیکش می گویند، شوریدگی و صداقت به همراه شعرهایی زلال همراهان همیشگی او بوده‌اند. از جمله کتاب‌های او می‌توان به «اجازه می‌فرمایید گاهی خواب شما را ببینم؟»، «پارچه فروش عاشق »، «حیف! حوصله‌ام پیر شده» و... اشاره کرد. تا امروز خوانندگان زیادی ترانه‌های اورا اجرا کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به علیرضا افتخاری، فریدون آسرایی، خشایار اعتمادی و... اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با این ترانه سرای جریان ساز کشور با مهدی موسوی میرکلایی از ترانه سرایان شناخته شده و همچنین دوست نزدیک محمد صالح علا گفت و گو کرده‌ایم. تأثیر گذاری در نوین سازی ترانه امروز مهدی موسوی میرکلایی می‌گوید: از نخستین لحظاتی که ترانه در ایران حس کرد که خودش را باید با موسیقی پاپ همراه و هماهنگ کند، محمد صالح علا در این مسیر حضوری تاثیرگذار داشته است. فعالیت محمد صالح علا در تئاتر، نمایش‌نامه نویسی و داستان نویسی تأثیر فراوانی در نوین سازی ترانه او داشته است. شاید حافظه جمعی برخی از علاقه‌مندان به ترانه‌سرایی مشتاق‌اند که نوین سازی ترانه امروز را حاصل فعالیت ترانه سرایان با سابقه آن‌سوی مرزها معرفی کنند اما این گونه نیست. افرادی مانند محمد صالح علا، محمدعلی شیرازی و سعید دبیری را می‌توان از موثرترین ترانه سرایان در نوین سازی ترانه امروز دانست. وی افزود: تفاوت صالح علا با تعداد زیادی از ترانه سرایان در این است که او در ترانه، خودرا به تفکر عامه و خرد مردم به شدت نزدیک کرده است با این تفاوت که این شاعر، یک ترانه بومی تهرانی را خلق می‌کند. کاش ترانه از همین جا که صالح علا پیگیری کرد و رگه‌های شخصیتی خودش را در آن ترانه‌ها دید نوین می‌شد و مدرنیسم ترانه از این جا آغاز می‌شد. ترانه‌ای که صالح علا می‌نویسد دارای همین پشتوانه تاریخی است. به همین دلیل ترانه‌های او مسیرش را از شبیه شدن به شعرکلاسیک جدا می کند. کم کاری محمدصالح علا مهم ترین نقدی است که می‌توان به او وارد کرد. همین کم کاری باعث شد که فضای جریان سازی ترانه، به دست افراد دیگری بیفتد. اگر بخواهیم دلیل کم کاری های او را بیان کنیم، شاید به چند وجهی بودن هنر او در بازیگری، نویسندگی، مجری گری و روزنامه نگاری برسیم. به دلیل همین کم کار بودن است که این سبک از ترانه‌سرایی که آغازگر آن صالح علاست، دنباله رو کمتری داشته است. حضور مدام در هنر و تشخص سبکی این شاعر و ترانه سرا می‌افزاید: امروزه در هنر، کسی می‌تواند تشخص سبکی بسازد که در اثرش حضور مداوم داشته باشد. نکته‌ای که باب دیلن که خود خواننده، آهنگ‌ساز، شاعر، نویسنده آمریکایی و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۶ است به گروه «بیتلز» می‌گوید. باب دیلن معتقد است برای دگردیسی در هنر باید هنرمند، خودش را روایت کند و این کاری است که محمد صالح علا سال‌هاست با مهارت آن را انجام می‌دهد. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفت: «من اهل مدارا هستم». اگر ما به ترانه‌های او هم نگاه کنیم، این مدارا و انعطاف را دارد. علاوه بر این یک تفکر متشخص ایرانی پشت ترانه‌های او ایستاده است. وی تصریح می‌کند: این شاعر برجسته آن چنان در استخدام کلمات برای همخوانی با شعر و ایجاد فضاسازی با دقت بالا عمل می‌کند که با تغییر کلمه، ساختار ترانه به هم می‌ریزد. بی تردید به همین دلیل است که در زمان اجرای ترانه‌اش توسط خواننده‌ای که با او درباره یک کلمه و تعویض آن اختلاف نظرهایی دارد، شخصاً در استودیوی ضبط موسیقی حاضر میشود تا ترانه به صورت دقیق با همان کلماتی که نوشته، اجرا شود. متنیت و ادبیت برای او بسیار اهمیت دارد و با اصرار پای امضای خودش در ترانه‌هایش می‌ماند. جریان سازی در ترانه‌سرایی مهدی موسوی میرکلایی در ادامه با اشاره به جریان سازی صالح علا در فضای ترانه امروز می‌گوید: به گمان من، در دهه 50 ترانه دچار وضعیتی غیرعادی بود. در آن روزگار سعی می‌شد ترانه‌هایی شبیه ترانه‌های غربی نوشته شود. در آن زمان مداخله‌های غیرطبیعی در ترانه‌های ما در حال رخ دادن بود و این جریان، حاصل یک جامعه عادی نیست ولی صالح علا حتی در آن زمان هم در سرودن ترانه به بیراهه نرفت و درنهایت با شناختی که از ترانه داشت مانع از انحراف ترانه‌اش به آن‌سو شد. با ادامه این روند که صالح علا آن را دنبال کرده ما می‌توانیم به ترانه‌های متشخص ایرانی در جهان برسیم و آن را به‌عنوان ترانه نوین ایرانی معرفی کنیم. موسوی میرکلایی می‌گوید: چه در برنامه‌های تلویزیونی و چه در ارتباط‌های دوستانه‌ای که با محمد صالح علا داریم با یک انسان‌دوست داشتنی و هنرمند روبه رو هستیم. صالح علا همه‌جا همان است که هست و خود بودن او یکی از دلایل پیشرفتش در هنرهایی است که دنبال می‌کند. من هر بار به محمد صالح علا فکر می‌کنم یا با او هم‌صحبت می‌شوم این سؤال مهم در ذهنم نقش می‌بندد که آیا در نسل‌های بعدی کسانی را که به این درجه از آگاهی در هنر برسند، خواهیم داشت یا خیر؟
سایر اخبار این روزنامه
آینده کسب وکارهای مجازی و مهلت جدید به متا
غفلت های ارزی تبعات تورمی
مجلس در آزمون اصلاح قانون انتخابات
هیئت آژانس در تهران برجام در مسیر احیا؟
اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی سراغ جوانان بازداشت‌شده بروند
عرضه و تقاضا؛ چالش قیمت‌گذاری بورسی خودرو
محمدصالح علا؛ جریان‌ساز گزیده‌کار
پیشرفت‌های بزرگ بشر با ابزارهای خیلی کوچک
دردسرهای جیب پنهانی زوج‌ها!
