روزنامه جوان
1402/01/14
«مهار تورم» امری ممکن و خلاصه همه مطالبات است
تورم یکی از مهم‌ترین عارضه‌های آزاردهنده‌ای است که از ابتدای دهه ۵۰ دامن نظام اقتصادی ایران را گرفته و تاکنون نیز یک دلیل مشخص برای چرایی آن مورد اتفاق غالب اقتصاددانان قرار نگرفته است، اما مهم‌ترین راهکار درمان آن بهبود تولید عنوان شده است، چه آنکه تولید قائمه اقتصاد است و در صورت پاگرفتن، منجر به بهبود وضعیت اقتصادی از جمله تورم خواهد شد. تبعات تورم به حدی روشن و ملموس است که مردم معمولی روزانه به صورت شفاف با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و مع‌الاسف به واسطه کاهش قدرت خرید و تحمیل فشار‌های کمرشکن در ساحت‌های مختلف زندگی، منجر به کاهش ضریب اعتماد عمومی شده است. البته «تقرییاً تعطیلی» اقتصاد در دهه ۹۰ نقش مهمی در این فرآیند داشته و دولت جدید نیز تاکنون نتوانسته است، چاره‌ای کارساز برای درمان بیماری تورم بیاید. رهبر حکیم انقلاب که در طول سال‌های مختلف، توجه ویژه‌ای به موضوع اقتصاد و تلاش برای حل مشکلات این حوزه داشته‌اند، در سخنرانی نوروزی امسال «مهار تورم، رشد نقدینگی» را به عنوان شعار سال برگزیدند تا بار دیگر توجهات را به حوزه اقتصاد و این بار مشخصاً تورم و تولید که به نوعی در هم تنیده و لازم و مستلزم یکدیگر هستند، متمرکز کنند و از سویی مسیر را به قوه مجریه نشان دهند که باید در چه جهاتی گام بردارد. البته برخی‌ها علم مخالفت بلند کرده و مدعی شده‌اند که امکان کاهش تورم وجود ندارد. در مقابل کارشناسان ضمن تمیز قائل شدن بین مهار تورم و کاهش آن، معتقدند در صورت عزم و اراده دولت، امکان مهار تورم وجود دارد.ابراهیم رزاقی اقتصاددان به «جوان» می‌گوید: «برداشت‌های متفاوتی از کنترل تورم وجود دارد، اما در حال حاضر تورم احساس شده در میان دهک‌های پایین بیشتر از بقیه دهک‌های جامعه است. از اینرو باید کنترل نرخ تورم را از دهک‌های پایین جامعه آغاز کرد. ما ناچار هستیم یک نظام دفاعی داشته باشیم، چراکه در حال حاضر رشد نقدینگی کنترل شده، اما باز هم تورم وجود دارد. برخی تورم را ناشی از یک شوک تقاضا می‌دانند، در حالی که چنین تصوری اشتباه است. چون برخی مشکلات هزینه تولید را افزایش داده و به همین دلیل هم داشتن برنامه برای کاهش هزینه تولید و هم افزایش عرضه بسیار ضروری است.»
رزاقی می‌گوید: «برای مهار تورم دهک پایین جامعه، دولت باید ساخت‌و‌ساز مسکن را سرعت بخشد تا فشار تورمی مسکن از دوش کارگران و دهک‌های پایین جامعه برداشته شود. در دهه ۱۳۴۰ درآمد نفتی داشتیم، ولی تورم نداشتیم. از ابتدای دهه ۱۳۵۰ تا به امروز تورم ممتد داشته ایم و متأسفانه طولانی‌ترین دوره تورمی تاریخ بشر را داریم و دلیل اصلی‌اش هم این است که ما به جای اینکه درآمد نفتی را صرف احداث زیرساخت‌ها کنیم، در اختیار بانک مرکزی قرار دادیم. متأسفانه بانک مرکزی پول پرقدرت چاپ کرده و بدون پشتوانه در اقتصاد تزریق کرده است. این فرآیند در کشور‌های دیگر نیز اتفاق افتاده است، ولی در طول تاریخ بشر هیچ کشوری نبوده که ۵۲ سال این شرایط نامبارک را ادامه دهد.»
بغزیان: مهار تورم صرفاً با مهار نقدینگی حاصل نمی‌شود
آلبرت بغزیان استاد دانشگاه و اقتصادددان به «جوان» می‌گوید: «در سال‌های گذشته دولت‌ها با شعار سال برخورد نمایشی داشتند و با برگزاری سمینار، همایش و تدوین سیاست‌هایی که هرگز به مرحله اجرا درنمی‌آمد، وانمود می‌کردند که نسبت به تحقق شعار سال بی‌تفاوت نیستند، اما انتخاب هوشمندانه و خردمندانه شعار امسال از سوی مقام معظم رهبری موجب میشود که در پایان سال ۱۴۰۲ عملکرد یک‌ساله دولت در رابطه با شعار امسال قابل ارزیابی و رصد باشد.»
رهبری در شعار سال جاری هم راهبرد و هم راهکار را مشخص کردند. ایشان در سخنرانی اول فروردین در مشهد مقدس فرمودند: «مهار تورم از طریق رشد اقتصادی به وسیله مردمی‌سازی اقتصاد و آوردن مردم به صحنه باید صورت گیرد که اگر بتوانیم مردم را به صحنه بیاوریم هم مهار تورم و هم رشد اقتصادی سیاسی اقتصادی محقق خواهد شد.»
بغزیان تأکید می‌کند: «رهبری در طول سال‌های گذشته تأکید بر اشتغال و جهش تولید داشتند که امسال نامگذاری مهار تورم و رشد تولید همه شعار‌های سال‌های گذشته را خلاصه می‌کند. تورم و روش تولید باید در کنار هم دیده شود و به دنبال اجرای سیاست‌هایی باشیم که همزمان رونق تولید و کاهش نرخ تورم را به همراه داشته باشد. دولت سیزدهم از آغاز شروع به کارش کنترل نرخ تورم را هدف قرار داد و به منظور تحقق شعار امسال کارگروهی در دولت تشکیل داد تا هر تصمیمی که اتخاذ میشود تبعات تورمی در کشور نداشته و فشاری بر دوش مردم تحمیل نشود.»
بغزیان با اشاره به اینکه دولت باید برای مهار تورم دلایل و ریشه‌های آن را آسیب‌شناسی کند، می‌گوید: «با وضع حاضر مهار نقدینگی امکانپذیر نیست، زیرا دولت کسری بودجه دارد و بانک مرکزی نیز تسلیم شده است. برای اینکه دولت کسری بودجه نداشته باشد، باید برخی ارقام بودجه را کاهش دهد و کاهش این ارقام به بروز رکود منجر میشود، مگر اینکه کاهش ارقام از بخش تولید نباشد. برخی نرخ تورم را به دهه‌های گذشته و حتی سال ۱۳۵۰ مرتبط می‌دانند، در حالی که این استدلال‌ها، دادن آدرس غلط به سیاستمداران است. تورم امری ساختاری است، چرا در دو سال اخیر تورم به یکباره به ۴۵ تا ۵۰ درصد رسید؟ متأسفانه تولید در این سال‌ها کاهش یافته است. یکی از دلایل بروز تورم بالا در ایران، کاهش تولید است. افزایش هزینه‌های تولید، کمبود نهاده‌های تولید، کمبود قطعات، فرسودگی ماشین‌آلات و... در این سال‌ها گریبان تولید را گرفته است و دولت در سال جاری باید برای رفع این مشکلات تلاش بیشتری کند.»
نرخ ارز و تحریم‌ها سوء‌مدیریت را خنثی کرد
بغزیان بی‌ثباتی نرخ ارز و تحریم‌ها را دو عامل مهم بروز تورم می‌داند و می‌گوید: «این دو عامل حتی عامل سوم را که سوءمدیریت‌هاست، کم‌اهمیت می‌کند. دولت علاوه‌بر ثبات نرخ ارز باید تحریم‌ها را همزمان پیگیری کند و بحث نظارت بر تولید و قیمت‌ها را جدی بگیرد.»
وی می‌افزاید: «با توجه به شعار امسال عملکرد دولت پایان امسال، رصد میشود. از اینرو من نگران دولت هستم. رشد نقدینگی و رشد پایه پولی، عدم مهار رشد قیمت‌ها مانند خودرو و کاهش قدرت خرید مردم، افزایش نرخ ارز و... در سال گذشته کار دولت را برای تحقق شعار امسال دشوار کرده است. متأسفانه ۵۲ سال تورم ممتد در کشور داشتیم و اتفاقی که طی سه چهار سال گذشته رخ داده این است که ما تورم انباشته و بسیار بالایی را تجربه کرده‌ایم که اگر این روند، امسال هم ادامه پیدا کند، چه بسا افراد قانع شوند که پول نگه ندارند و تقاضای مبادلاتی پول کاهش پیدا کند و سرعت گردش پول افزایش یابد، در این صورت شرایط بسیار خوبی برای اقتصاد ما نخواهد بود. به نظر می‌رسد برای مهار تورم، بیش از همه اقناع عمومی مهم است تا صورت پذیرد، باید همدلی در سیاستگذاری اقتصادی به وجود بیاید و آن شکافی که میان سیاستگذاران و مردم ایجاد شده، برداشته و به هم نزدیک شوند.»
مهار تورم شدنی است، ولی اراده می‌خواهد
عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی ایران نیز درباره الزامات و راهکار‌های مهار تورم و رشد تولید به «جوان» می‌گوید: «با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، چند سالی نامگذاری سال به موضوع اقتصاد اختصاص پیدا کرده است. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی که می‌تواند به رشد اقتصاد کمک کند، مهار تورم است. اگر تورم مهار شود به نوعی می‌توانیم رشد تولید را هم داشته باشیم. این دو لازم و ملزوم یکدیگر‌ند و نمی‌توان گفت جدای از هم هستند. اگر بتوانیم هر یک را بهبود ببخشیم دیگری نیز شرایط بهتری خواهد داشت. اگر بتوانیم کنترل تورم را داشته باشیم، عملاً می‌تواند به رشد تولید هم منجر شود. علل و عواملی که باعث میشود تورم افزایش یابد، شناسایی و مدیریت است. رشد نقدینگی، باعث رشد تورم و باعث افت ارزش پول ملی میشود. بحث تحریم‌ها هم است که به نوعی هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد.» وی می‌افزاید: «یک بحث دیگر، کسری بودجه دولت است که عملاً وقتی دولت کسری بودجه دارد، تحریم‌ها نیز سخت‌تر میشود. البته ناگفته نماند کسری بودجه به دلیل عدم مدیریت هزینه‌هاست. یعنی هزینه‌های دولت افزایش می‌یابد و انضباط مالی وجود ندارد. رشد هزینه‌های جاری از هزینه‌های عمرانی بیشتر و باعث میشود منابع پوشش داده نشود، بنابراین دولت به دنبال چاپ پول و استقراض از بانک مرکزی می‌رود که رشد نقدینگی و پایه پولی را افزایش می‌دهد و شاهد تورم بیشتری خواهیم شد. همچنین ناترازی بانک‌ها به بحث تورم دامن می‌زند و باعث افزایش آن در کشور میشود.»
این عضو اتاق بازرگانی تصریح می‌کند: «اگر عواملی که باعث افزایش تورم در اقتصاد شود، کنترل شود قطعاً شاهد بهبود شرایط تولید خواهیم بود. به دلیل اینکه در جامعه بحث تولید نیازمند شرایط باثباتی است. اگر بخواهیم رشد تولید را داشته باشیم منابع مالی برای تولید و سرمایه در گردش نیاز است و نیازمند شرایط باثباتی هستیم که سرمایه‌گذاری در کشور افزایش یابد. در دهه اخیر به دلیل نوسانات و به دلیل شرایط نااطمینانی که داشتیم سرمایه‌گذاری ما و همچنین انباشت سرمایه نیز منفی شد. وقتی سرمایه‌گذاری نداشته باشیم، تولید هم نخواهیم داشت. پس باید شرایط امن و باثبات باشد که شاهد پیش‌بینی‌پذیر بودن شرایط اقتصادی و افزایش تولید در کشور باشیم.»
به گفته آرگون، مهم‌ترین اقدامی که باید انجام داد، این است که باید از حالت شعار خارج شویم که آن هم به راهبرد نیاز دارد. این راهبرد باید در راستای برنامه‌های طرح چشم‌انداز باشد. ما مجموعه‌ای از عوامل را داریم که نمی‌توان در یک سال عملیاتی کرد. این یک سیاست و راهبرد است و باید برنامه‌های کشور را در این راستا قرار دهیم. کشور دارای برنامه پنج ساله است که برنامه هفتم ما هنوز تدوین نشده و دارای بودجه سالانه است و خارج از بودجه و برنامه نمی‌توان حرکتی داشت. پس باید پذیرفت این راهکار‌ها شدنی است، ولی عزم و اراده باید باشد و یکی از پارامتر‌هایی که این بحث را تهدید می‌کند، بحث پیش‌بینی‌پذیر نبودن شرایط اقتصادی ماست؛ مشکلات عدیده‌ای در اقتصاد وجود دارد.
آرگون می‌گوید: «یک بخش مشکلات اقتصاد ما ریشه‌ای و برای سال‌های بسیار دور است. همانطور که رهبری اشاره کردند این مشکلات قبل از انقلاب هم وجود داشته که به درآمد‌های نفتی و به نوعی اقتصاد تک محصولی بوده است و یکسری هم در سال‌ها و دهه‌های اخیر اتفاق افتاده است که بیشتر به شرایط بیرونی و تحریم‌ها برمی‌گردد مشکلات زیادی برای کشور ایجاد کرده و به نوعی اقتصاد دولتی مشکل است. اگر بخواهیم کشور تولید بیشتری داشته باشد باید نقش دولت در اقتصاد به حداقل برسد و شاهد توسعه بیشتر بخش خصوصی در کشور باشیم. مهار تورم از طریق رشد اقتصادی و مردمی‌سازی اقتصاد به دست می‌آید و باید به آن توجه کنیم.»
همچنین ابوالفضل روغنی، تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره الزامات و راهکار‌های مهار تورم و رشد تولید به «جوان» می‌گوید: «رشد تولید یا توسعه در تولید می‌تواند یکی از عوامل کنترل‌کننده، مهار تورم باشد. در جایی می‌توانیم رشد تولید داشته باشیم که دیپلماسی اقتصادی مهیا باشد. رشد تولید مستلزم این است که حتماً بتوانیم ارتباطات بین‌المللی را برقرار و ارزش پول ملی را تقویت کنیم و با کشور‌های که صاحب بازار هستند، ارتباطات لازم و خوب داشته باشیم. به عنوان کشور دارای ذخایر نفتی، باید بتوانیم صادرات مناسب از جهت نفت و صنایع پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی آن داشته باشیم تا بتوانیم حجمی از صادرات را بگیریم و در کنار آن ارزآوری سنگین برای کشور داشته باشیم. اگر این اقدامات را انجام دهیم، می‌توانیم افزایش ارزش پول ملی را شاهد باشیم و از جهش‌های نرخ ارز که هر روز در کشور اتفاق می‌افتد، جلوگیری کنیم.»
روغنی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه، بسیاری اذعان دارند برای رشد تولید باید تورم را مهار کرد و برخی نیز عنوان می‌کنند، برای مهار تورم باید تولید را افزایش دهیم و طرح چنین دوگانه‌ای چگونه صحیح است، تصریح می‌کند: «این‌ها لازم و ملزوم یکدیگر هستند، مقدمه و موخره ندارند. متغیر‌های اقتصادی همه ابتدا مقدمه‌ای دارند و بعد وقتی شروع می‌شوند باید جلو بروند. جریان رشد اقتصادی بزرگ‌تر از این است و باید رشد تولید داشته باشیم. باید پذیرش سرمایه‌گذار خارجی و صادرات مناسب داشته باشیم. این‌ها متغیر‌های اثرگذار در اقتصاد هستند و نمی‌توان به یکی توجه کرد و مابقی را نادیده گرفت. اینکه گفته شود این اول است یا آن یکی دوم، درست نیست. این‌ها همعرض یکدیگر باید حرکت کنند تا بتوانند به شرایط خوب نرمال و استریل برای اقتصاد و تولید کشور برسند.»
عضو اتاق بازرگانی درخصوص موانع تولید اظهار می‌کند: «باید پرسید مهم‌ترین مشکلات و موانع تولید چیست؟ یک فهرست بلندی از این موانع وجود دارد که چرا تولید ما رشد نمی‌یابد؟ اولاً در دنیا تولید اقتصادی به تولیدی گفته میشود که دارای قیمت تمام شده مناسب باشد و از تکنولوژی برتر استفاده کرده و بازار صادرات داشته باشد، یعنی هم برون‌گرا باشد و هم بتواند تأمین داخلی داشته باشد. تولید اقتصادی همچنین از نظر دسترسی مواداولیه و تأمین مالی از وضعیت مناسبی برخوردار است. نیروی متخصص در اختیار و شبکه‌های توزیع خیلی خوبی داشته باشد و این یک فرآیند و مجموعه‌ای از فاکتور‌هایی است که باید وجود داشته باشند. یکی دیگر از بزرگ‌ترین مشکلات تولید، این است که در اسکیل‌های اقتصادی تولید نمی‌کنیم. اگر صنعت کاغذ را بخواهید در نظر بگیرید آن کاغذی که می‌تواند اقتصادی باشد، حداقل باید بالای ۲۵۰ هزار تن تولید داشته باشد، اما کدام یک از کارخانجات ما چنین تولیدی دارند، پتروشیمی‌ها همین وضعیت را دارند.»
وی ادامه می‌دهد: «به نظر من، اقتصادی تولیدکردن یک بحث بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. تولید ما امروز گرفتار ابرچالشی به نام قیمت تمام شده است. وقتی کالای اقتصادی تولید می‌کنیم، مسئله اول اهمیت برای رقابت قیمت است. تولیدات ما در ایران گران تمام میشود. در صنعت کفش، نساجی و حتی کاغذ و بسیاری از صنایعی که در کشور ما وجود دارد، چون در مقیاس‌های جهانی تولید نمی‌کنند، اکثراً گران هستند. بنابراین ابرچالش و ابرمشکل به نام قیمت تمام شده را داریم. این را باید توجه کرد که در اسکیل جهانی تولیداتی که انجام میشود، صورت نمی‌گیرد و باید مجموعه‌ای از راهکار‌ها را مشاهده کنیم.»
جمع‌بندی
به‌نظر می‌رسد مهار تورم و رشد تولید که دو مقوله لازم و ملزوم یکدیگر هستند بیش از آنکه به وفاق تئوری اقتصاددانان نیاز داشته باشد، به عزم و اراده مسئولان نیاز دارد تا ضمن رشد تولید به مهار تورم و بالعکس جامعه پوشانده شود.
سایر اخبار این روزنامه
تحول و نظام انقلابی
سال ۱۴۰۲ سال «مهار تورم و رشد تولید»
ماستمالی عمل شنیع!
«مهار تورم» امری ممکن و خلاصه همه مطالبات است
بایسته‌های تحقق مهار تورم و رشد تولید
تحول یعنی تقویت نقاط قوت و رفع نقاط معیوب
تحول مبتنی برتقویت بنیان‌های درونی
از نسل تو!
امیدآفرینی پیش‌نیاز پیشرفت ملی
«رشد تولید» می‌خواهید انباشت سرمایه را متوقف کنید
