روزنامه خراسان
1402/02/17
«تتریس»؛ خاطره‌سازی با خانه‌سازی
دهه شصتی‌ها و حتی بزرگ‌تر از آن‌ها، حتما بازی «تتریس» را می‌شناسند. همان بازی رایانه‌ای محبوبی که به خانه‌سازی معروف بود و باید قطعات آجرمانند را که از آسمان پایین می‌آمدند، طوری روی هم می‌چیدیم که یک یا چند ردیف کاملا پر و حذف شود. در این دورانی که انواع بازی‌های رایانه‌ای با گرافیک و راهبرد‌های چشمگیر و خیره‌کننده وجود دارند، شاید یادکردن از تتریس برای نسل جدید نکته خاصی نداشته و خسته‌کننده باشد، ولی تتریس به عنوان پادشاه بازی‌های پازلی، در دل تمام گیمرهای جهان جا دارد. این بازی که حدود 40 سال پیش ساخته شده است، ابتدا روی رایانه‌های شخصی و سپس روی کنسول‌های ایستاده فروشگاهی و بعد هم توسط کنسول‌های دستی یا به قول معروف آتاری دستی منتشر شد. در این پرونده نگاهی داریم به تاریخچه ساخت این بازی و روند پر مخاطره خارج شدن امتیازش از شوروی و انتشار آن در جهان. همچنین مرور مختصری خواهیم داشت بر فیلمی که امسال براساس ماجرای تولید این بازی ساخته شده و توجه تماشاگران و منتقدان را جلب کرده است. اگر شما هم مثل ما با این بازی خاطره دارید یا می‌خواهید درباره این بازی جذاب بیشتر بدانید، پرونده امروز زندگی‌سلام را از دست ندهید.مرحله اول داستان تولد تتریس
بازی ممنوع!
در سال ۱۹۸۴ میلادی، جنگ سرد بین دو ابرقدرت دنیا یعنی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی بالا گرفته و اختلاف نظرهای اقتصادی و سیاسی باعث ایجاد تنش میان این دو کشور شده بود. ایالات متحده رشد اقتصادی بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کرد اما در اتحاد جماهیر شوروی وضعیت اقتصادی راکد بود و قیمت نفت که اقتصاد کشور به آن وابسته بود، افت شدیدی داشت. شوروی برای به‌دست آوردن برتری در زمینه فناوری، دانشمندان زیادی را استخدام کرده بود و قصد داشت با نمایش فناوری‌های روز، جوان‌ترها را هم به فعالیت در این عرصه علاقه‌مند کند. به این ترتیب «الکسی پاژیتنوف» 17 ساله با وسیله‌ای به نام «رایانه» آشنا میشود. الکسی مدرک کارشناسی در رشته ریاضیات کاربردی می‌گیرد و در یک مرکز دولتی استخدام میشود. به مرور این مهندس جوان از کار یکنواخت اداری خسته می شود و دست به ساختن یک بازی می‌زند. این بازی با سیستم ساده‌ای مبنی بر قراردادن اشکال مختلف در کنار یکدیگر، به طوری که تمام یک ردیف پر شود، ساخته شده بود. همین قانون ساده میلیون‌ها نفر را از هر سن و جنسی جلوی رایانه و تلویزیون میخ‌کوب می کرد و به رقابت وامی‌داشت. این بازی در هفته اول ساخت در سراسر اتحادیه جماهیر شوروی منتشر شد. مدتی پس از انتشار، الکسی متهم شد که کارمندان ادارات دولتی را از کار و زندگی انداخته است. برای همین دستور داده شد این بازی از روی همه سیستم‌های اداره‌ها و سازمان‌ها پاک شود تا کارمندی سرگرم بازی تتریس نشود! تتریس به اندازه‌ای طرفدار پیدا کرد که شرکت‌های بسیاری شروع به ساخت نمونه‌های مشابهی از آن برای تمام پلتفرم‌های بازی، تلویزیون‌ها، تلفن‌ها و بسیاری وسایل دیگر کردند. تعداد بازی‌های ساخته‌شده بر اساس تتریس تا حدی زیاد است که هیچ‌کس نمی‌تواند آمار دقیقی از آن ارائه بدهد. تا امروز بیش از 170 میلیون از نسخه‌های مختلف بازی تتریس به‌طور قانونی فروخته شده و این بازی مقام هفتم را میان پرفروش‌ترین بازی‌های تاریخ از آن خود کرده است.
مرحله دوم ماجرای عجیب انتشار تتریس
کاگ‌ب، گورباچف، ژاپن و آمریکا؛ بازیگران جهانی شدن این بازی
تتریس سخت‌ترین، اعصاب خردکن‌ترین، چالش برانگیزترین و البته محبوب‌ترین بازی دنیاست که بیشترین تعداد فروش، کپی و دانلود را در رکوردهای جهانی گینس داشته است. یک بازی روسی که در سال ۱۹۸۴ میلادی ساخته شد و 4 سال پس از انتشار اولیه، توسط کنسول دستی نینتندو جهانی شد. فیلم «تتریس» محصول 2023 روایت هیجان‌انگیز و دیدنی خروج این بازی از شوروی و انتشارش در دنیاست. طی چند سال بعد از اختراع بازی، شرکت‌های مختلفی در سراسر دنیا درگیر دعواهای حقوقی برای در اختیار گرفتن حق امتیاز این بازی بودند. دعوایی که در نهایت با پیروزی شرکت نینتندو به پایان رسید. شخصیتی که توانست این پیروزی را نصیب نینتندو کند، «هنک راجرز» بود؛یک بازی‌ساز اهل آمریکا که جذابیت فوق‌العاده بازی تتریس را خیلی زود شناسایی کرده بود. در فیلم می‌بینیم هنک راجرز (با بازی تارون اگرتون) برای به دست آوردن حق امتیاز بازی با روادید تفریحی به شوروی سفر می‌کند و در آن‌جا با گذشتن از هزارتوی پیچیده حزب کمونیست و کاگ‌ب و توطئه‌ها و مسائل سیاسی شوروی، سرانجام به هدفش دست پیدا می‌کند. فیلم براساس واقعیت است و داستان هنک را روایت می‌کند که در یک نمایشگاه بازی‌های رایانه‌ای با بازی تتریس آشنا میشود و همه سرمایه و زندگی‌اش را روی خرید امتیاز این بازی می‌گذارد. در حالی که الکسی پاژیتنوف، یعنی سازنده بازی هم به دلیل نفوذ دولت، اختیاری روی واگذاری امتیاز بازی‌اش به هنک ندارد. در طول فیلم شاهد نزاع‌ها و مشاجره هایی برای کسب امتیاز تتریس بین شرکت‌ها و کشورهای مختلف هستیم تا سرانجام هنک می‌تواند این بازی را از دیوار آهنین شوروی به همه جهان عرضه کند. شاید دقایق ابتدایی فیلم شبیه فیلم های مستند باشد، اما کم‌کم با ریتم سریعش نبض بیننده را در دست می گیرد و لحظه به لحظه هیجان و علاقه مخاطب را بیشتر می‌کند. هرچند برای جذاب شدن فیلم، یک سری بخش‌های جاسوس‌بازی، اکشن، رمانتیک و کمدی هم به آن اضافه شده تا هیجان و جذابیت بیشتری به ماجرا بدهد. با این‌همه بعد از دیدن فیلم «تتریس» با روند خرید و انتقال امتیاز این بازی و انتشار آن در دنیا آشنا می شوید و هوس می‌کنید این بازی را دانلود و یک دست بازی کنید!
مرحله سوم عاقبت سازنده و منتشرکننده تتریس
یک دوستی پایدار و پر سود در سایه تتریس
تا پایان سال ۱۹۸۹ پاژیتنوف که هنوز به کار در آکادمی علوم روسیه اشتغال داشت و صاحب دو فرزند شده بود، هیچ درآمدی از بازی تتریس گیرش نیامده بود. در سال ۱۹۹۱ سرانجام بخت به او روی آورد. هنک راجرز که دوستی دیرینه خود با پاژیتنوف را از یاد نبرده بود، تصمیم می‌گیرد به یاری رفیقش بشتابد. به این ترتیب با حمایت راجرز، پاژیتنوف به همراه خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت و در آن‌جا شرکت نرم‌افزاری خود را راه‌اندازی می‌کند. در سال ۱۹۹۵ تاریخ قرارداد بازی تتریس به سر می‌آید و به این ترتیب الکسی پاژیتنوف هم می‌تواند سهم خود از فروش بازی را به‌دست آورد. در آن سال سازمان دولتی «الورگ» در روسیه(که تتریس در آن ساخته شد) به شرکتی خصوصی تبدیل می شود و 50 درصد از امتیاز بازی تتریس را می‌خرد. از طرف دیگر هنک راجرز و الکسی پاژیتنوف شرکتی با نام تتریس تشکیل می‌دهند و 50 درصد باقی‌مانده از امتیاز بازی تتریس را خریداری می‌کنند. این‌گونه میشود که بعد از گذشت 13 سال سرانجام الکسی پاژیتنوف برای اولین‌بار درصدی از فروش بازی را که خالقش بود ، دریافت می‌کند. پاژیتنوف در سال ۱۹۹۶ به شرکت مایکروسافت می‌پیوندد و در زمان فعالیت در آن شرکت چندین بازی پازل دیگر مانند بازی هگزیک (Hexic) طراحی می‌کند که هیچ‌کدام به موفقیت بازی تتریس نزدیک هم نمی‌شوند. پاژیتنوف در سال ۲۰۰۵ شرکت مایکروسافت را ترک می‌کند و اکنون در سیاتل آمریکا سکونت دارد و روی پروژه‌های شخصی کار می‌کند. او همچنان صاحب امتیاز بازی تتریس است و درصدی از فروش این بازی را دریافت می‌کند. هنک راجرز هم که بیشترین تلاش را برای جهانی کردن بازی تتریس انجام داد، در سال ۱۹۹۶ شرکت بلوپلنت‌سافت‌ور را راه‌اندازی کرد. این شرکت درواقع شریک تجاری شرکت تتریس به‌حساب می‌آید و بر فعالیت‌های مرتبط با خرید و فروش امتیازات بازی و مدیریت آن نظارت دارد. در سال ۲۰۰۷ راجرز بنیاد بلو‌پلنت را با هدف پایان بخشیدن به استفاده از سوخت‌های فسیلی در دنیا راه‌اندازی کرد. این دو مهندس که تتریس را جهانی کردند، هنوز دو دوست صمیمی یکدیگر هستند.
مرحله آخر دانستنی‌هایی درباره تتریس
اعتیاد به این بازی؛ از زمین تا فضا
تتریس را می‌توان روی ضعیف‌ترین رایانه ها هم اجرا کرد به طوری که همیشه از آن به عنوان نمونه‌ای موفق برای برتری گزینه «بازی» بر گزینه «گرافیک» یاد میشود. در این بازی شما با کنترل بلوک‌هایی با اشکال مختلف 4تایی، خطوطی افقی و کامل از آن‌ها می‌سازید. سرعت اضافه شدن این بلوک‌ها رفته‌رفته زیادتر میشود به طوری که کامل کردن جاهای خالی برای بازی‌کننده به‌مرور دشوارتر میشود. این بازی به شدت اعتیادآور است و همین موضوع آن را تا این اندازه محبوب و جاودانه کرده است.
واژه تتریس از ترکیب لغت یونانی تترا (Tetra) به معنای عدد 4، به اضافه ورزش مورد علاقه پاژیتنوف یعنی تنیس، به‌دست آمده است. جالب است بدانیم تتریس اولین بازی ویدئویی است که به فضا فرستاده شد.
هنک راجرز که به سودآوری تتریس ایمان داشت، سراغ رئیس شرکت نینتندو یعنی هیروشی یامائوچی می‌رود تا بلکه وی راهی برای فروش بیشتر بازی در ژاپن پیش رویش بگذارد. یامائوچی که تتریس نظرش را جلب کرده بود، بازی را در اختیار یکی از طراحان شرکتش قرار می‌دهد. چند روز بعد یامائوچی نظر طراح را درباره بازی می‌پرسد و او می‌گوید: «بازی خوبی است، چون حسابدارها و منشی‌های شرکت هم به آن معتاد شده‌اند!» به این ترتیب رئیس شرکت نینتندو می‌پذیرد که فروش تتریس در ژاپن را به عهده گیرد.
رئیسِ الکسی پاژیتنوف یک نسخه از بازی را در اختیار همکارانش در انستیتوی علوم رایانه ای SCKI در بوداپستِ مجارستان قرار می‌دهد. در آن زمان و در میان کشورهای غربی، مجارستان نزدیک‌ترین شباهت را به وضعیت زندگی در جماهیر شوروی داشت. مکعب روبیک که در سال ۱۹۷۴ توسط فردی مجارستانی با نام «ارنو روبیک» ساخته شده بود، یکی از سرگرمی‌های اصلی مردم در کشور مجارستان بود. بعد از ورود تتریس به آن کشور، این بازی سرگرمی اصلی مردم مجارستان میشود و به این ترتیب بازی تتریس راه خود را به سرزمین‌های غربی باز می‌کند.
موسیقی تتریس یکی از مهم‌ترین و اعتیاد‌آورترین بخش‌های این بازی و یکی از آشناترین و خاطره‌انگیزترین موسیقی‌های دنیای بازی است. موسیقی اصلی بازی Korobeiniki نام دارد که یک موسیقی محلی روسی است. این موسیقی بیش از 100 سال پیش از عرضه تتریس ساخته شده بود که با مطرح شدن تتریس و شهرت جهانی آن، رمیکس‌های مختلفی از آن اجرا و منتشر شد.
بازی تتریس در بیش از 30 مطالعه علمی برای بررسی آثار آن بر کارایی مغز، درمان تنبلی چشم، کنترل رژیم غذایی و دیگر هوس‌های انسانی استفاده شده است. دانشمندان اعلام کرده‌اند بازی کردن تتریس به‌صورت مداوم می‌تواند به عملکرد مغز کمک به‌سزایی کند. هرچند نشستن پای بازی تتریس برای مدت زمان طولانی ممکن است فکر شخص را درگیر کند و حتی در وقت استراحت هم خواب تتریس ببیند!
بازی‌ها ممکن است تاثیر مختلفی روی مغز انسان بگذارند. یکی از این آثار اثبات‌شده «اثر تتریس» (Tetris Effect) است. اثر تتریس که دانشمندان نام آن را از همین بازی محبوب و اعتیادآور گرفته‌اند، نتیجه تکرار یک کار برای مدت زمان طولانی است. فرد پس از اتمام بازی یا یک فعالیت تکراری، آن را در دنیای واقعی هم حس خواهد کرد. برای مثال در باره تتریس، فرد اشیای واقعی را مانند بلوک‌های تتریس می‌بیند و در ذهن خود به دنبال راه‌های مناسب برای چیدن آن‌ها می‌گردد.
پاژیتنوف تتریس را براساس یک بازی محبوب به نام پنتامینو ساخت. او برنامه نسخه اولیه از بازی خود را تنها در شش روز نوشت و نامش را «مهندسی ژنتیک» گذاشت. هدف بازی ساده و واضح بود: قطعات را جوری درکنار هم بچینید که کلِ فضای یک مستطیل را پر کند. البته فقط یک مشکل وجود داشت؛بازی بی‌نهایت حوصله‌سربر بود و به محض این که بازیکن برای اولین‌بار به راه‌حل می‌رسید، دیگر دلیلی برای تکرار بازی وجود نداشت!
منابع این پرونده: tetris.com، زومجی، فرارو و ...
سایر اخبار این روزنامه
لایحه تجمعات و راهپیمایی ها روی میز نمایندگان
«این شاه من نیست»
گاف «دونالد» در پرونده ای جدید
تاوان ترور و تجزیه طلبی
ماجرای کشدار شاسی بلند ها
نگاهی نو به توافق تهران-ریاض
تبعیض دیجیتالی
جنگ قهرمانی و بقا جذاب تر شد
علامه شعرانی؛ اعجوبه دوران ما
وظیفۀ ما در مقابل انحرافات، دغدغه مندی است نه این که بگوییم بیزاریم
تغییر حکم سیف و احمد عراقچی از زندان به جریمه
سفر به‌‌دنیای سرعت و طراحی های خیره کننده لامبورگینی
«تتریس»؛ خاطره‌سازی با خانه‌سازی
