19 اردیبهشت؛ چهل و نهمین سالروز نام‌گذاری «دانشگاه فردوسی»

جواد نوائیان رودسری – خراسان بزرگ، از نخستین قرون اسلامی، مهد پرورش دانشمندان و ادیبان بنامی بوده است که نقشی مهم و اساسی در غنای فرهنگ ایرانی و اسلامی داشته‌اند؛ بزرگانی همچون بوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، ابوالوفای بوزجانی، محمد بن موسی خوارزمی، رودکی، کسائی مروزی و صدها و شاید هزاران تن دیگر از نام‌آوران که شمارش آن‌ها کاری سخت و صعب است، در این خطه زرخیز متولد شده و پروریده‌اند، اما در میان همه نام‌های طلایی تاریخ خراسان، نام حکیم توس، ابوالقاسم فردوسی، شهرتی عالم‌گیر پیدا کرده و در میان همه ملل، شناخته شده و مورد تکریم است. شاهنامه، اثر تاریخی و حِکمی حکیم توس، تنها دربرگیرنده میراث ارجمند زبان شیرین فارسی و نیز تاریخ کهن سال ایران‌زمین نیست بلکه باید آن را دایرةالمعارف حکمت و اندیشه ایرانی اسلامی بدانیم که زمینه ماندگاری و جاودانه شدن فردوسی و اثر سترگ او را فراهم آورده‌است. فردوسی را باید خورشید پرفروغی بدانیم که نورافشانی آن از توسِ خراسان آغاز شد و در پی قرن‌ها، شعاعی جهانی پیدا کرد؛ شاید از این رو بود که وقتی، در 19 اردیبهشت 1353، 49 سال پیش از این، رأی مسئولان بر تغییر نام دانشگاه مشهد قرار گرفت، اهل فضل و دانش، نام «فردوسی» را برای این دانشگاه پیشنهاد کردند تا پس از آن، هر کس نام این مرکز علمی را می‌شنود، بی‌نیاز از توضیح و شرح موقعیت جغرافیایی و اصالت غرورآمیز آن باشد. آری، 49 سال قبل، روزنامه خراسان در تیتری که با قلم (فونت) درشت بر بالای آخرین صفحه شماره 7213 خود زد، خبر این تغییر نام را با شور و شعفی وصف نشدنی و به نقل از رئیس دانشگاه اعلام کرد و از آن پس، طی نزدیک به نیم قرن گذشته، دانشگاه مشهد را با عنوان جدیدش، یعنی دانشگاه فردوسی می‌شناسند. پیوند دیرینه خراسان با دانشگاه مشهد تأسیس دانشگاه در مشهد، از آرزو ‌های بزرگ اهالی این خطه دانش‌پرور بود؛ آرزویی که البته در دهه 1320، دستیابی به آن خیلی ساده به نظر نمی‌رسید. نخستین گام‌ها در این زمینه با تأسیس آموزشگاه بهداری برداشته شد؛ اما موانع متعددی برای تأسیس دانشکده و دانشگاه وجود داشت؛ مطالبه‌ای عمومی شکل گرفت، مطالبه‌ای که می‌خواست عموم اهالی مشهد و خراسان را به یک پویش بزرگ فرهنگی وارد کند؛ «پویش تأسیس دانشگاه خراسان». این پویش در روزهای نخستین سال 1328، بسیاری از مردم مشهد را به خود جلب کرد و هنگامی که روزنامه خراسان، در نخستین روز تیر همان سال، باز نشر دوباره خود را جشن گرفت، این پویش را در رأس مطالبات فرهنگی و علمی خود نهاد و با انتشار مقاله‌ای مفصل «از آموزشگاه بهداری مشهد تا .... دانشگاه خراسان» در ششمین شماره خود، نشان داد که به مسئله رونق آموزش عالی در شمال شرق کشور، ابداً بی‌تفاوت نیست. خراسان در مرداد 1328 و پس از تأسیس رسمی دانشگاه مشهد، اصلی‌ترین نهاد پوشش خبری این دانشگاه بود؛ جلسات علمی، نشست‌های تخصصی، عزل و نصب‌ها، اعلام آزمون ورودی، اعلام نتایج آزمون و حتی خبر سخنرانی‌ها، دفاع از رساله و پایان‌نامه‌های دانشگاه مشهد، در این روزنامه منتشر می‌شد و حالا، با گذشت 25 سال از آن اتفاق تاریخی، یعنی تأسیس دانشکده پزشکی و در واقع، آغاز به کار دانشگاه مشهد، روزنامه خراسان باید نقش رسانه‌ای خود را در نهادینه کردن این تغییر نام ایفا می‌کرد و به نام «دانشگاه فردوسی» جنبه فراگیر می‌داد. سلام خراسان به نام «دانشگاه فردوسی» با تغییر نام دانشگاه مشهد، روزنامه خراسان با وسواسی خاص، کاربری نام «دانشگاه فردوسی» را در دستور کار قرار داد. نکته جالب این جاست که در همان زمان، برخی از روزنامه‌های فعال مشهد، ترجیح می‌دادند همچنان از نام قدیمی دانشگاه استفاده کنند، اما خراسان بدون معطلی تمام پوشش خبری خود را از فضای دانشگاهی، با نام جدید پیوند زد. 20 تیر 1353، گزارش مبسوط روزنامه از کنکور سراسری دانشگاه فردوسی منتشر شد؛ کنکوری که برای نخستین‌بار، داوطلبان با نام جدید دانشگاه روبه‌رو می‌شدند؛ یک کنکور خاص که در آن پنج هزار و 863 کارت ورود به جلسه صادر شد و بیش از نیمی از این تعداد داوطلب، در آزمون شرکت نکردند و غایب بودند! روزنامه خراسان در توضیح این اتفاق عجیب نوشت: «غایبین در آزمون دانشگاه فردوسی کسانی بودند که قبل از موفقیت در امتحان ششم متوسطه در کنکور ثبت‌نام کرده بودند و به علت عدم موفقیت [در آزمون ششم دبیرستان، اصلاً] کارت شرکت [در کنکور دانشگاه فردوسی را] دریافت نداشتند.» اخبار مربوط به دانشگاه، شامل گسترش فضای آموزشی و جمعیت دانشجویان نیز می‌شد. روزنامه خراسان در 24 اسفند 1353، با شور و شعف خاصی، در صفحه اول خود، خبر افزایش دو برابری ظرفیت دانشگاه فردوسی و رسیدن تعداد دانشجویان این دانشگاه به هزار و 250 نفر را اعلام کرد. در آن زمان، هنوز دانشکده پزشکی بخشی از دانشگاه فردوسی بود و به عنوان یکی از واحدهای آموزشی این دانشگاه شناخته می‌شد. به این ترتیب، فرایند نهادینه شدن نام دانشگاه فردوسی، ابتدا در میان مردم مشهد و بعد، در میان همه ایرانیان و بلکه اهل علم در سراسر جهان، با فعالیت رسانه‌ای خراسان آغاز شد و پیوند دیرینه این روزنامه دیرپا با مراکز فرهنگی و علمی خطه زرخیز خراسان را بار دیگر به رخ همگان کشید.