روزنامه خراسان
1402/04/25
زیر و بم پرورش ماهی
از تولد تا صید ، چرخه‌ای است که یک پرورش‌دهنده ماهی باید با چالش‌های زیادی دست‌و‌پنجه نرم کند تا حرفه‌اش رونق بگیرد. یک پرورش‌دهنده ماهی در استخر، کسی است که ماهی‌ها را در فضاهای محدود پرورش می‌دهد. این حرفه از نیمه دوم قرن بیستم به‌طور قابل توجهی در جهان پرطرفدار شده؛ به ویژه در آسیا، جایی که برای هزاران سال این صنعت در حال فعالیت است. طبق آمارها گفته میشود که هر سال، در استخرهای ماهی سراسر جهان بیش از 65 میلیون تن انواع مختلف آبزیان برای برداشت و صید پرورش داده می‌شوند. در پرونده امروز زندگی‌سلام می‌خواهیم با این شغل در گفت‌و‌گو با مهندس «وحید منصوریان» که از سال 1374 مشغول کار پرورش ماهی است، بیشتر آشنا شویم. او قرار است از نکات کمتر شنیده شده درباره این شغل، چالش‌هایش، سرمایه اولیه مورد نیاز و ... به ما بگوید.به‌صورت اتفاقی
پرورش‌دهنده ماهی شدم
از او درباره سابقه‌اش در این شغل و این که چرا مشغول به آن شده می‌پرسم که می‌گوید:«وحید منصوریان هستم و 54 سال دارم. از سال 1374 مشغول کار پرورش ماهی شدم. بعد از فراغت از تحصیل و سربازی، چند سالی هم کارهایی در زمینه کشاورزی انجام دادم تا این‌که به‌صورت اتفاقی با یکی از پرورش‌دهندگان ماهی به نام آقای «ناظمی» آشنا شدم. بعد از مشاهده روال کار، به این شغل علاقه‌مند شدم.» او که زمانی مدیرعامل تعاونی آبزی‌پروران استان خراسان بوده، می‌افزاید:«در سال 1379 به اتفاق پدرم، یک استخر پرورش ماهی در ارتکند کلات خریدیم و اکنون، پروانه 40 تن ماهی پرواری و تولید یک میلیون و 500 هزار بچه ماهی در سال را داریم.»
در هر 4 فصل، چالش‌های جدی داریم
مهندس «منصوریان» درباره استخر پرورش ماهی‌شان و دردسرهایی که این شغل در فصول مختلف سال دارد، می‌گوید:«در استخر پرورش ماهی ما، 4 نفر در واحد پرورش، 2 نفر در واحد خوراک، یک نفر برای حمل‌و‌نقل و پشتیبانی و یک نفر هم به عنوان حسابدار علاوه بر خودم مشغول هستیم که در مجموع 9 نفر می‌شویم. البته گاهی نیروهای فصلی و روزمزد را هم به کار می‌گیریم. ما با توجه به این‌که به شرایط محیطی و طبیعی مثل رطوبت، دما و ... وابسته است، در فصول مختلف و آب و هوای متفاوت، با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌شویم، مثلا در زمستان سردی هوا باعث کاهش رشد ماهی‌ها میشود و فرایند تولید ما را محدود می‌کند. در فصل بهار، بارش‌های زیاد و ناگهانی که البته باید باشد، باعث گل‌آلود شدن آب و برخی مزاحمت‌ها میشود که ما را گاهی تا دو ماه از خوراک‌دهی به ماهی ها محروم می‌کند. در فصل تابستان به دلیل گرما، اکسیژن آب کم و باعث میشود غذادهی به ماهی‌ها که باعث رشدشان میشود، تا یک سوم کاهش یابد. در فصل پاییز، برگ ریزان و ... باعث کاهش هوادهی در استخر میشود که باید حواس‌مان خیلی به آن باشد تا اتفاق تلخی نیفتد و ماهی‌ها تلف نشوند.»
از استخر و پمپ‌آب تا هوادهنده‌ها
از این پرورش‌دهنده ماهی درباره سرمایه اولیه برای شروع این کسب‌و‌کار می‌پرسم که می‌گوید: «در هر منطقه‌ای، سرمایه اولیه و هزینه‌ها، بستگی به اندازه استخر، تجهیزاتی که فرد تهیه می‌کند، فاصله تا شهر و ... دارد. همچنین هزینه زمین، نیروی انسانی و یک یا دو منبع اضطراری برق باید در نظر گرفته شود. وسایل دیگر از قبیل خود استخر که اولین و مهم‌ترین به حساب می‌آید تا هوادهنده‌ها، لوله‌کشی و پمپ‌های آب، دستگاه‌های ضدعفونی کننده و سنجش کیفیت آب، توری‌های برداشت برای صید ماهی و ... را هم باید در نظر گرفت. این ها تجهیزات اولیه است. در ضمن، ما به ناچار به دلیل شرایط اقلیمی با کمبود آب هم مواجه هستیم و این مشکل را با استفاده از وسایل و تجهیزات دیگر جبران می کنیم.»
به بچه ماهی‌ها باید 6 بار در روز غذا داد
این پرورش‌دهنده ماهی درباره سود این شغل با توجه به هزینه‌هایی که در آن میشود، می‌گوید: «سود این کار بستگی زیادی به چند عامل دارد مانند کیفیت انجام کار، بازدهی تولید، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و قیمتی که ماهی را از شما برای فروش در بازار می‌خرند. گاهی ما با قیمت‌هایی در بازار مواجه هستیم که زیر قیمت تمام شده است. بعضی وقت‌ها هم قیمت خوب و متعادل است اما گاهی هم بازار کشش ندارد و قیمت تمام شده ماهی و فروش آن باعث ضرر پرورش‌دهنده میشود. اما به طور کلی بخواهم به شما بگویم، کار پرورش ماهی، کار پر سود و زود بازدهی نیست. به ویژه که شرایط تولید در سال‌های اخیر کمی سخت‌تر شده و قیمت غذای ماهی‌ها در حال افزایش یافتن به صورت تصاعدی است. میزان زیادی از تقاضای بازار از بین رفته که باعث کاهش تولید شده است. بیشترین مخارجی که برای پرورش ماهی حائز اهمیت است، میزان غذای مصرفی ماهی است. مثلا قزل‌آلا به غذای روزانه نسبتا زیادی نیاز دارد به‌طوری که بچه ماهی‌ها تا حدود 6 بار در روز و ماهی‌های بالغ بین یک تا 2 وعده غذایی در روز احتیاج دارند.»
از تولد تا صید ماهی
یک سال زمان می‌برد
این پرورش‌دهنده ماهی درباره فرایندی که ماهی از تولد تا صید در استخر طی می‌کند، می‌گوید: «دوره پرورش ماهی از زمانی که تخم است تا زمانی که صید و قابل عرضه در بازار میشود، حداقل یک سال طول می‌کشد. ماهی که از تخم در می‌آید، در حد یک دهم گرم است و برای این که غذا خوردن را یاد بگیرد، زمان لازم است. بنابراین سرعت رشد ماهی در ابتدا بسیار کند است چون ما با وزن دهم گرم روبه‌رو هستیم. بعد کم‌کم ماهی وزن می‌گیرد و رشد بیشتری دارد اما باید حدود یک سال بگذرد تا وزنش به 800 تا 900 گرم برسد و باید در تمام این مدت، مراقب او بود. تولید ماهی با استرس شبانه‌روزی همراه است یعنی شما در هیچ یک از 24 ساعت شبانه‌روز یا 365 روز سال نمی‌توانید بگویید من این ساعت یا روز را خیالم راحت است که مشکلی برای ماهی‌ها ایجاد نخواهد شد و نیازی به رسیدگی به آن‌ها نیست. شاید در عرض 10 دقیقه، یک حوضچه ماهی نابود شود و من این اتفاق را به چشم خودم دیدم چون برای خودم اتفاق افتاده است. بنابراین فرایند پرورش ماهی علاوه بر سختی، پر از استرس و نگرانی هم هست».
با خطر طغیان بیماریها
در استخر مواجه‌ایم
او درباره یکی از مشکلات کمتر گفته شده این شغل هم می‌گوید: «بیماریها یکی از مهم‌ترین مشکلات در فرایند پرورش ماهی، بازدهی تولید و سرعت رشد آن‌هاست. همان طور که می‌دانید محیط پرورش ما کاملا ایزوله و محدود نیست. بنابراین با حضور یک ماهی بیمار در یکی از استخرها، این عامل بیماری به تمام استخرهای دیگر سرایت پیدا خواهد کرد و به همین دلیل، هر پرورش دهنده به ویژه آن‌هایی که در مسیر رودخانه هستند، باید دقت زیادی داشته باشند. این را هم بگویم که ما در گذشته اصلا این مشکل و عوامل بیماری‌زا را نداشتیم. بیشتر این بیماریها از خارج کشور وارد شد و با حمل‌و‌نقل ماهی‌ها، شیوع پیدا کرد و اکنون ما در بیشتر استخرهای ماهی، با خطر طغیان بیماریها مواجه هستیم که این مشکل قیمت تمام شده محصول و ضایعات را بالا می‌برد و حتی گاهی ممکن است باعث ورشکسته شدن پرورش دهنده‌ها شود.»
تماشای ماهی باعث کاهش استرس میشود
از او درباره رابطه‌اش با ماهی‌ها می‌پرسم و این که فعالیت در این شغل چه تاثیری روی روان انسان می‌گذارد؟ مهندس منصوریان می‌گوید: «به نظرم، شغل پرورش ماهی تاثیر روحی و روانی زیادی روی فردی می‌گذارد که در این حوزه مشغول میشود. وقتی شما هر روز با یک گله ماهی که برای غذا خوردن به سمت شما هجوم می‌آورند یا حتی بچه ماهی که وزنی حدود یک گرم دارد اما می‌داند که برای غذا خوردن باید سمت شما بیاید، مواجه می‌شوید، یک رابطه عاطفی بین شما و ماهی‌ها ایجاد میشود. ماهی نه یک روز، نه دو روز، بلکه گاهی یک سال با ذوق و شوق به سمت شما می‌آید و شما دهان باز ماهی را می‌بینید و متوجه می‌شوید که گرسنه است. متلاطم شدن آب که به دلیل تلاش ماهی برای غذا خوردن است، صحنه‌های دیدنی را در استخر رقم می‌زند. این شغل همه‌اش عشق است. حتی من شنیدم نگهداری ماهی در خانه، باعث ایجاد آرامش، کاهش استرس و حس خوب میشود. ماهی آدم را به سمت خودش جذب می‌کند و ما مسحور ویژگی‌ها و زندگی ماهی می‌شویم. ماهی یک موجود بسیار بی‌آزار و لطیف است، نه صدایی از آن در می‌آید، نه دست و پایی دارد و ... . بعد از این‌که به مرحله صید رسید، آن تلاش و تقلای ماهی برای این که به زندگی برگردد و خودش را از سختی و مرگ نجات دهد، مثال زدنی است. این را هم بگویم که روحیه ماهی قزل‌آلا خیلی حساس است اما ماهی کپور، آن‌قدر شکننده نیست.»
سوال رایج مردم از من
درباره گوشت نارنجی ماهی است
از او می‌خواهم به ما درباره یکی از پرتکرارترین سوالات مردم درباره ماهی‌ها بگوید. این پرورش‌دهنده ماهی این‌طور پاسخ می‌دهد: «موضوعی که مردم زیاد از من به عنوان یک پرورش دهنده ماهی می‌پرسند این است که چرا گوشت بعضی از ماهی‌های سالمون یا قزل‌آلا نارنجی رنگ است و آیا این ماهی‌ها، سرطان‌زا هستند؟ معمولا این مدل ماهی‌ها از خارج کشور وارد می‌شوند و گوشت نارنجی یا صورتی رنگ دارند که ناشی از استفاده از رنگدانه‌ها برای تغذیه آن‌هاست. بنابراین اگر ماهی با این رنگدانه‌ها تغذیه نشود، گوشت آن سفید خواهد بود. اما نکته مهم این است که همه این رنگدانه‌ها مضر و خطرناک و سرطان‌زا نیستند، مثلا مدل‌هایی که در فرانسه و آلمان تولید می‌شوند، دارای استانداردهای سخت‌گیرانه اتحادیه اروپا هستند و مانع از آسیب دیدن سلول‌های ماهی می‌شوند.»
هیچ‌وقت از خوردن ماهی
سیر یا دلزده نشدم
از این پرورش‌دهنده ماهی می‌پرسم که خودش، چند بار در هفته ماهی می‌خورد؟ فقط ماهی دودی می‌خورد یا سرخ شده؟ مهندس منصوریان می‌گوید: «من هیچ‌وقت از خوردن ماهی، سیر یا دلزده نشدم. من همیشه، ماهی را ترجیح می‌دهم به مواد غذایی دیگر. کیفیت گوشت ماهی از نظر پروتئین‌ها، چربی‌ها و بقیه ویتامین‌ها، بهترین است بنابراین من اگر صبح و شب ماهی بخورم، سیر نمی‌شوم. همیشه سعی می‌کنم ماهی ، با یک روش متفاوت پخته شود بنابراین پخت ماهی را به یک روش محدود نمی‌کنم. چه به صورت منقل و کبابی، چه به صورت سرخ کردن در روغن، خورشتی، آب‌پز کردن و ... راه‌های مختلفی برای پختن ماهی وجود دارد. در این بین، سرخ کردن ماهی تنها روشی است که من توصیه نمی‌کنم چون کیفیت و طعم ماهی را خیلی تحت‌تاثیر عوامل منفی قرار می‌دهد و از لحاظ سلامت هم توصیه نمی‌شود.»
ماهی خوب و بد نداریم فقط ...
«من از ابتدای فعالیت در این حرفه، تلاش کردم یک گله مولد ماهی که متعلق به خودمان باشد و نیاز به خرید تخم و بچه ماهی از خارج کشور نباشد، داشته باشم تا بتوانیم با کیفیت و سرعت رشد مناسب، نسلی را تولید کنیم که اگر یک روزی از واردات محروم شدیم، این توانایی و فرصت را خودمان داشته باشیم. الان به جایی رسیدیم که می‌توانم به شما بگویم از نظر قوام و کیفیت، ماهی که تولید می‌کنیم، منحصر به فرد است و گوشتی با طعم و مزه خاص دارد». او با این مقدمه می‌گوید: «از نظر من، ماهی خوب یا بد وجود ندارد و این مصرف‌کننده است که باید ماهی های مختلف اعم از دریایی، پرورشی، خارجی و ... را بچشد و در نهایت ببیند که ذائقه‌اش با کدام نوع ماهی، همخوانی بیشتری دارد و کدام را استفاده کند. مسلم است اگر یک ماهی پس از صید و انجماد طولانی به دست مصرف‌کننده برسد، کیفیت ماهی تازه صید شده را ندارد و همچنین مسلم است که ماهی دریا و اقیانوس به دلیل تغذیه طبیعی، از نظر طعم و کیفیت برتری‌هایی نسبت به ماهی پرورشی دارد ولی مخاطراتی هم می‌تواند داشته باشد. مثلا ما در بعضی ماهی‌های دریایی، فلزات سنگین را می‌بینیم یا در برخی ماهی‌ها، اوره بیش از حدی وجود دارد. با این حال، تصمیم نهایی برای انتخاب ماهی مورد علاقه با خود فرد است.»
سایر اخبار این روزنامه
پدیده «بنگاه زدگی» در بازار املاک
فایتر ایرانی یک‌گام تا تاریخ‌سازی
تداوم ماجراجویی یانکی ها در تنگه هرمز
زیر و بم پرورش ماهی
ابزار جست‌وجوی جدید گوگل؛ ترسناک یا کاربردی؟
مصاف «ایران اینترنشنال» علیه باشکوه ترین «وحدت»
درس بزرگ به مدعیان آزادی
گذار حجاب از «عادت» به «انتخاب»
کم توقعی از سروش صحت جایگزینی شورشی مسکو و جدال پرکنایه پرستویی
گره کور فوتبال ایران کورتر می شود؟
بالاخره، متقلبان دانشجو شدند یا نه؟
هکر معروف سیستم های بانکی کارتن خواب شد!
خطر وبا بیخ گوش استان!
