گروه راه و مسکن: مهمترین ظرفیت های همکاری ایران و روسیه در حوزه حمل و نقل دریایی چیست؟ به گزارش «تجارت»، ایران و روسیه به لحاظ موقعیت جغرافیایی؛ ظرفیت زیربناها و ناوگان حمل‌ونقل اندازه اقتصاد، بازار تقاضا، روابط گسترده سیاسی و اقتصادی، موافقت‌نامه‌های همکاری و منافع مشترک، شرایط بسیار مساعدی برای بهبود و توسعه همکاری‌ها در بخش دریایی دارند. از نظر موقعیت جغرافیایی نه تنها همسایگی و همجواری دو کشور از طریق دریای خزر، بلکه قرار داشتن در مسیر دالان‌های ترانزیتی بسیار مهم از جمله دالان شمال - جنوب، زمینه را برای افزایش میزان مبادلات تجاری طرفین و ترانزیت کالا فراهم کرده است. آن طور که کارشناسان می گویند ظرفیت و کیفیت ناوگان تجاری و بنادر ایران در جنوب و شمال و از سوی دیگر شرایط تقریبا مشابه کشور روسیه، عامل بسیار مهم، مثبت و موثری در پیوندهای بازرگانی دو طرف محسوب می‌شود. اقتصاد ایران و روسیه جزو اقتصادهای بزرگ جهان به شمار می‌روند و جمعیت دو کشور هم بازار تقاضای ایده‌آلی را فراهم کرده است. البته محدوده بازار پیرامون دو کشور هم که شامل شبه قاره هند، کشورهای جنوبی خلیج فارس، افغانستان، آسیای میانه و قفقاز است، به مزیت‌های بازار دو کشور افزوده است. از سوی دیگر ایران و روسیه به عنوان شرکای راهبردی همدیگر شناخته می‌شوند که ماحصل چنین روابطی، می‌تواند بسط همکاری‌های اقتصادی و تجاری باشد. به علاوه، دو کشور از دیرباز معاهده‌نامه‌های دو و چندجانبه عدیده‌ای در زمینه همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی و حمل‌ونقل منعقد کرده‌اند. مزیت‌ها و فرصت‌های اشاره شده، مبین شرایط ایده‌آل برای ارتقای مشارکت اقتصادی ایران و روسیه و به تبع آن افزایش همکاری‌های دریایی است. بدیهی است که وضعیت جاری از نظر حجم مبادلات تجاری و حمل‌ونقل دریایی فیمابین دو کشور، نسبت به ظرفیت‌های بسیار خوب و مناسب که شرح آن گذشت، ناچیز بوده و قابل قبول نیست. میزان بهره‌گیری ایران و روسیه از دالان‌های ترانزیتی به‌ویژه دالان شمال- جنوب، با شرایط مورد انتظار فاصله زیادی دارد. از سوی دیگر، حجم جابه‌جایی کالا در دریای خزر هم، تناسبی با اراده دو طرف و پتانسیل‌های موجود ندارد. بخش قابل‌توجهی از ظرفیت بنادر ایران و روسیه در دریای خزر، بلااستفاده است و همین شرایط برای سه کشور دیگر ساحلی دریای خزر هم صدق می‌کند. همچنین به نظر می‌رسد، یکی از اقداماتی که نیاز به توجه جدی دارد، نوسازی و جوان‌سازی ناوگان کشتی‌های تجاری موجود در دریای خزر است. همچنین، بهسازی و توسعه بنادر روسیه به‌ویژه پایانه‌های موجود در بندر آستاراخان، ضروری است. از جمله عوامل تسهیل کننده در بهبود بنادر مذکور این است که خوشبختانه گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، سهامدار عمده یکی از مهم‌ترین پایانه‌های بندری در آستاراخان روسیه است. علاوه بر وضعیت بنادر اشاره شده، عمق دسترسی به آنها هم نیاز به افزایش دارد. از این نظر شرایط بنادر ایران در دریای خزر مطلوب‌تر است و برای متناسب شدن بنادر دو طرف، اهتمام در لایروبی رودخانه ولگا که مسیر دسترسی به بنادر روسیه است، ضروری خواهد بود. به گفته ناظران یکی از عوامل مهمی که برای توسعه همکاری‌های دریایی دو کشور باید مورد توجه قرار گیرد، ایجاد مشوق‌ها و تسهیلات مناسب برای سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی اعم از بازرگانان، شرکت‌های کشتیرانی و اپراتورهای پایانه‌های بندری است. برقراری مکانیزم‌های اجرایی موثر با در نظر گرفتن تفاهم‌نامه‌ها و موافقت‌نامه‌های دو و چندجانبه، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت تسهیلات مذکور را برقرار کرده و آثار آن مشهود شود. از نظر تغییر شرایط حمل‌ونقل دریایی، ایجاد و توسعه خطوط منظم حمل‌ونقل کانتینری در دریای خزر یکی از اقدامات کلیدی و مهم محسوب می‌شود.
اما مدیرکل ترانزیت، لجستیک و امور توافقنامه‌های سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه حمل‌ونقل دریایی بین ایران و روسیه طی ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است، گفت: طرف ایرانی برای تسریع حمل کالا بین دو کشور ۸۰ درصد تخفیف بر روی تعرفه کشتی‌های رو - رو قائل شده است. خسرو سرایی با اشاره به ظرفیت‌های ترانزیت دریایی ایران و روسیه و مذاکرات بین دو کشور اظهار کرد: حمل‌ونقل دریایی بین دو کشور با بهره‌گیری از حمل‌ونقل چند وجهی، طی ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است اما همچنان فرصت رشد بیشتر برای پاسخ‌گویی به نیازهای طرفین وجود دارد. وی افزود: باید برای بهره برداری کامل از بنادر دولتی و غیردولتی دریای خزر و استفاده لازم از ظرفیت ترانزیت و تجارت موجود بین دو کشور تلاش شود. مدیرکل ترانزیت، لجستیک و امور توافقنامه‌های سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به بازدیدهای مکرر هیئت‌های روسی از بنادر شمال و جنوب کشور گفت: از ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی هیئت‌های متعدد روسی به‌خصوص شرکت «روس آگرو» که در زمینه غلات فعالیت دارد بازدید داشته‌اند. امیدواریم این‌گونه اقدامات منجر به افزایش سهم حمل و نقل دریایی دو کشور شود. سرایی یکی از راهکارهای افزایش حجم ترانزیت و تجارت دو کشور را تشکیل شرکت‌های حمل و نقل چندوجهی مشترک عنوان کرد و گفت: بنادر روسیه نیازمند رسیدگی جدی در زمینه لایروبی و نیز کاهش زمان انتظار و نوبت‌دهی کشتی‌های ایرانی دارد. وی در ادامه بیان کرد: طرف ایرانی نسبت به بهره گیری از کشتی‌های رو-رو در دریای خزر ابراز علاقه مندی کرده است و در همین راستا ۸۰ درصد تخفیف تعرفه‌ای برای این نوع کشتی‌ها در نظر گرفته است. مدیرکل ترانزیت، لجستیک و امور توافقنامه‌های سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره مذاکرات فی مابین یکی دیگر از اقداماتی که منجر به تسریع دستیابی به اهداف ترانزیتی و تجاری دو کشور می‌شود را اقدام عملیاتی برای تسهیل تردد کشتی‌های ایرانی در رود ولگا با توجه به فصل سرما و یخبندان عنوان کرد. سرایی در پایان خاطرنشان کرد: حمل و نقل دریایی ایران حتی برای ۲۰ میلیون تن کالای ترانزیتی آمادگی دارد، اما جا به جایی این حجم از کالا بستگی به ظرفیت حمل و نقل جاده‌ای و ریلی روسیه و ایران در پس کرانه دارد.
همچنین دبیر انجمن شرکت‌های کشتیرانی ایران با بیان اینکه در سال ۲۰۲۲ تنها یک درصد از کالای دریابرد روسیه از کریدور شمال - جنوب ایران حمل شد، گفت: ماباید با مزیت‌های رقابتی که داریم، توان ترانزیتی گذشته خود را احیا کنیم و برای رسیدن به این هدف، بخش‌های دولتی و خصوصی باید یک نگاه ملی در افق کریدوری داشته باشند. مسعود پل‌مه گفت: همایش این دوره با زیرفصل کریدور شمال - جنوب برگزار می‌شود و امیدواریم بتوانیم اقدامی موثر برای توسعه فعالیت‌های لجستیکی و تجاری داشته باشیم. وی با اشاره به علت نام‌گذاری همایش امسال، بیان کرد: سال گذشته همایش با زیرفصل «چابهار در افق کریدور شمال - جنوب» برگزار شد و بیش از ۱۵۰ موثر تجاری از بخش صنفی و ۷۰ مسئول از سازمان‌های حاکمیتی مرتبط با چابهار و کریدور دعوت شدند و موضوعات موردنظر به استحضار مسئولان رسید و بخشی به مرحله اجرا درآمد. از این رو انتظار داریم تا پایان سال جاری با توجه به اهمیت کریدور شمال - جنوب و بندر چابهار، توسعه فعالیت لجستیکی کشور اتفاق بیفتد. دبیر انجمن شرکت‌های کشتیرانی ایران درباره موضوع‌های همایش توضیح داد: کریدور شمال - جنوب و نقش آن در تسهیل تجارت بین‌الملل و افزایش کارایی حمل‌ونقل ترکیبی و منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای؛ سرمایه‌گذاری‌های مشترک و همکاری‌های منطقه‌ای در قالب عملکرد کریدور شمال - جنوب با بهره‌گیری از ظرفیت‌های سازمان همکاری‌های شانگهای و گروه بریکس؛ حمل‌ونقل ریلی زمینه‌ساز تنوع و توسعه مبادلات تجاری در کریدور شمال - جنوب؛ حمل‌ونقل جاده‌ای نقطه قوت کریدور شمال - جنوب؛ بندر چابهار دروازه‌ای جدید برای توسعه خدمات چندوجهی کریدور شمال - جنوب؛ بنادر پیشران ارزش افزوده زنجیره تامین و افزایش سهم ایران در حمل و نقل دریایی و ترانزیت در محل حمل‌ونقل ترکیبی کریدور شمال جنوب؛ نقش دولت‌ها در حکمرانی برای توسعه پایدار اقتصادی، تنظیم‌گری قوانین، تسهیل‌گری و مانع‌زدایی از فعالیتهای لجستیکی در کریدور شمال - جنوب موضوع‌های اصلی این همایش هستند.