[ مرضیه موسوی]  احداث مراکز درمانی سریع‌الاستقرار در بحران‌ها و حوادث، مدیریت داروخانه‌های هلال‌احمر در سراسر کشور، راه‌اندازی مراکز توانبخشی و درمانی هلال‌احمر در شهرهای مختلف، تامین و تولید دارو و تجهیزات پزشکی، کمک به توزیع مویرگی دارو به‌خصوص در زمینه داروهای خاص و تامین داروهای تک‌نسخه‌ای تنها گوشه‌ای از فعالیت‌هایی است که معاونت بهداشت، درمان و توانبخشی در جمعیت هلال‌احمر ایران بر عهده دارد. «پیمان نامدار» در گفت‌وگوی اختصاصی با «شهروند» از نوسازی و بهسازی فضای داروخانه‌های هلال در دو سال گذشته می‌گوید و خبر از تامین 40درصدی پروتزهای توانبخشی و همچنین خودکفایی 70درصدی در زمینه تولید ارتز می‌دهد و می‌گوید: «امروز بین 40 تا 50درصد از قطعات و تجهیزات پروتزها و همچنین 70درصد از نیازهای ارتز کشور را در داخل کشور تامین می‌کنیم. نمونه‌هایی که امروزه در هلال‌احمر تولید می‌شوند، حدودا با یک‌چهارم هزینه‌های ارتز و پروتزهای وارداتی ارائه می‌شوند و از استانداردهای بالایی هم برخوردار هستند.»

مهم‌ترین سیاستی که معاونت بهداشت، درمان و توانبخشی جمعیت هلال‌احمر با ورود شما به این معاونت در پیش گرفت، چه بود؟
معاونت بهداشت، درمان و توانبخشی جمعیت هلال‌احمر از معاونت‌های پرکار در جمعیت هلال‌احمر است. طبق اساسنامه جمعیت، کاهش آلام بشری و تلاش برای حفظ احترام انسان‌ها و دسترسی به زندگی سالم و سلامت، از اهداف جمعیت است. از بدو فعالیت‌های هلال‌احمر یا همان شیر و خورشید سرخ در ایران، توانبخشی و درمان هم در این جمعیت فعال بوده. بعد از انقلاب این جمعیت توانسته رشد خیلی خوبی در بخش‌های مختلف از جمله بهداشت، درمان و توانبخشی داشته باشد، به طوری که به اذعان فدراسیون جهانی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر، ایران یکی از پنج جمعیت هلال‌احمر و صلیب‌سرخ برتر در جهان را دارد. ما بر اساس تکالیفی که در معاونت بر دوش ما بوده، تحت مدیریت جهادی و پرتلاش رئیس جمعیت و آشنایی ایشان با همه حوزه‌های بهداشت و درمان، برمبنای ارائه خدمات باکیفیت و استفاده از دستاوردهای جوانان و شرکت‌های دانش‌بنیان، توانستیم افرادی را در کنار خودمان داشته باشیم که در جهت ارائه خدمات بهتر و توسعه فعالیت‌ها و خدمات به ما کمک کنند و خدماتی را که مورد نیاز کشور است، ارائه کنند، همچنین از دانش بومی کشور بیشتر استفاده کنیم.
طبق بررسی‌هایی که در سال 1400 در زمینه داروخانه‌های جمعیت در سراسر کشور انجام شد، متوجه شدیم که بسیاری از این ساختمان‌ها با مشکل فرسودگی روبه‌رو هستند. این فرسودگی مشکلاتی را برای مراجعان ایجاد می‌کرد، چراکه بسیاری از این افراد، برای تهیه نسخه داروهای خاص و بیماری‌های صعب‌العلاج به ما مراجعه می‌کنند و به همین دلیل اغلب زمان بیشتری را در انتظار دریافت دارو خواهند بود. این فضاهای فرسوده شایسته مراجعان و همچنین همکاران عزیزمان نبود که در این مراکز فعالیت می‌کردند. در دو سال گذشته با حمایت‌های رئیس جمعیت توانستیم بیش از 10 تغییر مهم و اساسی در داروخانه‌های جمعیت داشته باشیم، از جمله احداث ساختمان جدید و بهره‌برداری از داروخانه شهرهای ایلام، گرگان، سمنان، گنبد کاووس، یزد، بندرعباس، رشت و داروخانه مرکزی هلال‌احمر در تهران. همچنین به‌زودی داروخانه هلال‌احمر در شهر یاسوج که فاقد داروخانه بود، به بهره‌برداری می‌رسد.

سال‌هاست که صحبت از سودده بودن یا نبودن داروخانه‌های هلال‌احمر مطرح است. آیا با وجود تغییر و تحولاتی که در حوزه توزیع دارو در کشور صورت گرفته، سیاست‌های هلال‌احمر همچنان به دنبال سودده بودن داروخانه‌ها نیست؟
آنچه برای ما مهم است توزیع دارو در کشور و رساندن اقلام دارویی به‌خصوص به بیماران صعب‌العلاج و بیماران خاص است. داروهایی هستند که به دلایل مختلف، جزو داروهای کم‌سود به شمار می‌روند و داروخانه‌های خصوصی تمایلی به ارائه و فروش آنها ندارند. ما بر اساس وظیفه ذاتی‌مان در هلال‌احمر و همچنین اهداف جمعیت، این داروها را به دست بیماران می‌رسانیم. در حال حاضر 40 داروخانه هلال‌احمر در سراسر کشور خدمات‌رسانی می‌کنند. این داروخانه‌ها از زمان جنگ تاکنون، نقطه قوتی برای هلال‌احمر در بحران‌ها بودند، چراکه با وقوع هر نوع شرایط اضطراری در کشور یا حوادث بین‌المللی که ماموریت‌هایی بر اساس آن به هلال‌احمر سپرده می‌شود، به سرعت می‌توانیم از این داروخانه‌ها که در نقاط مختلف کشور قرار دارند، استفاده کنیم. این کار با دپوی دارو در یک شهر میسر نبود، چراکه هم تاریخ انقضای داروها ممکن بود زود به سر بیاید و هم اینکه دسترسی به تنها یک انبار کار ساده‌ای نیست.

آیا هلال‌احمر با واردات برخی داروها و همچنین توزیع برخی اقلام دارویی خاص، انحصاری در بازار داروی کشور ایجاد کرده است؟
 فعالیت‌های داروخانه‌های هلال‌احمر باعث ایجاد هیچ انحصار و رانتی در این زمینه نشده. همانطور که اشاره کردم ما در داروخانه‌ها دنبال سوددهی نیستیم و چه‌بسا داروهایی با 30 تا 50درصد پایین‌تر از تعرفه داروخانه‌های خصوصی عرضه می‌شوند. از طرفی نه‌تنها لطمه‌ای به بازار کار فعالان این حوزه در بخش خصوصی نمی‌زنیم، بلکه با جذب نیروهای متخصص و کارآمد، به بازار کار در داروخانه‌ها کمک می‌کنیم. این داروخانه‌ها خودگردان هستند و افراد شاغل در آن، درآمدهای دولتی ندارند. در دوران کرونا به یاد داریم که برخی داروخانه‌های خصوصی تعطیل بودند، اما داروخانه‌های هلال‌احمر حتی یک روز هم بسته نبودند و در هر شرایطی خدمات‌رسانی می‌کردند. ما درخواست‌های زیادی از طرف نمایندگان مجلس شهرهای مختلف برای دایرکردن داروخانه هلال‌احمر در هر شهری داریم. همچنین ما با ایجاد فرصتی برای افرادی که می‌خواهند وارد این حرفه شوند، جلوی دلالی بازار کار داروخانه‌ها را هم می‌گیریم تا افرادی که سرمایه اولیه کافی را در اختیار ندارند، بتوانند از کمک هلال‌احمر در این زمینه استفاده کنند.

آیا داروخانه‌های هلال‌احمر هم با مشکلاتی که سایر داروخانه‌ها در زمینه پوشش بیمه‌ای و... دارند، مواجه‌اند یا به دلیل حمایت‌های دولتی، توانسته‌اند از زیر بار این مشکلات بیرون بروند؟
مشکلات ما همگی یکسان است و چه‌بسا گاهی مشکلات بیشتری را تجربه می‌کنیم، چراکه با داروها و بیماران خاص روبه‌رو هستیم که تامین و توزیع دارو برای آنها شرایط ویژه‌تری می‌طلبد. مثلا بعد از آخرین تصمیمی که درباره ارز رقابتی دارو گرفته شد، قرار شد بیماران مابه‌تفاوت ارز رقابتی را از جیب پرداخت نکنند و بیمه‌ها این هزینه را به داروخانه‌ها پرداخت کنند. در حالی که ما امروز با انباشت بدهی بیمه‌ها به داروخانه‌هایمان روبه‌رو هستیم و این موضوع به صنعت عرضه و توزیع دارو به‌خصوص داروهای خاص و تک‌نسخه‌ای، لطمه می‌زند. همچنین ما اغلب با مراجعانی روبه‌رو هستیم که به دنبال تهیه نسخه‌های بیماران خاص هستند. این بیماران باید نسخه‌های ثبت‌شده‌ای در سامانه داشته باشند، به همین دلیل به زمان بیشتری برای بررسی و تایید نسخه نیاز داریم. قطعی اینترنت و کندشدن سرعت اینترنت گاهی بررسی یک نسخه را تا 40 دقیقه طولانی می‌کند. در حالی که تعداد پرسنل داروخانه‌های ما به اندازه کافی است، با تجمع مراجعان در داروخانه‌ها و گاهی نارضایتی آنها مواجه می‌شویم.
بر اساس اساس‌نامه، ما قرار است کمک‌رسانی به وزارت بهداشت در امر سلامت باشیم. در دو سال گذشته، شرکت سها دارو تولیدات خود را به پنج برابر افزایش داده است تا بتواند قسمت مهمی از نیاز کشور را در زمینه برخی تجهیزات و اقلام پزشکی تامین کند. واردات داروهایی که با کمبود آن مواجه هستیم، از دیگر کارهای ما در سال‌های گذشته بوده. همچنین توزیع مویرگی داروهای خاص؛ ما هر کار بر زمین مانده‌ای را بر عهده گرفته‌ایم تا کمک‌رسان مردم در امر سلامت باشیم.

استفاده از تجربه‌های دانشگاهی و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان چه جایگاهی در فعالیت‌های شما به‌خصوص در حوزه توانبخشی دارد؟
ما تنها ارائه‌دهنده خدمات غیرخصوصی ارتز و پروتز در کشور هستیم. قطعاتی که در سال‌های اخیر برای ساخت این وسایل توانبخشی مورد استفاده قرار می‌گرفت، گاها استانداردهای لازم را نداشت و هزینه‌های زیادی هم روی دست ما می‌گذاشت. با همکاری‌های اخیر هلال‌احمر، وزارت علوم و معاونت علوم و فناوری ریاست‌جمهوری، دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و... از دانشجویان و نخبه‌ها درخواست کردیم تا طرح‌های ما را ببینند و از نیازهای ما در زمینه ارتز و پروتز مطلع شوند. این همکاری مستمر به مرور باعث شد تا امروز بین 40 تا 50درصد از قطعات و تجهیزات پروتزها و همچنین 70درصد از نیازهای ارتز کشور را در داخل کشور تامین کنیم. نمونه‌هایی که امروزه در هلال‌احمر تولید می‌شوند، حدودا با یک‌چهارم هزینه‌های ارتز و پروتزهای وارداتی ارائه می‌شوند و از استانداردهای بالایی هم برخوردار هستند.

به عنوان کشوری حادثه‌خیز که در بحران‌های بین‌المللی هم حضوری فعال دارد، درمان اضطراری جمعیت هلال‌احمر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما جزو 15 کشور جهان هستیم که مراکز درمان اضطراری سریع‌الاستقرار مورد تایید فدراسیون بین‌المللی را داریم. همچنین جزو دو کشور آسیایی که مجوز ایجاد این مراکز در حوادث بین‌المللی را دارد. در چند ماه گذشته هم مشغول اقداماتی برای تطبیق با استانداردهای بین‌المللی واحد تروما و جراحی بودیم تا بتوانیم مجوزهای بین‌المللی این مراکز را هم دریافت کنیم. امروز تمام استان‌های ما مراکز سریع‌الاستقرار بهداشتی دارند و واحد تروما و جراحی هم در اغلب استان‌ها وجود دارد. چهار بیمارستان صحرایی تیپ بزرگ هم در حال حاضر در جمعیت هلال‌احمر کشور داریم. بر اساس دستورالعمل‌های موجود، سعی داریم 84 تیم 15 تا 18 نفره از داوطلبان را در سراسر کشور آموزش دهیم تا در شرایط اضطرار بتوانند این مراکز را برپا و از آن استفاده کنند. برای حفظ آمادگی این مراکز، در ایام اربعین از آنها استفاده می‌کنیم و همچنین در مانورهای سالانه‌ای که در هفته هلال برگزار می‌شود. این تاسیسات علاوه بر حوادث داخلی، در حوادث بین‌المللی مثل زلزله ترکیه و سوریه و همچنین افغانستان هم مورد استفاده قرار گرفتند.