لزوم هدفمندتر شدن یارانه اقشار متوسط

  مهدی حسن زاده - economic@khorasannews.com    روز گذشته رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از به‌روزرسانی سامانه رفاه ایرانیان و اطلاعات خانوارها پس از ۲ سال خبر داد و آخرین آمار یارانه بگیران را اعلام کرد. به گفته «علیرضا محمدی» اکنون حدود ۸۰ میلیون نفر در کشور (معادل 9 دهک) یارانه نقدی دریافت می‌کنند که از این جمع، 3 دهک پایین، نفری 400 هزار تومان و 6 دهک بعدی نفری 300 هزار تومان در ماه دریافت می کنند. با یک محاسبه سرانگشتی مشخص می شود که سالانه حدود 320 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به 9 دهک جامعه پرداخت می شود. اما آیا این رقم هنگفت، توانسته تاثیری بر رفاه خانوار بگذارد؟ مسئله حمایت از خانوارها در اقتصاد ایران همواره از چند جنبه محل بحث بوده است. از یک سو نحوه شناسایی خانوارهای هدف، از سوی دیگر نحوه تامین منابع حمایت یارانه ای از محل یکسان سازی قیمت ارز یا افزایش قیمت انرژی و تبعات آن و همچنین نوع حمایت یارانه ای در قالب پرداخت نقدی یا غیرنقدی (کالابرگ الکترونیک) 3 محور مهم مباحث یارانه ای بوده است. با این حال سوال این است که پرداخت نقدی و حتی شکل تکامل یافته تر یعنی پرداخت در قالب کالابرگ الکترونیک چقدر به قدرت خرید خانوارها کمک می کند. به نظر می رسد به جز برخی اقشار ضعیف (شاید در حدود 3 یا 4 دهک) که مبلغ یارانه حتی در همین حد هم در معیشت آن ها اثر محسوس دارد، اقشار متوسط با وجود مشکلات معیشتی، چنین یارانه ای مشکل آنان را حل نمی کند. از این منظر سوق دادن بخشی از یارانه مذکور برای این دست خانوارها، به ویژه با اولویت خانوارهای فاقد مسکن، می تواند گزینه مناسب‌تری برای این خانوارها باشد. در حقیقت اگر فرض کنیم یارانه فعلی کمکی به معیشت روزمره نیمی از یارانه بگیران نمی کند، اما می توان این مبلغ و حتی با فرض اصلاح تدریجی قیمت انرژی، مبلغ به مراتب بیشتری نسبت به یارانه فعلی را برای نیازهای اساسی تر این اقشار به ویژه در زمینه مسکن، بهداشت و درمان و آموزش اختصاص داد. به طور مشخص نیمی از مبلغ یارانه فعلی که معادل 160 هزار میلیارد تومان است، می تواند منبع قابل توجهی برای حمایت یارانه ای از اقشار متوسط فاقد مسکن یا نیازمند به حمایت بیمه ای کارآمدتر در بخش بهداشت و درمان یا آموزش و حتی اشتغال باشد. آن چه مهم است این است که ذهنیت سیاست گذار از حمایت یارانه ای باید از محدوده پرداخت نقدی و حتی کالابرگ الکترونیک که به مراتب از یارانه نقدی مفیدتر است، فراتر رود و به ویژه با اضافه شدن منابع ناشی از بازتوزیع تدریجی و پلکانی یارانه انرژی، این حمایت با ترکیب برخی منابع بانکی و بودجه ای دیگر به ویژه در زمینه نهضت ملی مسکن، می تواند به سمت مسائل عینی تر از جمله مسکن سوق یابد و کمک مهمی به حل مشکلات این اقشار در حوزه بهداشت و آموزش کند. لذا انتظار می رود که درباره هدفمندتر شدن یارانه های موجود تصمیمات بهتری اتخاذ شود.