[ شهروند]  جو بایدن، جوزپ بورل، ینس استولتنبرگ، شارل میشل، نیکی هیلی، لیندسی گراهام، ران پال، فایننشال تایمز، واشنگتن‌پست و... لیستی از مقامات، سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی و اروپایی هستند که به سخنان اخیر ترامپ درباره ناتو واکنش نشان داده‌اند. ترامپ در یک سخنرانی در نشست انتخاباتی‌اش در کارولینای جنوبی با ذکر خاطره‌ای از جدال لفظی خود با یکی از اعضای ناتو بر سر حمایت یا عدم‌حمایت از آنان درصورت حمله روسیه؛ گفته بود: «رئیس‌جمهوری کشوری بزرگ از من پرسید اگر ما (هزینه‌ها را) پرداخت نکنیم و مورد حمله روسیه قرار بگیریم آیا آمریکا همچنان از کشور ما دفاع خواهد کرد؟ من به آن رئیس‌جمهوری گفتم که من از شما حمایت نخواهم کرد. درواقع آنها (روسیه) را تشویق می‌کنم که هر کاری که دل‌شان می‌خواهد انجام دهند. شما باید هزینه‌ها را پرداخت کنید.» واکنش‌ها به سخنان ترامپ به حدی تند و گسترده بود که زنگ خطری دوباره برای آمریکا و متحدانش به صدا درآورد. زنگ خطر فروپاشی مهم‌ترین پیمان دفاعی و نظامی جهان یعنی ناتو.

ترامپ؛ راست افراطی از نوع مهلک
از همان زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری 2016آمریکا و تهدیدات ترامپ درباره خروج از برخی توافقات و پیمان‌هایی که آمریکا در آن عضویت دارد، خطر وقوع چنین مسائلی در آمریکا احساس می‌شد. روی کار آمدن ترامپ، منجر به عملی شدن این تهدیدات توسط دولت او گشت. پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد، پیمان تجاری اقیانوس آرام، توافق اقلیمی پاریس، قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی، موسوم به نفتا و توافق هسته‌ای با ایران ازجمله پیمان‌هایی بود که آمریکای ترامپ از آن خارج شد. عجیب‌تر از همه، اما خروج از برخی سازمان‌های مهم زیر نیز ازجمله؛ یونسکو، شورای حقوق بشر و سازمان بهداشت جهانی بود که غالبا آمریکا در آن نقش اساسی داشت. ترامپ با رویکرد راست سرمایه‌داری افراطی، نگاهی صرفا مالی و تجاری به این پیمان‌ها و سازمان‌ها داشت و معتقد بود فایده و آورده مالی برای آمریکا ندارند،  بلکه صرفا هزینه‌زا هستند. برخلاف رویکرد اتحادجمعی، گسترش و به‌هم‌پیوستگی روابط که قریب چند دهه توسط آمریکا و متحدان اروپایی‌اش تحت عنوان چندجانبه‌گرایی در میان آنان و بلکه جهان تثبیت شده بود، آمریکای ترامپ با اتخاذ رویکرد ضد ‌آن بسیاری از معادلات را بر هم زد. از حداقلی‌ترین آثار این رویکرد ترامپ، قوی‌تر شدن زمزمه استقلال دفاعی و نظامی اروپا از آمریکا و ناتو در دوران ترامپ، بیش از هر زمان دیگر بود. تکثیر الگوی ترامپ در میان احزاب راست افراطی، خاصه در اروپا حتی پس از شکست او در انتخابات 2020آمریکا، زنگ خطر دیگری بود که از آن تحت‌عنوان تب ترامپیسم در میان تحلیل‌گران یاد می‌شد.

ملی‌گرایی، ضدیت با مهاجران و شکاف اجتماعی؛ خطرات قابل اغماض
رویکردهای ملی‌گرایانه، برهم زدن سیاست خارجی چندجانبه‌گرا، سیاست‌های ضد‌مهاجرتی، درگیری با رسانه‌های بزرگ آمریکا و بی‌پروایی در بیانیه سخنان در موضوعات اجتماعی و قطبی کردن جامعه آمریکا توسط ترامپ را تا حدی می‌شد، تحمل کرد. حتی زمانی که ترامپ برخی روسای‌جمهوری و مقامات پیشین دموکرات را متهم به ایجاد داعش و هدر دادن ثروت آمریکا با جنگ‌های بیهوده در خاورمیانه کرد هم سخن او را می‌شد با اغماض در چارچوب درگیری‌های سیاسی تحلیل کرد. هرچند مجموعه این رویکردها سبب تلاش جدی محافل مختلف و لابی‌های سیاسی برای به زیر کشیدن او شد که نمود آن در انتخابات پرحرف‌وحدیث 2020مشخص شد، اما ورود ترامپ به حوزه کلان و استراتژیک نظامی و دفاعی فراتر از هزینه‌کرد غلط در جنگی یا مواردی از این دست، شوکه‌کننده و بهت‌آور بود.

این بار موجودیت و اتحاد ناتو تهدید می‌شود
اکنون ترامپ صرفا منتقد جنگ‌افروزی با هزینه زیاد و فایده کم نیست و اتحاد و موجودیت مهم‌ترین پیمان نظامی_دفاعی_امنیتی جهان یعنی پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) را هدف گرفته است. پیمان ناتو در سال 1949با ابتکار آمریکا و پیوستن کشورهای عضو پیمان بروکسل یعنی (بریتانیا، فرانسه، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ) تشکیل شد. سپس به دعوت اعضا، کشورهای کانادا، دانمارک، ایسلند، ایتالیا، نروژ و پرتغال نیز به این پیمان پیوستند تا این پیمان از آمریکای شمالی تا قلب اروپا، اسکاندیناوی و اروپای غربی گسترش یابد. خطر ناتو برای شوروی به قدری جدی بود که در مقابل آن به تشکیل پیمان ورشو با سازوکاری مشابه با حضور کشورهای آلبانی، آلمان شرقی، بلغارستان، چکسلواکی، رومانی، لهستان و مجارستان پرداخت. مهم‌ترین نکته در پیمان ناتو، مسئله دفاع جمعی در برابر حملات و تهدیدات نظامی است. مطابق ماده  پنج این پیمان حمله به هر کشور عضو ناتو به مثابه حمله به کل اعضا درنظر گرفته می‌شود و تمامی اعضا موظف به حمایت از کشور مورد حمله و پاسخ‌دهی به کشور مهاجم خواهند بود. این پیمان از ابتدای تاسیس و سپس با گسترش خود، معادلات نظامی و امنیتی را در جهان تغییر داد و به جرأت می‌توان گفت پس از ابداع سلاح هسته‌ای، مؤثرترین و مهم‌ترین تحول نظامی و امنیتی جهان پس از جنگ جهانی دوم، تاسیس ناتو بوده است. در دهه 50میلادی، یونان، ترکیه و آلمان غربی و پس از آن به مرور جمهوری‌های تازه‌استقلال‌یافته شوروی به این پیمان پیوستند و ناتو مرتبا به سمت مرزهای روسیه گسترش یافت و اکنون 31عضو دارد و چند کشور ازجمله سوئد، بوسنی، گرجستان و اوکراین متقاضی یا در حال پیوستن به این پیمان هستند. ازجمله موارد نقش‌آفرینی ناتو می‌توان به؛ اشغال افغانستان و عراق، حمله به لیبی، اشغال برخی کشورهای خاورمیانه به بهانه نبرد با داعش و تهدید روسیه در حدود ربع قرن اخیر بوده است. مهم‌ترین بهانه حمله روسیه به اوکراین و جنگ فعلی در این کشور، تلاش اوکراین برای پیوستن به ناتو و تهدید امنیت روسیه بوده است. مهم‌ترین مزیت ناتو برای اروپا که به باور برخی تا حدی نقطه ضعف هم محسوب می‌شود، اتکای اروپا به آمریکا در مسائل دفاعی و نظامی است، اما ماحصل آن افزایش ضریب امنیت و کاهش تهدیدات علیه کشورهای بزرگ و کوچک اروپایی بوده است. افزون بر آن، از حیث هزینه‌های دفاعی و نظامی نیز عضویت در ناتو لااقل تا پیش از جنگ اوکراین بسیاری از هزینه‌های نظامی اروپایی‌ها را کاهش داده و مزیت اقتصادی بالایی برای آنان داشت.

واکنش‌های سریع و تند علیه ترامپ

جمع‌بندی
در ماه‌های اخیر مطابق برآوردهای امنیتی و پیش‌بینی‌های برخی تحلیل‌گران و استراتژیست‌های اروپایی، روسیه تا حدود 5سال آینده برای حمله به یکی از اعضای ناتو آماده می‌شود. برخی مقامات در سوئد(که در حال پیوستن به ناتو است)، آلمان و دانمارک صراحتا این موضوع را مطرح و از حمله نظامی احتمالی روسیه در کوتاه‌مدت سخن گفته‌اند. مواضع روس‌ها در تهدید تلویحی فنلاند و سوئد در یک سال اخیر نیز بر دامنه تنش‌های این کشور با اعضای ناتو افزوده است. در چنین شرایطی بدترین خبر برای اروپایی‌ها تهدید ترامپ به خالی کردن پشت اعضای ناتو درصورت روی کار آمدن و ناتوانی آنان در تامین هزینه‌های عضویت در این پیمان است، ولو اینکه روس‌ها به آنان حمله کنند. نگاه اقتصادی و رویکرد ساختارشکنانه ترامپ در مورد ناتو به‌عنوان مهم‌ترین پیمان نظامی جهان می‌تواند بر معادلات امنیتی در جهان و به‌طور خاص در اروپا و همسایگان روسیه مؤثر باشد. در شرایط گسترش تهدیدات امنیتی در شرق آسیا، خاورمیانه و اروپا، روی کارآمدن ترامپ، ترسناک‌ترین خبر برای اعضای ناتو، خاصه کشورهای اروپایی و البته محافل امنیتی و استراتژیست‌های آمریکایی است.