گروه صنعت و تجارت:‌ صنعت غذا یکی از صنایع پیشران در ایران است که در سال های قبل و به ویژه در دوران تحریم توانست ارزآوری مناسبی برای کشور به همراه داشته باشد. سابقه مثبت این صنعت در این ایران و همگام شدن تولیدکنندگان این بخش با الزامات تولیدات جهانی از مزیت های نسبی صنعت غذا درایران است. به گزارش «تجارت»، البته چالش های جدی و تکراری مانند خیلی از صنایع دیگر در صنعت غذا نیز وجود دارد. صنعت محصولات غذایی به دلیل گردش مالی بالا، اشتغال‌زایی و سهم بالا در تولید داخل، به‌رغم همه تنگناهای وارده از سمت فضای کلان اقتصاد، در بخش رشد به نسبت تولید ناخالص داخلی، رکوردهای بهتری را از خود به جای گذاشته است اما در حوزه قیمتی، با وجود اعمال سیاست‌های کنترلی دولت، شاخص قیمت مواد غذایی معمولاً بالاتر از شاخص قیمت کل بوده است. طی چند سال اخیر بروز مشکلاتی از قبیل تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز، باعث از دست رفتن بخش بزرگی از بازارهای جهانی برای تولیدکنندگان صنایع غذایی شده است. در وضعیت فعلی، تولیدکنندگان صنایع غذایی با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بنا به گفته فعالان این صنعت، تامین مواد اولیه یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه تولید است. به طوری که تامین مواد اولیه با چالش‌های زیادی روبه‌رو است که بخشی از این چالش‌ها در نتیجه سال‌ها بی‌برنامگی و تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه ایجاد شده و برخی دیگر درنتیجه تحریم‌های تحمیل ‌شده به اقتصاد ایران بوده است. بر اساس آمارهای به دست آمده در حال حاضر صنایع غذایی ایران، بین ۱۲ تا ۱۸درصد کارگاه‌های صنعتی، ۱۵درصد اشتغال، ۱۲ درصد سرمایه‌گذاری، ۱۰ درصد ارزش افزوده و ۷ درصد صادرات صنعتی را به خود اختصاص داده است. در یک دهه اخیر، سهم صنایع غذایی از کل ارزش افزوده صنعتی کشور معادل ۱۶ تا ۱۸ درصد بوده که لبنیات و روغن بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند.
دراین رابطه، در نشست اخیر کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، آمارها و وضعیت صادرات این بخش مورد بررسی قرار گرفت و تأکید شد: صادرات محصولات کشاورزی و غذای ایران نسبت به کشورهای رقیب، وضعیت قابل دفاعی ندارد و با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در کشورهای منطقه روی این حوزه انجام شده، پیش‌بینی می‌شود که آینده خوبی در انتظار صادرات این نوع از محصولات ایران نباشد. ابوالحسن خلیلی، رئیس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران، گفت: امروز نتایج بررسی صادرات صنایع غذایی با توان و ظرفیت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، مطابقت ندارد. از آنجایی که امنیت غذایی با صادرات در این حوزه ارتباط تنگاتنگی دارد، بنابراین باید نقشه و استراتژی دقیقی برای این حوزه تدوین شود. او در ادامه به آمار صادرات محصولات کشاورزی و غذا در 10 ماهه امسال اشاره و تصریح کرد: در این مدت، 4.9 میلیارد دلار صادرات انجام شده که هدف اصلی آنها بازار کشورهای عراق، امارات متحده عربی و روسیه بوده است. در این بین پسته، سیب، شیرخشک صنعتی، گوجه‌فرنگی و هندوانه بیشترین محصولات صادر شده از کشور هستند. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران میزان واردات این بخش را در مدت مشابه مذکور، 13.8 میلیارد دلار اعلام کرد که بیشتر به محصولاتی چون ذرت، دانه سویا، برنج، روغن آفتاب‌گردان و گندم که همان کالاهای اساسی هستند، اختصاص دارد. این فعال اقتصادی حجم صادرات ایران در حوزه غذا را با وضعیت ترکیه در همین حوزه مقایسه کرد و گفت: صادرات بخش غذا در ترکیه در سال 2023 برابر با 35 میلیارد دلار بوده که در حدود 2.8 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. مقاصد صادراتی ترکیه در حوزه غذا نیز عراق، روسیه، آلمان و اسپانیا بوده است. در ادامه عباس کشاورز، معاون پژوهشی و عضو هیات اجرایی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران درباره آسیب‌شناسی صادرات صنایع غذایی گزارشی را ارائه داد. بر اساس آنچه در این گزارش آمده است، در 10 سال گذشته مقدار صادرات این بخش از 700 هزار تن تا یک میلیون و 300 هزار تن تا سال 1400 تغییر کرده و در سال 1401 حدود 300 هزار تن کاهش یافته و از نظر ارزشی درآمد کشور را با رشد منفی 2.5 درصدی مواجه کرده است. در این بین مهم‌ترین محصولات صادراتی حوزه صنایع غذایی، رب گوجه‌فرنگی، شیرینی و شکلات، بیسکوییت، آبمیوه و .... بوده است. کشاورز با استناد بر پژوهش انجام شده در تشریح شرایط کشور در حوزه صادرات محصولات از نبود سیاست، بازار و برنامه منسجم، مستمر و قابل اطمینان درباره صادرات انواع محصولات انتقاد کرد. به باور او تجارت در ایران نتوانسته ارزش خود را در حد گذشته حفظ کند و تنها نرخ ارز، تجارت محصولات کشاورزی را توجیه می‌کند. معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران درباره وضعیت پایانه‌های صادراتی کشور نیز گفت: در این حوزه نیز شرایط مناسبی وجود ندارد، ناوگان حمل‌ونقل نیز به غیر از تعدادی شرکت خاص، اختصاصی نیستند و این موضوع روی تجارت محصولات کشاورزی و صنایع غذایی اثر منفی می‌گذارد.