علی قائم‌مقامی
کارشناس مسائل ترکیه

قبل از عملیات طوفان الاقصی قرار بود که وزیر اقتصاد و انرژی ترکیه به سرزمین‌های اشغالی سفر کند و قرارداد گازی با اسرائیل منعقد شود تا گاز اسرائیل از طریق قبرس شمالی و ترکیه به اروپا صادر شود و همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در این مسیر انجام شود و این خط لوله گسترش پیدا کند. حتی قرار بود که نتانیاهو به ترکیه سفر کند اما طوفان الاقصی همه این معادلات را به هم ریخت و مردم ترکیه تظاهرات گسترده انجام دادند و حتی در مقابل سفارت اسرائیل در آنکارا تظاهرات انجام شد و خواستار قطع ارتباط دولت اردوغان با اسرائیل شدند. از سوی دیگر خواستار آن شدند که صادرات گاز جمهوری آذربایجان از طریق ترکیه به اسرائیل هم قطع شود و سفیر اسرائیل در ترکیه اخراج شود. حتی در شعارهای خود اعلام کردند که نیروی دریایی ترکیه برای کمک به مردم غزه باید اقدام عملیاتی انجام دهد.
در انتخابات اخیر شهرداری‌ها و مجالس استانی و محلی ترکیه وقایع غزه تأثیر بسیار عمیقی بر جای گذاشت و مردم اخطار دادند که ترکیه باید روابط خود با اسرائیل را اصلاح کند و گفته میشود که ۱۳ میلیون نفر به خاطر همین روابط جاری با اسرائیل در انتخابات شرکت نکردند و حزب رفاه نوین به رهبری فاتح اربکان، پسر نجم‌الدین اربکان هم اعلام کرد که نمایش تجارت ترکیه با اسرائیل ادامه دارد. او حتی گفت که همزمان با کشتار مردم فلسطین و غزه، نفت و گاز و صادرات فولاد، مصالح ساختمانی و غیره به اسرائیل صادر می‌شود. این مسائل باعث شد که آرای حزب عدالت و توسعه ترکیه به رهبری اردوغان کاهش شدید پیدا کند و به حزب دوم تبدیل شود و حزب جمهوری خلق به حزب اول ترکیه تبدیل شود. اردوغان و تیم وی همچنین اعلام کردند که اربکان ستون پنجم دشمن است. مجموع این عوامل باعث شد تا ترکیه تحت فشار شدید داخلی قرار بگیرد و در نتیجه یه سری تدابیر اتخاذ شد. هب عنوان مثال در ابتدا در ماه گذشته اعلام کردند که ۵۴ قلم از کالاهای صادراتی را از فهرست ارسال به اسرائیل خارج کرده و تحریم کرده‌ایم. کمی بعد دولت اردوغان گفت به شرط اینکه اسرائیل آتش‌بس را در غزه بپذیرد این تحریم‌ها برچیده خواهد شد و در نهایت اعلام کردند که تجارت در همه سطوح با اسرائیل را قطع کردیم اما اگر اسرائیل اجازه بدهد که کمک‌های انسانی بدون مانع و مداوم به مردم غزه ارسال شود، در آن صورت تحریم‌های ترکیه باز هم لغو خواهد شد. توجه داشته باشید که بخش اعظمی از تجارت ترکیه با اسرائیل به نفع آنکارا است اما از حیث مسائلی مانند انتقال تکنولوژی یا عدم مشارکت در سرمایه‌گذاری خارجی شرکت‌های اسرائیلی در ترکیه که حدوداً ۸۰۰ شرکت خواهد بود، این موضوع به ضرر ترکیه است. این مسائل ممکن است به اقتصاد ترکیه و حجم تجارت ترکیه و اسرائیل ضربه بزند اما باید دانست از منظر سیاست خارجی، ترکیه تحت فشار آمریکا و اتحادیه اروپا و ناتو قرار دارد. چنانکه کنگره آمریکا اخیراً اعلام کرده که هر کسی با اسرائیل مخالفت کند به معنی یهودی‌ستیزی خواهد بود. به عبارتی از این طریق می‌توانند ترکیه یا کشورهایی که با اسرائیل مقابله می‌کنند را متهم به یهودستیزی کنند. لذا جنبه خارجی این موضوع را هم باید مدنظر قرار داد. علاوه بر این مسائل، ترکیه با کمک سازمان‌های مردم نهاد به دنبال آن است که یک کاروان کمک‌رسانی به غزه راه‌اندازی کند که در این صورت ممکن است اسرائیل دوباره همانند واقعه کشتی ماوی مرمره به این کشتی هم حمله کند.