[ مریم رضاخواه]  براساس آمار‌های موجود سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، ۵۰ درصد مدارس پایتخت از منظر آتش‌نشانی ناایمن هستند. در واقع از هر دو مدرسه پایتخت، یکی ناایمن است. قدرت‌اله محمدی مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با اعلام این خبر، درباره وضعیت ایمنی مدارس به «شهروند» می‌گوید: «از چهار هزار و ۵۳۸ مدرسه تهران که بازدید شده، فقط سه مدرسه تأییدیه سازمان آتش‌نشانی را دریافت کرده‌اند.» البته او تأکید می‌کند که هیچ مدرسه‌ای در لیست ساختمان‌های ناایمن بحرانی قرار ندارد اما تائیدیه ایمنی هم نگرفته‌اند. رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران هم با تشریح وضعیت ایمنی مدارس پایتخت گفته است: «در لیست ۱۲۹ ساختمان ناایمن بحرانی نام هیچ مدرسه‌ای وجود ندارد. »

آمار‌های اعلامی نشان می‌دهد که جای ایمنی در بسیاری از کلاس‌های درس خالی است، اما این موضوع جدیدی نیست. در سال‌های گذشته نیز سازمان آتش نشانی تهران بار‌ها اعلام کرد که مدارس تهران در شرایط ناایمنی قرار دارند. مرور حوادث گذشته نشان می‌دهد که اتفاقات تلخی در مدارس شهر‌ها و روستا‌های کشور رخ داده است. استفاده از وسایل گرمایشی غیراستاندارد یکی از اصلی‌ترین عوامل این حوادث بود. باید از این حوادث و آتش‌سوزی در مدارس ناایمن جلوگیری کرد تا خانواده‌ها هم دچار نگرانی و اضطراب نشوند. ایمنی مدارس همیشه یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل وزارت آموزش‌وپرورش بوده و هست اما ایمن‌سازی در مدارس به دلایل مختلفی صورت نمی‌گیرد   یا از اولویت کمتری برخوردار است مگر زمانی که حادثه‌ای رخ دهد.
از آنجا که مدارس به عنوان یکی از مکان‌های محل تجمع دانش‌آموزان و معلمان پتانسیل بالایی برای حادثه‌ساز بودن دارد، بنابراین باید همه تلاش‌ها را برای کاهش مخاطرات و خطرات احتمالی برای فعالان در این مراکز آموزشی انجام داد تا بتوان با ایمنی‌سازی این مکان‌های آموزشی ریسک خطر و احتمال صدمه جانی را به حداقل رساند.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که فاکتور‌های ایمنی در مدارس چیست؟
بیش از نیمی از مدارس از نظر سازمان آتش‌نشانی، ایمنی لازم را ندارند باید برای جلوگیری از برخی خطرات به ویژه برای کودکان در مهد‌های کودک و مدارس ابتدایی تدابیری را اتخاذ کرد. اتخاذ تدابیر خاص، محلی ایمن و عاری از خطر مطالبه همه خانواده‌ها است. موضوع ایمنی ساختمان‌های مدارس یکی از مسائلی است که به‌تازگی به‌دلیل افزایش عمر سازه‌های مدارس جزء اولویت‌های مهم مدیریت شهری و آموزش‌وپرورش قرار گرفته است.

 مدارس فرسوده در لیست مدارس ناایمن

مدارس نوسازتر، ایمن‌تر هستند
او درباره ۵۰ درصد دیگر مدارس که نا ایمن نیستند اما تأییدیه ایمنی سازمان آتش نشانی را ندارند می‌گوید: « ۵۰ درصد دیگر مدارس در وضعیت بهتری قرار دارند. ساختمان این مدارس نوسازتر هستند اما هیچ یک از مدارس جهت ایمن‌سازی سازه خود به آتش نشانی مراجعه نکرده‌اند و حتی یک نامه از طرف آن‌ها صادر نشده است. این موضوع باید به اجبار و پیگیری سازمان آتش نشانی صورت گیرد. چهار هزار و ۵۳۸ مدرسه دولتی و غیر دولتی در شهر تهران و جغرافیایی تحت پوشش ما وجود دارد که برای تمامی مدارس بازدید شده، دستورالعمل صادر شده است. از این تعداد یک هزار و ۵۳۴ مهد کودک و ۱۷۲ مدرسه استثنایی در شهر تهران وجود دارد که حساسیت ما بیشتر از بقیه مدارس رده‌های مختلف است. تنها سه مدرسه تأییدیه نهایی سازمان را دریافت کرده‌اند و وضعیت بقیه مدارس در مرحله همان اخطار‌هایی بوده که صادر شده است؛ در حقیقت شاید مدرسه نوسازی در استان تهران وجود داشته باشد که مراحل ایمن‌سازی را طی کرده اما تاکنون فقط ۳ مدرسه تأییدیه سازمان آتش نشانی را دریافت کرده‌اند. »

 اگر هشدار‌ها داده نشود، مطالبه‌گری صورت نمی‌گیرد
در سال‌های گذشته هرازگاهی وقوع آتش‌سوزی، ریزش، انفجار ساختمان‌های تجاری، اداری، مسکونی قدیمی و در حال ساخت در کلانشهر تهران و سایر شهرستان‌های کشور خبرساز شده است. ساختمان‌های پلاسکو، بیمارستان سینا اطهر و متروپل آبادان، نمونه‌هایی از این ساختمان‌ها هستند. با وجود هشدار‌های داده شده پیگیری برای ایمن‌سازی این ساختمان‌ها انجام نگرفت و حوادث هولناکی را بر جای گذاشت. سیدجلال ملکی سخنگوی آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران هم معتقد است باید با هشدار و اعلام ساختمان‌های ناایمن مانع از حوادث شویم. « اگر هشدار‌ها داده نشود، مطالبه‌گری صورت نمی‌گیرد و ساختمان‌ها و مدارس نا ایمن بر فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند تا حوادث تلخی رقم بخورد. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. باید با دادن هشدار‌ها مانع از تکرار حوادث و آتش‌سوزی‌ها در مدارس شویم. معمولاً پس از وقوع چنین حوادثی، افکار عمومی، رسانه‌ها و توجه مسئولان و متولیان معطوف به وضعیت ساختمان‌های ناایمن و رفع خطر در شهر‌ها می‌شود. دستور‌هایی نیز صادر و اقداماتی مقطعی انجام می‌گیرد اما پس از آن باز به فراموشی سپرده می‌شود. با دادن هشدار‌ها نمی‌خواهیم خانواده‌ها را نگران کنیم. قصدمان آگاه‌سازی است، تا سریع‌تر مسئولان امر، مدارس و ساختمان‌های ناایمن را پیش از وقوع حادثه‌ای ایمن‌سازی کنند. »

فاکتور‌های ایمنی در مدارس

سیدجلال ملکی فاکتور‌های ایمنی در مدارس را مشابه فاکتور‌های ایمنی در کلیه ساختمان‌ها می‌داند اما می‌گوید با محور‌هایی همراه است که از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. « کودکان و اطفال به تنهایی از عهده تأمین ایمنی خود بر نمی‌آیند و به همین دلیل نیز مسئولان و مدیران مجموعه وظیفه دارند که با اتخاذ تدابیر خاص، محلی ایمن و عاری از خطر را برای آنان فراهم کنند. »
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با بیان اینکه ایمنی در مدارس و مراکز آموزشی به چهار بخش تقسیم می‌شود، می‌گوید: «در ابتدا باید به اصول ایمنی در ساختمان توجه شود. مصالح بکار رفته در ساختمان مراکز آموزشی باید از انواع مقاوم در برابر شعله و حرارت باشد و تمام طبقات نیز باید دارای راه پله‌ها و مسیر‌های خروجی متناسب با جمعیت حاضر در ساختمان باشد، این امر سبب می‌شود تا امکان تخلیه اضطراری همه حاضران در زمان کوتاه میسر شود. کلاس‌های درس دانش‌آموزان کلاس‌های اول و دوم، در طبقه همکف باشد و طبقات بالاتر دانش‌آموزان پایه‌های بالاتر قرار بگیرند. کلاس‌ها در طبقات زیرزمین برگزار نشوند. سالن‌های همایش و نمازخانه‌ها باید دارای چندین در خروجی باشند. تمام پله‌ها باید دارای نرده حفاظ کناری به صورت عمودی باشند. لبه پله‌ها هم با ورق‌های لاستیکی یا همان ترمز پله پوشانده شود که مانع لیز خوردن کودکان شود. تمام پنجره‌ها و نورگیر‌ها باید نرده‌های فلزی با قابلیت باز شدن در زمان اضطرار را داشته باشد. هیچ‌گونه چاه و گودالی در محوطه مدارس نباید وجود داشته باشد و اگر وجود دارد باید روی آن درپوش تعبیه شود. »
ملکی با بیان اینکه در بخش دوم مدارس باید به ایمنی تأسیسات و وسایل گرمایشی توجه کنند، ادامه می‌دهد: «اتاق تأسیسات و موتورخانه دور از کلاس‌های آموزشی و سالن اجتماعات باشد. برای گرم کردن کلاس‌ها باید از وسایل گرمایشی استاندارد بدون شعله مانند شوفاژ استفاده شود. بخاری‌ها نیز باید در محلی مناسب، دور از محل نشستن کودکان و دور از در خروجی نصب شوند. بخاری‌ها از هرنوعی که هستند باید استاندارد و کاملاً سالم بوده و حتماً دارای دودکش‌های مناسب و در انتها دارای کلاهک H باشند. این موارد در مدارس مناطق روستایی و حاشیه‌ای باید مورد توجه باشد. سیم‌کشی‌های برق نیز باید از نوع توکار بوده و واگر از نوع روکار است حتماً باید داخل حفاظ‌های پلاستیکی یا فلزی محفوظ بوده و در جایی قرار بگیرد که قابل دسترسی برای افراد نباشد. تمام کلید‌ها و پریز‌ها نیز باید دارای درپوش مناسب بوده و اتصالات برقی کاملاً عایق‌بندی باشد. »
ملکی سومین بخش را مربوط به تجهیزات آتش‌نشانی اعلام کرد: «وجود تجهیزات آتش‌نشانی سالم و آماده به کار نیز از عوامل مهم تأمین ایمنی در محیط مدارس و مراکز آموزشی است. در تمام بخش‌ها و طبقات مراکز آموزش باید به تعداد لازم و کافی و از انواع مختلف خاموش‌کننده‌های دستی وجود داشته و تمام پرسنل آن مجموعه باید طرز کار این وسایل را بدانند. همچنین ضروری است که در همه طبقات شیلنگ آب تحت فشار وجود داشته باشد. در مورد کپسول‌های آتش‌نشانی توجه به این نکته نیز ضروری است که حتماً باید نسبت به شارژ آن هم اقدام شود. توصیه آتش‌نشانی این است که تمام مراکز آموزشی از مهدکودک گرفته تا دانشگاه و همچنین خوابگاه‌ها به سیستم اعلام اتوماتیک حریق مجهز باشند. »
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران چهارمین بخش را نیز آموزش مسئولان و مدیران مدارس و مراکز آموزشی دانست: «تمامی معلمان و مسئولان مدارس و اماکن آموزشی باید دوره‌های لازم ایمنی را گذرانده و آمادگی لازم را در برخورد با حوادث مختلف داشته باشند. »