گروه سیاسی: تنها یک روز تا پایان سال 2024 و آغاز سال میلادی جدید باقی مانده است. کریسمس امسال در شرایطی است که جهان به شکلی بی‌سابقه طی یک سال گذشته کشتار و جنگ و تحولات بزرگ را به خود دید. برای سومین سال متوالی همچنان آتش جنگ در اوکراین شعله‌ور است. در منطقه خاورمیانه نیز رژیم صهیونیستی بیش از هر زمان دیگری عزم خود را بر کشتار و جنایت جزم کرده است. 
به گزارش «تجارت»، آغاز سال جدید میلادی در شرایطی است که تنها 20 روز دیگر دونالد ترامپ برای بار دوم به کاخ سفید باز خواهد گشت. هر چند ترامپ در دوران انتخابات وعده پایان جنگ‌ها را سر داده اما پیشینه تاریخی او نشان می‌دهد که ریاست او بر آمریکا به شکلل خودکار برای کل جامعه جهانی نوعی وضعیت بحران و آشوب را ایجاد خواهد کرد. در منطقه خاورمیانه نیز در کنار جنگ رژیم اسرائیل علیه غزه و لبنان، سقوط حکومت بشار اسد اخیرا اتفاق افتاد که بسیار غیرمنتظره و عجیب بود. 
در کنار تمامی این مسائل تصمیم‌گیرندگان حوزه سیاست خارجی کشورمان به مراتب نسبت به سال‌های قبل ماموریت دشوارتری برای تصمیم‌گیری و اتخاذ استراتژی دارند. «تجارت» به منظور بررسی مهم‌ترین تحولات نظام بین‌الملل در سال گذشته و نیز آینده نظام جهانی در سال 2025 با  حسن بهشتی‌پور کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه گفت‌وگو داشته است. در این گفت‌وگو بهشتی‌پور به عملکرد دستگاه سیاست خارجی ایران و نیز ضرورت‌های پیش‌روی کشورمان در سال 2025 پرداخته است. 

سال 2024 یکی از خونین‌ترین سال‌های چند دهه گذشته بود
حسن بهشتی‌پور، در ارتباط با مهم‌ترین رخدادهای نظام بین‌الملل در سال 2024 گفت: «بیش از 40 سال درگیر حوزه سیاست خارجی و مسائل بین‌الملل بوده‌ام، حتی در دوران جنگ 8 ساله دفاع مقدس نیز حضور داشته‌ام اما به یاد ندارم هیچ سالی به اندازه 2024 پر از بحران و جنایت بوده باشد. آن‌چه که در 2024 اتفاق افتاده طی چند دهه اخیر کم‌نظیر و بی‌سابقه بوده است. قبلا هر 10 سال یکبار شاهد یک تحول بزرگ در سطح نظام بین‌الملل بودیم اما بعد از سال 2022 این موضوع به هر یک سال، یک بار تبدیل شد. در سال 2024 نیز تحولات به چند ماه یکبار نیز رسید. حالا این نگرانی نیز وجود دارد که تحولات بزرگ نیز رخ دهند. زمانی از تحول سخن می‌گوییم یعنی یک نقطه عطف. برای نمونه اکنون ما می‌گوییم قبل و بعد از حمله روسیه به اوکراین یا قبل و بعد از عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023.»

سال 2024 برای ایران همراه با کامیابی و ناکامیابی‌های بود
این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخشی دیگر از اظهارات خود درباره سال 2024 برای جمهوری اسلامی ایران و سیاست خارجی کشورمان تاکید کرد: «در ابتدا باید به این موضوع توجه شود که یکی از مهم‌ترین اصول برای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در صحنه سیاست خارجی پذیرش اشتباهات و ناکامی‌ها است. تنها از این بستر است که امکان احیای قدرت، تصمیم‌گیری درست و تبدیل تهدید به فرصت در آینده وجود دارد. گذشته همواره چراغ راه آینده است. اگر بخواهیم صریح بگوییم سال 2024 برای ایران همراه با دستاوردها و ناکامی‌هایی بود. یعنی هم کامیابی داشتیم و هم ناکامی. اما اگر قصد داریم ناکامی‌ها را رفع کنیم و در آینده مسائل و تهدیدات پیرامون آن‌ها رفع شود باید دلایل کاستی‌ها بررسی شود و از درون تهدیدات آتی برای خود فرصت ایجاد کنیم. همان‌گونه که کامیابی‌ها نباید ما را فریب دهند، ناکامیابی‌ها نیز نباید ما را ناامید کند. حتی ضروری است که به صورت دقیق ریشه موفقیت‌ها نیز تحلیل شود، تا بر گستره آن‌ها افزوده شود.»

سیاست خارجی ایران در 2024 بیشتر بر موضوعات منظقه‌ای متمرکز بود
او در ادامه در ارزیابی خود از عملکرد سیاست خارجی کشورمان در 2024 اظهار داشت: «در ابتدا باید توجه داشت که تصمیمات حوزه سیاست خارجی به طور مستقل از سوی دولت و وزارت امور خارجه اتخاذ نمی‌شود. شورای عالی امنیت ملی مهم‌ترین تصمیم‌گیرنده در این زمینه است. همچنین، باید توجه داشت که وزارت امور خارجه فعلی به ریاست آقای سید عباس عراقچی تنها 4 ماه امور را در دست دارد. بنابراین نمی‌توان ارزیابی دقیقی را پیرامون عملکرد تیم وزارت خارجه داشت. با این وجود در هر دو دولت آقای پزشکیان و رئیسی، تلاش‌ها و تحریک‌های دیپلماتیک بزرگی در سطح منطقه صورت گرفت اما در عرصه کلان‌تر و مساله مذاکره با غرب پیرامون مساله هسته‌ای تحرکات چندانی را شاهد نبودیم. بنابراین می‌وان به عملکرد تیم سیاست خارجی نمره متوسط داد.»

خاورمیانه در 2025 همچنان متشنج و بحرانی باقی خواهد ماند
بهشتی‌پور در بخشی دیگر از گفته‌های خود در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین چالش‌های نظام جهانی در سال 2025 چه خواهند بود، اظهار داشت: «همچنان مهم‌ترین چالش در سطح بین‌الملل جنگ اوکراین خواهد بود. دیگر چالش بزرگ بین‌المللی مرتبط با منطقه خاورمیانه جنایات اسرائیل است. تل‌آویو علاوه بر جنگ و جنایت در غزه و لبنان، اکون دامنه پیشروی‌اش را به سوریه گسترش داده و این احتمال وجود دارد در آینده نزدیک نیز حمله همه جانبه به شمال یمن را در دستور کار قرار دهد. به نظر می‌رسد خاورمیانه در سال 2025 همچنان متشنج خواهد بود. در مقطع زمانی کنونی پرسش مهم این است که آیا تل‌آویو می‌تواند به طرح خود برای تغییر نقشه خاورمیانه و ایجاد نظم نوین در منطقه جامه عمل بپوشاند. تل‌آویو قصد دارد محور مقاومت را تضعیف و محور سازش را تقویت کند.»

در 2025 تکلیف نهایی برجام و موضوع مکانیسم ماشه روشن می‌شود
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: «دیگر چالش مهم در سطح جهانی، با موضوع پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات با غرب ارتباط دارد. مهر ماه 1404 (اکتبر 2025) تکلیف نهایی برجام و موضوع مکانیسم ماشه روشن می‌شود. پرسش جدی این است که آیا تروئیکای اروپایی نسبت به فعال‌سازی مکانیسم ماشه اقدام خواهند کرد و تهران را وارد یک فاز تقابل جدی می‌کنند یا در مسیر مذاکره و گفت‌وگو حرکت می‌کنند. این موضوع برای ایران بیش از همیشه اهمیت دارد. شاید برخی بگویند که وضعیت از این بدتر نخواهد شد اما باید توجه داشت که بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، به نوعی بر فشار و اقدامات امنیتی بر ایران مشروعیت می‌بخشد.»

تجدیدنظر اساسی و تغییر راهبردها در سیاست خارجی ایران یک ضرورت است
این استاد دانشگاه در بخش پایانی اظهارات خود در ارتباط با راهکارهای پیشنهادیش به تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی کشورمان در سال جدید میلادی گفت: «اگر واقع‌بینانه سخن بگوییم بخشی از سیاست‌های اتخاذ شده در منطقه با موفقیت کامل همراه نبوده یا در حالا حداقل پاسخ‌های موردنظر را از آن‌ها نگرفته‌ایم. بنابراین، توصیه می‌شود که در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین استراتژی‌ها تجدیدنظر صورت بگیرد. باید بررسی مجدد صورت بگیرد و دید کجاها را موفق عمل کرده و در کجاها کاستی داشته‌ایم. از درون این بررسی باید به راهکار مناسب رسید. بدون تغییر رویکرد جدید تغییر استراتژی و برنامه ممکن نیست. در موقعیت کنونی اگر می‌خواهیم دوباره در منطقه موثر باشیم، باید بازنگری و تجدیدنظر اساسی صورت بگیرد. باید بررسی کلان صورت بگیرد تا به درستی عملکرد خود را نقد کنیم و به یک راهبرد جامع و درست بررسیم.»