روزنامه ابتکار
1396/09/23
طرح «پایتخت کتاب سال ایران» تا چه اندازه به اهداف خود رسیده است؟ پرفایده و کم‌هزینه برای فرهنگ
فاطمه امینالرعایاترویج کتاب و کتابخوانی یکی از مهم‌ترین شعارهای مسئولان حوزه فرهنگ در چند سال اخیر بوده است. تلاش‌ها و اقدامات فراوانی هم در این راستا انجام شده که انتخاب پایتخت کتاب سال و برگزاری نمایشگاه‌های استانی از مهم‌ترین برنامهها در راستای تحقق این شعار بوده است. از سال 1394 تا امروز سه شهر به عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب شده‌اند، این روزها هم آخرین مهلت ارسال پرونده‌ها برای انتخاب چهارمین پایتخت کتاب سال ایران است. سوالی که در این میان مطرح میشود این است که چنین برنامه‌هایی چقدر در دستیابی به اهداف این طرح‌ها موفق عمل کرده‌اند؟
سال 2001 یعنی 16 سال پیش سازمان یونسکو تصمیم گرفت هر سال یک شهر را به عنوان پایتخت کتاب جهان برگزیند تا در جهت تقویت جایگاه کتاب و کتابخوانی تلاش کرده باشد. یونسکو با کمک سه مرکز انجمن ناشران بین‌المللی کتاب، اتحادیه بین‌المللی فروشندگان کتاب و اتحادیه بین‌المللی انجمن کتابخانه‌ها، شهری را انتخاب می‌کنند تا در یک سال به اجرای برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب بپردازد و از این راه شوق مطالعه را در مردم ایجاد کند. البته این انتخاب هیچ جایزه مالی را برای برگزیده آن دربر ندارد.
هدف چه بود؟
ایران هم با الگو گرفتن از این اقدام جهانی از سال 1394 اقدام به انتخاب پایتخت کتاب ایران کرده است. البته تلاش بر این بوده که با بومی‌سازی، این طرح با شرایط فرهنگی کشور مطابقت بیشتری داشته باشد. اهداف مختلفی برای برگزاری این طرح در نظر گرفته شده است.افزایش همکاری‌ها و مشارکت نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی در حوزه کتاب، جذب سرمایه‌های موجود در بخش خصوصی، فرهنگی‌تر کردن فضای بخش‌های مختلف صنعتی، اقتصادی و… کشور، ترویج غیرمستقیم آینده‌نگری و برنامه‌ریزی در حوزه فرهنگ، حمایت از ایده‌های نو و ابتکاری در حوزه کتاب، تمرکززدایی از برنامه‌های حوزه فرهنگ و تقویت عدالت فرهنگی، ترویج کتابخوانی، طراحی برنامه‌های جذاب و مردم‌پسند در حوزه کتاب و ارتقای جایگاه مدیران فرهنگی در شهرستان‌ها ازجمله این اهداف هستند اما مهم‌ترین دلیلی که برای اجرای این برنامه ارائه میشود، ایجاد هماهنگی و همکاری میان نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی فعال در شهرهای کوچک بر سر اجرای فعالیت‌های مرتبط با کتاب است. طراحان و مجریان این طرح معتقدند با چنین طرح‌هایی می‌توان به افزایش سرانه مطالعه در بین شهروندان کمک کرد. همچنین این توجیه ارائه میشود که طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران اولین تجربه ملی برای ایران در این زمینه به شمار می‌رود و تجربه موجب میشود به مرور زمان به معیارهای جهانی انتخاب پایتخت کتاب نزدیک شوند.
اهواز، نیشابور و بوشهر سه شهری هستند که در این سه سال موفق شده‌اند لقب پایتخت کتاب ایران را با خود یدک بکشند. این روزها که به روزهای پایانی مهلت ارسال پرونده‌ها برای انتخاب چهارمین پایتخت کتاب سال ایران نزدیک می‌شویم این سوال مطرح میشود که این طرح تا چه اندازه در دستیابی به اهداف خود موفق عمل کرده است؟ علی اصغر سید آبادی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دراین رابطه به «ابتکار» می‌گوید: اهداف مختلفی در طرح انتخاب پایتخت کتاب در نظر گرفته شده است. اولین هدف رونق و توسعه ترویج کتابخوانی در شهرستان‌ها است، یعنی رقابت بین تمام شهرها به جز تهران است. دومین هدف توسعه مشارکت در همین زمینه است، یعنی افزایش مشارکت نهادهای دولتی و غیردولتی در توسعه کتابخوانی. این دو هدف از اصلی‌ترین اهداف این طرح است.
او ضمن بیان اینکه ارزیابی برنامهها باید بر اساس هزینه و فایده صورتن بگیرد، افزود: باید بررسی کنیم چه بودجه‌ای برای طرح مورد نظر در گرفته شده و با توجه به آن چقدر در دستیابی به اهدافش موفق بوده است. با سنجش طرح پایتخت کتاب درمی‌یابیم که این طرح یکی از موفق‌ترین فعالیت‌های فرهنگی در ایران بوده است. چون نسبت به تمام رویدادهای فرهنگی که برگزار میشود، پایتخت کتاب یکی از کم هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین فعالیت‌های فرهنگی بوده است. چیزی حدود 150 میلیون تومان کل هزینه برگزاری این رویداد مهم است، در حالی که دست‌اندرکاران برگزاری مراسم‌‌های فرهنگی و برگزاری برنامه‌های مختلف هستند، گاهی هزینه‌ای بیش از این برای برگزاری یک روز از برخی مراسم متحمل می‌شوند. از این نظر طرح پایتخت کتاب ایران یکی از کم‌هزینه‌ترین فعالیت‌ها در ایران است.
افزایش مشارکت
سیدآبادی با اعلام اینکه تقریبا در تمام شهرستان‌هایی که این طرح برگزار شده مشارکت نهادهای مختلف در فعالیت‌های فرهنگی افزایش یافته‌است، ادامه می‌دهد: در این طرح مشارکت شهرداری‌ها در همه شهرهایی که در این طرح شرکت داشتند به چشم می‌خورد چون ما در این طرح پرونده یک شهر را در این رقابت بررسی می‌کنیم، نه پرونده اداره ارشاد. برای تدوین پرونده شهر، حداقل هفت هشت نهاد دولتی و پنج شش نهاد غیردولتی بخش خصوصی برای تددوین برنامه دور هم جمع می‌شوند و فعالیت‌های مشترک انجام می‌دهند. در تمام شهرها و استان‌ها برای تشکیل ستاد مورد نظر این اتفاق رخ می‌دهد و این موضوع باعث مشارکت در برنامه‌های فرهنگی - هنری دیگری که در شهرها برگزار میشود، شده است و به نظر من از این جنبه این طرح، موفق عمل کرده است.
فروش هم بالا رفته
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره دستیابی به هدف ترویج کتابخوانی در شهرهای منتخب کتاب سال ایران می‌گوید: در تمام شهرهای نامزد شده این موضوع سنجیده نشده ولی معمولا وقتی می‌خواهیم فعالیت سهری را که پایتخت کتاب شده یا دیگر شهرهای نامزد را ارزیابی کنیم، معمولا نزدیک به پایان سال مثلا در اسفند ماه، با چندین شاخص سنجش را انجام می‌دهیم. یکی از این شاخص‌های مهم، آمارهایی است که از مراکز پخش به دست ما می‌رسد مبنی بر اینکه فروش کتاب در شهرای نامزد شده بالا رفته است یا خیر، تقاضای کتاب چگونه بوده است. هنوز ارزیابی بوشهر تمام نشده ولی در ارزیابی نیشابور که سال گذشته پایتخت کتاب ایران بود، طبق آمار مراکز غیردولتی پخش در اختیار ما قرار داده‌اند، حاکی از آن بود که رشد تقاضای کتاب در نیشابور چشمگیر بوده است. ضمن اینکه در این شهر یک نمایشگاه کتاب هم برگزار شده بود که از لحاظ فروش نسبت به جمعیت شهر جزو موفق‌ترین نمایشگاه‌ها بوده است. در چندین شهری که سال گذشته شهر خلاق کتاب نام گرفته‌اند هم این اتفاق رخ داده است. این ارزیابی در حوزه کتاب‌های غیردرسی و بیشتر کتاب‌های عمومی صورت گرفته است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
لاریجانی : پایبندی طرفین برجام برای آینده امنیت جهانی و منطقه مفید است
فعالان سیاسی در گفت‌وگو با «ابتکار » مطرح کردند
زبان الکن سیاستمداران در عذرخواهی
«ابتکار» زوایای افزایش ترافیک و پیامدهای ناشی از آن را بررسی کرد
ترافیک داعشی نیازمند یک ناجی
علیرضا صدقی
آزمون دشوار صداقت
«ابتکار» از تاثیر سیاست بر توقیف فیلم‌ها گزارش می‌دهد
سینما در مسلخ سیاست
طرح «پایتخت کتاب سال ایران» تا چه اندازه به اهداف خود رسیده است؟
پرفایده و کم‌هزینه برای فرهنگ
«ابتکار» از نگاه دولت دوازدهم به محیط زیست گزارش می‌دهد
رویکرد سبز لایحه بودجه 97
گفت‌وگوی نمایندگان با «ابتکار» و انتقاد از شیوه اردوهای دانش آموزی که باز هم 4 کشته به همراه داشت
تکمیل 2700 واحد مسکن موقت در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه
در اجلاس فوق‌العاده سازمان همکاری‌های اسلامی در استانبول رقم خورد
ایستاده در کنار فلسطین
آیت‌الله جنتی:
معاون پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه:
قاتل ستایش سیاه‌مست بود
ترافیک تهران از داعش خطرناک تر نیست
