روزنامه ابتکار
1398/05/13
به مناسبت سالروز تاسیس فرودگاه مهرآباد، مزایا و چالشهای این فرودگاه برای تهرانیها بررسی شد
آشیانه پر سروصدای پرندگان آهنیگروه جامعه: فرقی ندارد از کجای تهران نگاه کنی! چه بر فراز بوستان پرواز ایستاده باشی و شهر را بنگری یا بر بام تهران به نظاره پایتخت نشسته باشی، میدانی که نورهای درخشانی که در آسمان شهر میچرخند و جایی در غرب تهران فرود میآیند چیستند. پایینتر که باشی، در همه مناطقی که در راستای باند فرود باشند، صدای غرش هواپیماها به یادت میآورد که کمی آن سوتر، فرودگاهی است، نامش مهرآباد، که 61 سال است پرندههای آهنی را پذیرایی میکند.
وقتی حاجی میرزا آقاسی، صدراعظم محمدشاه قاجار، زمینهای حسینآباد تهران را به ناصرالدین شاه قاجار هدیه میداد و بعدتر او هم به عنوان مهریه به دخترش عصمتالدوله میبخشید تا نامش به مهرآباد تغییر کند، هیچ وقت فکر نمیکرد که روزی روزگاری قرار است طیارهها در آن بنشینند و بپرند. درواقع در آن زمان شاید هنوز هیچ تصوری از پرواز انسان در آسمانها وجود نداشت که طیاره برای مردان صاحب دولت قاجاری آشنا باشد. با این حال، سالهاست که مهرآباد، پیش از آنکه نام محله و منطقهای در تهران دانسته شود، نام فرودگاه معروف پایتخت را به یاد میآورد.
چهارمین و معروفترین فرودگاه ایران
این فرودگاه تهران البته اولین فرودگاه ایران و حتی تهران نبود. چند سالی پیش از آن، انگلیسیهایی که در پی نفت، کوههای مسجدسلیمان را زیر پا میگذاشتند، در این شهر اولینها، اولین فرودگاه ایران و حتی خاورمیانه را تاسیس کردند. البته این فرودگاه، فرودگاهی رسمی نبود و زمین مسطح شدهای با باند سنگفرش و سیمان برای نشست و پرواز هواپیماهای ملخی و کوچک داشت که بعدتر برج مراقبتی هم برای آن ساختند. دومین فرودگاه ایران و خاورمیانه نیز در شهر بندر لنگه استان هرمزگان تاسیس شد و از سال 1297 هم پروازهای بینالمللی به انگلستان و هند را آغاز کرد. اولین فرودگاه رسمی ایران اما قلعهمرغی بود که در تهران به دستور احمدشاه ساخته شد. این منطقه که بعد از ساخت فرودگاه مهرآباد، فرودگاهی نظامی محسوب میشد، این روزها بخش عمده زمینهایش صرف ساخت بوستان بزرگ ولایت شده است. به این ترتیب مهرآباد دومین فرودگاه تهران و چهارمین فرودگاه ایران محسوب میشود؛ فرودگاهی که امروز شمع تولد 61 سالگیاش را خاموش میکند!
تولد یک فرودگاه
سال 1304 بود که رضا شاه پهلوی، حق انحصاری هواپیمایی ایران را به شرکت هواپیمایی یونکرس آلمان واگذار کرد. باشگاه خلبانی این شرکت که با 20 فروند هواپیما در سال 1317 ساخته شد و به بهرهبرداری رسید، عملا پایههای بنیانگذاری فرودگاه مهرآباد بود. با اعزام اولین گروه خلبانان ایرانی به آمریکا در سال 1325، نیروی هوایی ایران نیز در سال 1328 تاسیس شد و اولین پایگاه هوایی خود را در مهرآباد مستقر کرد. در سالهای بعد، علاقه محمدرضا پهلوی به افزودن ظواهر پیشرفت به ایران، توسعه فرودگاه مهرآباد و ساخت فرودگاه در دیگر شهرهای ایران سرعت گرفت و عضویت ایران در ایکائو و خرید هواپیماهای مسافری و تاسیس هواپیمایی ملی ایران، بر رشد صنعت هوایی ایران افزود. 30 تیر 1337 مطبوعات به نقل از مسئولان مربوطه وقت نوشتند: «اطلاع حاصل شد ساختمان جدید فرودگاه بینالمللی مهرآباد روز سهشنبه سیزدهم مرداد 1337 (سالگرد جشن مشروطیت) طی مراسمی افتتاح خواهد شد». در این گزارش آمده بود: «قرار است که شاه شخصا ساختمان جدید فرودگاه مهرآباد را افتتاح کند و با افتتاح ساختمان جدید، کلیه دفاتر شرکتهای هواپیمایی داخلی و خارجی در ساختمان جدید متمرکز خواهد شد و از فردای آن روز ایاب و ذهاب مسافرین هوایی از ساختمان جدید صورت خواهد گرفت. در این ساختمان کلیه وسایل رفاه و آسایش مسافرین داخلی و خارجی فراهم گردیده و باجههایی برای رفع نیازمندیهای مسافرین از فروش گل گرفته تا تمبر پست پیشبینی شده است». محمدرضا پهلوی که خود نیز خلبانی آموخته بود و گاه هدایت هواپیما در سفرهای پروازیاش را به عهده میگرفت، برای تفاخر به فرودگاه مهرآباد به عنوان یکی از این ظواهر پیشرفت، در همان سال تصویری از این فرودگاه را پشت اسکناس 200 ریالی چاپ کرد. این فرودگاه در طول تاریخ خود حوادث بسیار به خود دیده است؛ از ورود و خروج چهرههای گوناگون – که معروفترین آن خروج محمدرضا پهلوی از ایران و ورود امام خمینی(ره) به کشور در سال 1357 است – تا انتخاب به عنوان یکی از اولین اهداف ارتش بعث عراق در آغاز حمله به ایران در سال 1359.
جابهجایی که انجام نشد!
فرودگاه مهرآباد تهران همچنان برچسب «بینالمللی» را بر پیشانی خود میبیند. با این حال پس از انتقال پروازهای بینالمللی تهران به فرودگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، تنها پروازهای خارجی پاویون دولت و برخی پروازهای حجاج از آن انجام میشود. در حال حاضر این فرودگاه 4 ترمینال مسافری و سه باند پروازی دارد.
هرچند وجود فرودگاه مهرآباد در نزدیکی محیط شهری مزایایی همچون در دسترس بودن را موجب شده، اما در سالهای اخیر بارها بحث جابهجایی فرودگاه مهرآباد مطرح و البته به فراموشی سپرده شده است. دلیل طرح این موضوع از یک سو وقوع برخی حوادث هوایی در محدوده شهر تهران – همچون سقوط هواپیمای سی-130 در شهرک توحید در سال 1384 و سقوط هواپیمای آنتونوف-140 هسا در اطراف فرودگاه مهرآباد – و از سوی دیگر، مخاطرات محیط زیستی این فرودگاه برای شهروندان – اعم از آلودگی هوا بر اثر تردد و سوخت هواپیماها تا آلودگی صوتی آن – مطرح شده است. سازوکارهایی مثل محدودیت ساعات پرواز از ساعت 12 نیمه شب تا 5 صبح در این فرودگاه ازجمله راهحلهای موقتی بوده است که برای مقابله با آلودگی صوتی اجرایی شده است. با این حال، همچنان ریسک سایر آسیبهای احتمالی به جای خود است. در ماههای گذشته خبرهایی مبنی بر انتقال بخشی از پروازهای داخلی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) هم مطرح شد، اما به گفته برخی مسئولان حوزه حمل و نقل هوایی از جمله علی رستمی، مدیرعامل شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره)، موضوع انتقال پرواز در کار نیست و تنها بحث راهاندازی خطوط پروازی داخلی در این فرودگاه مطرح است و همچنان مهرآباد گزینهای برای سفر به تهران محسوب میشود. به هر ترتیب به نظر میرسد صحبتهایی که به ویژه در سالهای 93 و 94 درباره پیگیری جدی جابهجایی فرودگاه مهرآباد مطرح بود، این روزها محلی از طرح شدن در شورای شهر، شهرداری یا هیئت دولت ندارند.
یک مشکل خودساخته
ناهید خداکرمی، رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شورای شهر تهران در گفتوگو با «ابتکار» درباره نگاه این شورا به مسائل پیرامون وجود فرودگاه مهرآباد در حریم پایتخت میگوید: «باید پیش از هر چیز این نکته را در نظر گرفت که فرودگاه مهرآباد در زمان خود در جای درست و مناسبی بنا شده بود. درواقع این انسانها بودند که به حریم فرودگاه تجاوز کردهاند و این یک مشکل خودساخته است. این بیمبالاتی مدیریت شهری بوده که اجازه ساخت و ساز در حریم این فرودگاه را داده و باعث شده است که امروز فرودگاه وسط بافت مسکونی شهر قرار گرفته باشد». وی افزود: «فرودگاه یک زیرساخت ضروری برای هر شهری به ویژه پایتخت به شمار میرود و مکانیابی برای امری مثل جابهجایی آن کار آسانی نیست. این موضوع از حوزه مدیریت شهری خارج است و در حیطههای کلانتری مثل دولت و وزارت راه و شهرسازی قرار میگیرد. با این حال از آنجا که ما در شورای شهر پیگیر مسائل مردم هستیم، باید پیگیر مسائل مربوط به این موضوع هم باشیم». اما در شرایطی که جابهجایی فرودگاه امری دور از تصور در آینده نزدیک به نظر میرسد، باید درباره مسائل و مشکلاتی که فرودگاه مهرآباد برای شهروندان به وجود میآورد، چه کرد؟ این عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال میگوید: «بخشی از کارهایی که میتوان انجام داد از سوی خود مردم اجرایی میشود. مثلا باید در ساخت و سازها در نظر گرفت که ساختمانهای اطراف فرودگاه آکوستیک ساخته شوند و از شیشههای دوجداره استفاده کنند. البته شهرداری هم میتواند مداخله کند که ساختمانها در مناطق اطراف فرودگاه این استانداردها را رعایت کنند».
وی اضافه کرد: «همچنین نباید اجازه داد که دیگر ساخت و سازی در اطراف فرودگاه انجام شود. در سالهای گذشته، برخی زمینهای مزروعی به مسکونی تغییر کاربری دادهاند و ساخت و سازهایی در نوبت قرار گرفتهاند که میتوانند در آینده چالش ایجاد کنند. این بر عهده مدیریت شهری است که چنین موضوعاتی را کنترل کند». خداکرمی یادآور شد: «اگر ساخت و سازها در این حجم گسترده انجام نمیشد، میشد این راهکار را در نظر گرفت که به جای فرودگاه، مناطق مسکونی جابهجا شوند، اما با این حجم از ساختمانها، این کار امروز غیرممکن است». وی درباره چالشهای ترافیکی فرودگاه برای شهروندان نیز گفت: «به عنوان رئیس کمیسیون بهداشت شورای شهر، مخالف پارکینگسازی در نزدیک محدودههایی هستم که ایستگاه مترو در آنها ساخته شده است. در حال حاضر راهاندازی ایستگاه مترو در فرودگاه مهرآباد کمک بسزایی در بهبود وضعیت ترافیکی این محدوده داشته، اما ساخت و ساز پارکینگهای جدید شهروندان را تشویق میکند که از خودرو برای رفت و آمد به فرودگاه استفاده کنند. ما باید تلاش کنیم شهر را به جای اینکه برای مردم تنگ کنیم، برای خودروها تنگ کنیم. جا انداختن فرهنگ استفاده از مترو برای رفت و آمد به فرودگاه از جمله کارهایی است که میتواند به بهبود وضعیت ترافیکی این محدوده کمک کند».
سایر اخبار این روزنامه
به مناسبت سالروز تاسیس فرودگاه مهرآباد، مزایا و چالشهای این فرودگاه برای تهرانیها بررسی شد
جهانبخشمحبی نیا
ضرورت هوشیاری ملی
کاهش نرخ بیکاری، ناشی از کاهش جمعیت فعال است
ضعف اطلاعات بازار کار
«ابتکار» پیامدهای خروج آمریکا و روسیه از پیمان INF را بررسی میکند
گام به گام تا جنگ سرد جدید
مرور برخی از نمایشهای در حال اجرا در تماشاخانههای تهران
تئاتر ببینیم
«ابتکار» از روند شکلگیری دولت در سایه و زمینههای ایجاد آن گزارش میدهد
بازی با «دولت در سایه»
دلایل و پیامدهای احتمالی دیدارهای احمدینژاد و قالیباف چیست؟
پیوند بازندهها!
فلاحتپیشه:
برجام را نمیتوان با اروپاییها حفظ کرد
روسیا الیوم:
بن سلمان به طور جدی در حال بررسی گفتوگو با تهران است
قالیباف:
با ثروتمندی و تولید ثروت مخالف نیستم
مصری بیان کرد
مخالفت سران قوا با افزایش قیمت بنزین
یک فعال اصلاحطلب:
شکلگیری جریان سوم موضوعی «موهوم» است