صنعت و تجارت: آمارهای رسمی اعلام شده از سوی گمرک و سازمان توسعه تجارت ایران حکایت از آن دارند که تنوع محصولات و مقاصد صادراتی طی سال های اخیر همواره روند کاهشی داشته به نحوی که ۷۳ درصد صادرات کشور در سال ۱۳۹۸ صرفا به ۵ مقصد صادراتی بوده و ۵۵ درصد کل صادرات غیرنفتی کشور متشکل از ۱۰ قلم کالای صادراتی است که عموما فرآورده های نفتی، گازی یا معدنی هستند و از جنس موادخام محسوب می شوند. هرچند تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران در این کاهش بی تاثیر نبوده، اما از تاثیر عدمانسجام سیاست های داخلی نیز نباید غافل ماند.

در سال های گذشته سیاست های توسعه تجاری متعددی در دستور کار دولت قرار گرفته است و بازار بزرگی که در ۱۵ کشور همسایه ایران وجود دارد، راهبرد کلی توسعه صادرات به کشورهای همسایه را همواره در لیست سیاست های توسعه تجاری کشور قرار داده، اما راهکارهای اجرایی و عملیاتی برای توسعه این سیاست کمتر مورد توجه قرار داشته است. در حالیکه قرار داشتن در رتبه دوم دنیا از نظر تعداد کشورهای همسایه، مزیتی را برای ایران فراهم کرده که مزیتی حتی فراتر از دسترسی به آب های آزاد است؛ چراکه امکان تبادل مستقیم کالا و خدمات بدون عبور از گذرگاههای تحت تسلط آمریکا را فراهم کرده و در صورت نیاز، با تهاتر کالاها و خدمات یا مبادله بر مبنای ارزهای محلی و منطقهای یا تسویه مبادلات بر مبنای طلا، امکان دور زدن تحریم های نظام مالی بین المللی علیه ایران فراهم می شود.

کارنامه تجارت ٧ ماهه با قاره اروپا

بررسی آمار تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا در هفت ماه نشان می دهد که خریدار کالاهای ایرانی در اروپا ناچیز بود. در مقابل اما فروشندگان اروپایی موفقیت بیشتری را برای فروش محصولات خود به بازارهای ایران کسب کرده اند. مشابه این روند طی ماه های گذشته نیز تا اندازه زیادی مشاهده می شود. بررسی آخرین گزارش های رسمی گمرک نشان می دهد که ارزش تجارت خارجی ایران و اتحادیه اروپا رقمی نزدیک به ۹ میلیارد دلار است که از این میزان، بیش از ۲ میلیارد دلار مربوط به صادرات و نزدیک به ۷ میلیارد دلار متعلق به واردات از کشورهای اروپایی است. بررسی آمارهای ۶ ماهه تجارت با اتحادیه اروپا از سوی سازمان توسعه تجارت نیز نشان می دهد که مهمترین مبدا واردات و مقصد صادرات اروپایی در نیمه نخست امسال، کشور آلمان است. تجارت ایران و اروپا در هفت ماهه امسال بیش از ۱۵ میلیون و ۹۱۰ هزار و ۸۱۶ تن بوده که ارزشی معادل ۸ میلیارد و ۸۰۷ میلیون و ۸۷۹ هزار و ۸۱۴ دلار را به خود اختصاص داده است. حجم صادرات ایران به کشورهای اروپایی در هفت ماه منتهی به مهر امسال، بیش از ۵ میلیون و ۶۰۵ هزار و ۸۹۱ تن به ارزش ۲ میلیارد و ۶۶ میلیون و ۸۴۰ هزار و ۵۳۸ دلار بوده است. در میان کشورهای اروپایی اصلیترین مقاصد صادراتی، کشور ترکیه با یک میلیارد و ۴۸۹ میلیون و ۳۷۲ هزار و ۴۰۸ دلار و پس از آن کشورهای روسیه، آلمان و ایتالیا قرار دارند؛ همچنین کمترین میزان صادرات به کشور اسکاتلند با ۱۳ هزار و ۹۵۲ دلار بوده است.

در عین حال ایران به ۳۷ کشور اروپایی از قبیل اتریش، آلمان، بوسنی و هرزگویین، بلژیک، سوئیس، دانمارک، فرانسه، اسپانیا، انگلستان، ایتالیا، هلند، سوئد، اسلواکی و نروژ صادرات داشته است. واردات ایران از اروپا نیز در این بازه زمانی از ۴۴ کشور اروپایی صورت گرفته که حجم این واردات بیش از ۱۰ میلیون و ۳۰۴ هزار و ۹۲۵ تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۷۴۱ میلیون و ۳۹ هزار و ۳۰۳ دلار بوده است. بیشترین واردات ایران از میان کشورهای اروپایی از ترکیه با ۲ میلیارد و ۲۳۴ میلیون و ۶۷۰ هزارو ۶۴۰ دلار صورت گرفته و پس از آن کشورهای آلمان، روسیه و انگلستان مهمترین مبادی وارداتی ایران در این قاره بودهاند. ایران از کشورهای اروپایی همچون انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، چک، سوئیس، سوئد، اتریش، بلژیک، دانمارک، اسپانیا، ایرلند، کرواسی، هلند، پرتغال، لهستان، اوکراین و روسیه واردات انجام داده است.

کاهش صادرات و واردات در ٦ ماهه

در همین حال سازمان توسعه تجارت در گزارشی جزئیات تجارت خارجی ایران اتحادیه اروپا که شامل ۲۷ کشور است را در نیمه نخست سال جاری به زیر ذرهبین قرار داده و بررسی کرده است. این بررسی ها نشان می دهد در ۶ ماه منتهی به شهریور امسال، صادرات ایران به این اتحادیه ۲۱۸ میلیون دلار بوده که وزنی معادل ۱۲۱ هزار تن داشته است. این در حالی است که در نیمه نخست سال گذشته صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ۴۷۴ هزار تن به ارزش ۳۳۵ میلیون دلار ثبت شده است. از این رو صدور کالا به این اتحادیه از نظر ارزشی با کاهش ۳۵ درصدی روبه رو بوده و از نظر وزنی هم افت ۷۴ درصدی را نسبت به نیمه نخست سال ۹۸ تجربه کرده است. اتحادیه اروپا در بین گروه های اقتصادی، آخرین مقصد کالاهای ایرانی است. اما درخصوص واردات، روند متفاوتی با این اتحادیه در نیمه نخست امسال طی شده است. اتحادیه اروپا سومین گروه اقتصادی طرف معامله ایران در نیمه نخست امسال بوده است. ارزش واردات از کشورهای عضو این اتحادیه ۲ میلیارد و ۲۱۷ میلیون دلار بوده و وزن کالاهای وارداتی از آنها نیز ۲ میلیون و ۲۷۵ هزار تن ثبت شده است. این در حالی است که در نیمه نخست سال گذشته ۲ میلیون و ۲۷۲ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیارد و ۸۲ میلیون دلار از این اتحادیه به ایران وارد شده است؛ بنابراین واردات از حیث ارزش ۲۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته و از حیث وزن تقریبا تغییر چشمگیری را شاهد نبودهایم.

آلمان، تنها مقصد عمده صادرات ایران در اروپا

تنها کشور حاضر در لیست ۲۰ مقصد عمده صادراتی ایران در نیمه نخست، آلمان است. ایرانی ها در ۶ ماه منتهی به شهریور امسال موفق به صادرات ۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۹۲ میلیون دلار به آلمان شده اند. آلمانی ها پانزدهمین مقصد کالاهای ایرانی هستند. سهم ارزشی این کشور از کل ارزش صادرات، ۰.۷ درصد است. با توجه به اینکه در نیمه نخست سال گذشته ۵۵ هزار تن به ارزش ۸۱ میلیون دلار کالا به این کشور صادر شده بود، مقایسه ارقام اعلام شده نسبت به مدت مشابه نشان می دهد ارزش صادرات به این کشور ۱۴ درصد افزایش یافته اما وزن کالاهای صادراتی با کاهش ۷۳ درصدی مواجه شده است. غیبت کشورهای عضو اتحادیه اروپا هرچند در لیست ۲۰ مقصد عمده صادرات کالاهای ایرانی به چشم می آید اما ۸ کشور عضو این اتحادیه، در لیست ۲۰ مبدا عمده واردات ایران قرار گرفته اند. آلمان نخستین کشور طرف معامله ایران در این اتحادیه است و این کشور پنجمین مبدا وارداتی ایران محسوب میشود. دومین کشور عضو اتحادیه اروپا در لیست ۲۰ مبدا عمده واردات ایران، هلند بوده که در رده هشتم ایستاده است. ایتالیا سومین کشور عمده طرف معامله ایران در اتحادیه اروپاست. همچنین چهارمین مبدا واردات کالا به ایران در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سوئیس است. براساس این گزارش فرانسه پنجمین کشور طرف معامله ایران در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپاست. ششمین مبدا عمده وارداتی ایران در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا، اتریش است که هفدهمین مبدا عمده واردات ایران محسوب می شود. اسپانیا هفتمین کشور طرف معامله ایران در اتحادیه اروپاست و هجدهمین کشور طرف معامله ایران در نیمه نخست سال ۹۹ بوده است. دانمارک هشتمین کشور عمده طرف معامله ایران در اتحادیه اروپا محسوب میشود.