تصویر غریب شب‌های شهر

حمیده امینی فرد- فریبا خان احمدی
خبرنگار
شنبه، نخستین روز از اجرای طرح محدودیت های هوشمند و سختگیرانه در 160 شهر کشور بود. تهران از صبح روز اول، اما یک شهر خلوت بود. اگر تصویر حمل‌ونقل عمومی، بزرگراه‌ها و معابر اصلی باران زده و سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی را از چهره تهران حذف کنیم، به یک تصویر هماهنگ آرام از شهری می‌رسیم که این روزها، آرامستانش با خطر جدی دفن بیش از صدها فوتی کرونایی مواجه شده است! بنابراین باید پرسید شما به‌عنوان یک شهروند، در نخستین روز از اجرای طرح محدودیت‌های جدید، تاچه اندازه وظیفه شناس بوده‌اید؟ اگر صاحب یک کسب و کار غیرضروری باشید، قطعاً با پایین کشیدن کرکره‌ها، در صف اولین شهروندان مسئول قرار گرفته اید! مشاهدات میدانی ما تأیید می‌کند که در مناطق مختلف تهران از ساعت‌های صبحگاهی و تا نزدیکی‌های 21 شب روز شنبه و همین‌طور دیروز، بجز تعداد انگشت شماری از اصناف غیرضروری، تقریباً همه آنها در یک حرکت هماهنگ بسته بودند. میدان تجریش حول و حوش ساعت 6 عصر اولین روز، یک تصویر کاملاً متفاوت از خود برجای گذاشت. به ‌رغم اینکه این میدان حتی در ایام نوروز هم جزو شلوغ ترین‌هاست، اما محدودیت‌های جدید، پای خریداران را از بازار سنتی و مغازه‌های اطراف کاملاً جمع کرده بود. کمی آن طرف ‌تر از این میدان ساعت 7:30 شب، بجز خودروهای شخصی که با عجله مشغول سبقت گرفتن برای رسیدن به خانه بودند، تعداد انگشت شماری از شهروندان در خیابان‌ها تردد می‌کردند. با این همه در خیابان شیخ بهایی و حوالی میدان ونک، سوپرمارکت ها و نان فروشی‌های صنعتی بسیار شلوغ بود و جالب اینکه مردم برای خرید در صف ایستاده بودند. عده‌ای نگران بودند که این فروشگاه‌ها نیز بسته شود.
برخی زودتر از ساعت 9 کرکره را پایین کشیدند


در میدان سعادت آباد و خیابان 24 متری نیز بجز فروشگاه‌های مواد غذایی، همه مغازه‌های برند و فروشگاهی تعطیل بودند و البته صف خودروهای شخصی در جلوی سوپرمارکت‌ها ترافیک شدیدی ایجاد کرده بود. بارندگی شدید تهران و تعطیلی زودهنگام بخش خصوصی، موجب شد تا بزرگراه‌های اصلی و معابر پرتردد با حجم زیادی از خودروهایی مواجه شوند که در نزدیکی‌های ساعت 8:30 همچنان به منزل نرسیده بودند. برخی فروشگاه‌های مواد غذایی نیز از آنجا که نمی‌دانستند مشمول جریمه می‌شوند یا نه! زودتر از این ساعت، کرکره‌ها را پایین کشیدند و همین مردم را نگران تأمین مواد غذایی کرده بود! درحالی‌ که برخی هم از این وضعیت شلوغی کلافه شده بودند و می‌گفتند که صبح فردا را که از ما نگرفته اند! در مقابل برخی برای اینکه این دو هفته کمتر از خانه خارج شوند، ترجیح داده بودند تا بیشتر خرید کنند. در شنبه، پایتخت یک شب کاملاً خلوت را پشت سر گذاشت. شهر در خدمت رانندگان تاکسی، اتوبوس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی بود و خاطر رانندگان را اگرچه از نظر نبود ترافیک، گرم کرده بود، اما نبود مسافر هم مزید برعلت شده بود تا اغلب آنها در جلوی ایستگاه‌های مترو و خطوط  بی‌آرتی توقف کنند. در چهارراه ولیعصر ساعت 9 و نیم شب، تاکسی‌ها به‌دنبال مسافران دربستی می‌گشتند و برخی مسافران نیز که به ناچار خودروی شخصی خود را نیاورده بودند، از این وضعیت گلایه داشتند! اگرچه کاهش جریمه از 500 هزار به 200 هزار تومان هم برخی راننده‌های خودروهای مدل بالا را وسوسه کرده بود تا برای رفتن به میهمانی به ساعت توجه نکنند! برخی هم به خیال بخشیده شدن جریمه‌های روز اول و اینکه احیاناً دوربین پلاک‌شان را ثبت نکرده باشد، همچنان در خیابان‌ها می‌چرخیدند.
همه مغازه‌ها بجز مشاغل ضروری بسته بودند
البته بودند اصنافی که از مقررات سرپیچی کرده و از پشت کرکره‌های بسته به مشتری‌ها خدمات می‌دادند؛ مثل یکی از قهوه خانه‌های حوالی خیابان جمهوری که با وجود تذکرها و اخطارها، پنهانی مشغول سرویس دهی به مشتریانش بود. آقای نادریان که در یکی از داروخانه‌های اطراف میدان انقلاب مسئول فروش دارو است، هم به «ایران» می‌گوید: «شب شنبه نزدیک ساعت 10 شب از محل کارم تعطیل شدم در طول مسیرم از میدان انقلاب تا حوالی خیابان جمهوری بجز سوپرمارکت‌ها و داروخانه‌ها، همه مغازه‌ها بسته بودند و تقریباً هیچ ماشین شخصی در خیابان‌ها تردد نداشت فقط چند تاکسی و موتوری را دیدم که منتظر مسافر بودند.»
خانم رضایی هم که کارمند یکی از ادارات دولتی و بعدازظهر کار است، می‌گوید: «محل کارم نزدیک خیابان شهید مطهری است. نزدیک ساعت 8 شب نگهبان ساختمان با کارمندان تماس می‌گرفت و اعلام می‌کرد دیر نکنیم و قبل از 9 شب به خانه برسیم. می‌خواستم سوار ماشین شوم که شنیدم چند تا جوان به هم می‌گفتند «گاز بده تا دیر نشده برسیم خانه وگرنه جریمه می‌شویم. مردم عجله داشتند قبل از ساعت 9 شب خودشان را به خانه برسانند.»
تصویر تهران در روز دوم هم تداعی گر روزهای نوروز بود. خیابان‌ها کاملاً خلوت و مغازه‌ها بجز اصناف ضروری تقریباً بسته بودند، البته در برخی خیابان‌ها همچون مولوی برخی مغازه‌ها خارج از لیست مشغول فعالیت بودند که بازرسان سریعاً اقدام کرده و با تذکر باعث بسته شدن آنها شدند. بانک‌ها تا حدودی مشتری داشتند و عابران انگشت شماری در خیابان‌ها تردد می‌کردند. حمل‌ونقل عمومی نیز نسبت به روز اول با شلوغی کمتری مواجه بود. گران بودن هزینه تاکسی‌های اینترنتی البته داد مسافران را در آورده و برخی را به اجبار به سمت حمل‌ونقل عمومی سوق داده بود. در آن سوی تهران، جاده‌های منتهی به شمال بویژه در محور هراز هم بجز تاکسی‌های زرد رنگ و ماشین‌های سنگین، تقریباً هیچ خودروی شخصی در برف سنگین پاییزی به چشم نمی‌خورد. اگرچه برخی‌ها پیش از آغاز محدودیت‌ها، سفر خود را آغاز کرده بودند، برای همین محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران از استانداران گیلان و گلستان درخواست کرد تا بر تعطیلی بخش‌های مختلف نظارت جدی داشته باشند، تا دوباره آلودگی کرونا به تهران بازنگردد.
تجلی اعتماد عمومی بین مردم و مسئولان
 سعید معدنی جامعه شناس علت استقبال و همراهی مردم با مقررات جدید کرونایی را ناشی از شکل‌گیری اعتماد عمومی بین مردم و مسئولان کشور عنوان می‌کند و در تحلیل این موضوع به «ایران» می‌گوید: «چند تا بحث در این باره مطرح است. اول اینکه ذهنیت جامعه اینگونه شکل گرفته بود مسئولان آمارهای مبتلایان و موارد فوتی را از مردم پنهان و ناقص بیان می‌کنند بعد از آنکه رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی و برخی اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کردند اینها آمار واقعی کشته‌ها نیست و آمار واقعی فراتر از موارد رسمی اعلامی از سوی وزارت بهداشت است کم‌کم مردم احساس کردند صداقت در گفتار مسئولان شکل گرفته است.»  معدنی در ادامه می‌افزاید: ابتدای شیوع کرونا شایعاتی مبنی بر اینکه مسئولان بیماری را دیر به مردم اعلام کردند، مطرح شد این قبیل شایعات موجب شد مردم به توصیه‌ها و دستورالعمل‌ها بی‌توجهی نشان دهند و به توصیه‌های پیشگیرانه باور نداشته باشند بعد از آنکه رؤسای بیمارستان‌ها به صراحت اعلام کردند تخت خالی نداریم ناخودآگاه مردم احساس کردند وضعیت بحرانی است و کم‌کم به هشدارها و آمارهای دولت اطمینان پیدا کردند. این جامعه شناس معتقد است؛ دولت باید بتواند از اقتصاد مردم حمایت کند و چنانچه با اعمال تعطیلی عده‌ای بیکار شدند این خسارت را جبران کند طبیعتاً روند همراهی و استقبال مردم از محدودیت‌های کرونایی و منع تردد از ساعت 9 شب ادامه پیدا می‌کند اگر این اتفاق نیفتد چند شب دیگر خیابان‌ها دوباره شلوغ خواهد شد.
معدنی در ادامه به وضعیت بارندگی‌ها به‌عنوان مسائل مداخله گر در اعمال محدودیت‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی مسائل مداخله گر از جمله مداخلات جوی نظم محدودیت‌های منع تردد از ساعت 9 شب به بعد را بهم می‌ریزد برای مثال گفته می‌شود شنبه شب بارندگی‌های شدید موجب راهبندان و ترافیک در سطح شهر و برخی اتوبان‌ها شد اما این مسائل لزوماً دلیل بر بی‌قانونی نیست و این‌طور نیست که بگوییم مردم بی‌تفاوت‌اند بلکه عوامل پیش‌بینی نشده در رفتار مردم تأثیر‌گذار است.

برش
همکاری خوب مردم و اصناف در اجرای محدودیت‌های کرونا

وزیر کشور در خصوص طرح جدید محدودیت‌های کرونایی گفت: انتظار داریم ناجا همانند سوابق خود در گذشته قوی پای کار بیاید. به‌ گزارش ایسنا، عبدالرضا رحمانی فضلی بیان کرد: طرح محدودیت‌های هوشمند کرونایی در کنار ۶ طرح دیگر به‌ طور یکپارچه از روز شنبه در کشور اجرا شده است و مقرر شده تا روزانه صد هزار تست کرونا انجام شود. وی افزود: مرکز کنترل قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مبارزه با کرونا تشکیل شده است و به موازات آن در همه شهرستان‌ها همچنین ستادی تشکیل شده است؛ در ۲۴ ساعت گذشته روند اجرای محدودیت‌ها مناسب بوده بویژه مردم رعایت کرده‌اند همچنین صاحبان مشاغل همکاری خوبی داشته‌اند. وزیر کشور  با اشاره به اینکه با وزارت صمت، وزارت بهداشت و اصناف همکاری خوبی برای کنترل مشاغل ایجاد شده است افزود:  صنوف همکاری خوبی داشته‌اند و اکثر آنها رعایت کرده‌اند اما برخی از افراد که رعایت نمی‌کنند در واقع از قانون تخلف می‌کنند و قانونگذار برای چنین تخلفی جرایمی در نظر گرفته که حتماً آن را برای متخلفان اعمال می‌کنیم؛ با توجه به تصاویر دوربین‌ها و رصدهایی که داشته‌ایم ورودی به شهرهای قرمز و نارنجی کاهش پیدا کرده است و همچنین بحث تردد بعد از ساعت ۲۱ بخوبی اجرا شده است. وی افزود: از ناجا انتظار داریم همانند سوابق گذشته قوی پای کار بیاید و به تعداد لازم هم نیروی بسیج در اختیار ناجا قرار داده‌ایم تا هر چه بیشتر بتوانند در این طرح کمک کنند. فرمانداران محترم باید دقت کنند اساس قرنطینه رهگیری بیماران و کمک‌های معیشتی بدرستی انجام شود، همچنین باید گزارش روزانه عملکرد خود را به ستاد ارسال کنند. وی ادامه داد: بنا نداریم که اصل را بر جریمه بگذاریم اما طی نظارت‌هایی که انجام می‌دهیم اگر لازم باشد متخلفین را حتماً اعمال قانون می‌کنیم، اگر اعمال قانون به موقع و سریع انجام شود مؤثر است و قدرت بازدارندگی بالایی دارد؛ به طور مثال خودرویی که از ۹ شب به بعد تردد می‌کند باید بلافاصله ضمن جریمه برای راننده پیامک جریمه هم ارسال شود. رحمانی فضلی تأکید کرد: در طرح اجرای محدودیت تردد از ساعت ۲۱ شب به هیچ وجه ما با مردم مواجه نیستیم، جریمه‌ها از طریق دوربین‌ها ثبت می‌شود یا توسط افرادی که در میادین اصلی شهر ایستاده‌اند، البته این افراد فقط پلاک‌ها را یادداشت می‌کنند و به‌هیچ وجه با راننده‌ها وارد بحث نمی‌شوند.