بيم و اميدهاي برجامي

آرمان ملی: مذاکرات احیای برجام هر چند که در آخرین دور برگزار شده با سخنان مثبت، امید بخش و رو به جلو همراه بود و رویکردی امیدوارانه در بستری از واقع‌گرایی در تعریف اوضاع جاری را به نمایش گذاشت  اما باید به این نکته نیز اذعان داشت که هنوز بخش اعظمی از مسائل و اختلافات حل نشده باقی است که عدم توافق و اشتراک طرفینی در هر کدام شاید کلیت مذاکرات را با شکست روبرو کند. از همین رو است که اکنون نیز که طرفین برجام مذاکرات را به مدت 10 روز تا اوایل ژانویه به حالت تعلیق در آورده‌اند هنوز اظهار نظرهایی در خصوص آنچه قرار است در مذاکرات پیش رو رخ دهد بیان می شود و با همه این تفاسیر همه طرف‌ها در برزخ انتخابی سخت قرار دارند. انتخابی که نوع رویکرد طرفین را به احیا یا فروپاشی توافق هسته‌ای نشان می‌دهد. قدر مسلم اگر روندها و رویکردها همینطور سازنده و مثبت پیش برود می‌توان انتظار تعامل بیشتر و همگرایی از سوی سایر طرف‌ها در راستای رسیدن به توافقی پایدار  و جامع‌الاطراف را داشت اما اگر در دور جدید مذاکرات بیش از اشتراکات؛ اختلافات بروز کند چندان بعید نخواهد بود که مذاکرات به نتیجه نرسد و حداقل در بهترین شرایط به دوره‌‌های بعدی کشیده شود. باید منتظر ماند و دید که در دور هشتم مذاکرات دود سفید از هتل کوبورگ وین در جهت احیای برجام برخواهد خواست یا اینکه باید منتظر دورهای بعدی مذاکرات باشیم. 
  امید به توافق 
آخرین دور معلق مانده مذاکرات برجامی در وین، برخی امیدواری‌ها را در نزدیک شدن طرف‌ها به توافق ایجاد کرد. این امید بلافاصله در بازار ارز‌های خارجی ایران بازتاب یافت. در این‌حال، این واقعیت را نمایان کرد که کاهش قیمت‌ها در این بازار و بلکه دیگر اقلام  ونیز تحولات منطقه خلیج فارس با فرایند مذاکرات وین رابطه مستقیم دارد؛ اگرچه اتفاقات آینده هنوز در پرده ابهام است.  برخی براین باورند که حالا توپ در زمین تهران است که باید میان یکی از گزینه‌های پیش رو را انتخاب کند. برخی دیگر، توپ را در زمین طرف‌های بلوک غرب و خاصه واشنگتن دنبال می‌کنند اینکه آیا حاضرند در آخرین لحظات به چارچوب توافق موقت با تهران تن دهند؟  تردید نیست که طرف‌ها در بهترین وضع باید به «توافق موقت» تن دهند. جز این و در این فرصت، امری محال خواهد بود؛ زیرا برای رسیدن به یک توافق جامع، فرصت بیشتری لازم است. این اتفاق در مجال کنونی ممکن نیست. اما ایده توافق موقت که به نظر می‌رسد همه طرف‌ها با آن هم‌سو هستند، چه مختصاتی دارد؟ تهران برای قبول یا رد آنچه در دور هفتم مذاکرات پیشنهاد شده، فرصت خواسته است. بر اساس گزارش‌ها، اعضای حاضر در وین برای این فرصت که به نظر می‌رسد سقف آن ششم دی‌ ماه آینده باشد، از خود انعطاف نشان داده‌اند. این انعطاف به‌زعم مذاکره‌کنندگان، نشانی از امید به توافقی است هرچند موقت اما راهگشا در آینده که می‌تواند گفت‌گوهایی کشدار ولی با دستورکار معلوم باشد. صورت مساله تا اندازه‌ای روشن است؛ اینکه همه اعضای مذاکره کننده مستقیم و غیر مستقیم با تهران در وین، موضعی مشترک را پیش‌روی تهران قرار داده‌اند. در این‌حال پیشنهادهای طرف ایرانی خود را نیز در این موضع لحاظ کرده‌اند. اما به‌رغم توجه گسترده رسانه‌ها و سخنگویان مذاکرات وین، از جمله فعال‌ترین آنان؛ یعنی «میخائیل اولیانف» نماینده ویژه روسیه در وین، کم و کیف پیشنهاد‌ها برای توافق موقت در پرده ابهام است. همه آنچه در این باره گفته می‌شود، کلی‌ گویی توام با لفاظی‌های آمیخته به تهدید و تطمیع متقابل است. اگر پذیرفته شود که مذاکره کنندگان با تهران در وین، از موضع مشترک و روشن برخوردارند، حالا این تهران است که باید دست به انتخاب بزند. هرچه هست، این انتخاب به اندازه‌ای اهمیت دارد که طرف ایرانی برای تصمیم درباره قبول یا رد آن، مجال خواسته است. پرسش این است: آیا دور هشتم مذاکرات در وین که ممکن است از امروز تا ششم دی‌ آینده و پیش از پایان سال میلادی، برگزار شود، سقف انتخاب نهایی همه مذاکره کنندگان در وین است؟ و در واقع آخرین فرصت برای ماندگاری برجام؟ 
 بیانیه برجامی وزیران خارجه کشورهای عربی 


وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و وزیر خارجه انگلیس در نشستی مذاکرات وین را آخرین فرصت برای احیای برجام عنوان کردند. وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به ریاست فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان با لیز تراس، وزیر خارجه انگلیس در لندن نشستی برگراز کردند و شرکت کنندگان در این نشست متعهد به منع حمایت‌های تسلیحاتی از انصارا... یمن و هم‌پیمانان آن‌ها شدند. در این بیانیه وزرای خارجه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و انگلیس، مذاکرات وین را آخرین فرصت برای احیای توافق هسته‌ای و آن چه تداوم تنش‌های هسته‌ای ایران عنوان شده را منجر به ایجاد ناامنی در منطقه و جهان خوانده‌اند. در این بیانیه همچنین تاکید شده است که بحران یمن نیاز مبرمی به راه حل سیاسی از طریق مذاکرات دارد.
  واکنش سفیر
سفیر کشورمان در انگلیس با انتشار پستی در اینستاگرام به به بیانیه انگلیس و کشورهای حاشیه خلیج فارس در خصوص ایران واکنش نشان داد. محسن بهاروند در صفحه اینستاگرام خود نوشت؛ باعث تاسف است که بعضی از کشورهای عربی آغوش باز ایران برای مذاکره، مفاهمه و سیاست همسایگی محترمانه را نادیده گرفته و در لندن علیه ایران بزرگ و مقتدر بیانیه صادر می کنند. راه امنیت، دوستی و سعادت منطقه نه از لندن که از تهران و با مشارکت همه کشورهای منطقه می‌گذرد. آنها و انگلیس از ایران خواسته اند که آخرین فرصت را غنیمت بشمارد و توافق هسته ای را پیش ببرد، در امور دیگران دخالت نکند، فعالیتهای مخرب نداشته باشد … و سخنان کلی و مبهم از این دست. ایران سال‌ها است که همین درخواست‌ها را از این کشورها و کشور انگلیس دارد. بنظر من اول باید نشست و بر اساس واقعیت روی زمین حساب کرد چه کسانی بیشترین دخالت بیجا و فعالیت مخرب در منطقه ما دارند. 
  پیشرفت‌هایی حاصل شد
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در مورد مذاکرات دور هفتم احیای برجام در وین اظهار داشت: همان‌طور که قبلا از همکارم درباره تجربیاتی که در بخش دوم دور هفتم داشته‌ایم شنیده‌اید، پیشرفت‌هایی  در این دور حاصل شده است. البته ما چیزی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران درباره بازگردانی عناصر شفاف سازی در برنامه بازرسی آژانس در ایران و نصب دوباره دوربین‌ها در تاسیسات کرج اعلام کردند را هم مورد توجه قرار دادیم. ند پرایس گفت: این اقدامی مهم است. اقدامی استقبال کننده. اما در این زمینه دید بازی داریم چون این اقدامی بوده است که نباید از همان اول ضرورتی برای انجام دادنش می‌بود.  وی افزود: عامل دوم این پیش‌رفت نسبتا کمی که حاصل شده است و از همکاران شنیدید، این است که حالا ما درک مشترکی از این داریم که متن نهایی مبنای مذاکرات بر سر مسائل هسته‌ای چه خواهد بود. بنابراین همان طور که همکارانم گفتند، انگیزه و اشتیاقمان را برای جایی که فعلا هستیم و جایی که ممکن است به سمت آن برویم، نگه می‌داریم. هنوز کارهای زیادی مانده است که انجام بدهیم.  سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا درباره اقدام به لغو تحریم‌ها برای بازگشت آمریکا به پایبندی دوجانبه تصریح کرد: ما آماده‌ایم تحریم‌های ناسازگار با برجام را لغو کنیم. ایران هم می داند. گروه ۱+ 4 هم می‌داند. چیزی است که واقعا به وضوح گفته‌ایم.  پرایس ادامه داد: آمریکا مادامی که ایران باز هم خود را تحت محدودیت‌های هسته‌ای قرار دهد، محدودیت های سخت موجود در برجام در زمینه راستی آزمایی‌ها و بازرسی‌ها و دیگر محدودیت‌هایی که برجام برای برنامه هسته‌ای ایران اعمال می کند، آماده لغو تحریم‌های ناسازگار با برجام خواهد بود.