روزنامه ابتکار
1400/12/23
چه کسی مسئول تجاوز به اثر « ماده و فکر» موزه هنرهای معاصر است؟ روغنی که ریخته شد!
گروه فرهنگ و هنر – اگر شما هم به موزه هنرهای معاصر رفته باشید، حتما اثر «ماده و فکر» را دیده‌اید. حوضی پر از روغن که از بالا بیشتر شبیه آینه‌ای سیاه است که چشم را به خودش خیره می‌کند. روز شنبه در افتتاحیه نمایشگاه «پنج گنج» در این موزه، یک پرفورمنس عجیب برگزار شد که نتیجه‌اش افتادن بازیگر آن در حوض روغن یکی از آثار مهم و دائمی موزه هنرهای معاصر شد! فارغ از آسیب و تخریبی که به این اثر وارد شده است، این پرسش مطرح است که اصلا چرا باید مسئولان موزه هنرهای معاصر اجازه برگزاری چنین پرفومنسی را در موزه‌ای با این اهمیت بدهند؟ آیا شیوه امانت‌داری از آثاری که متعلق به همه مردم ایران است این چنین است؟ آیا در نگهداری دیگر آثار موجود در موزه، خصوصا آثار گنجینه هم همینقدر اهمال صورت می‌گیرد؟موزه هنرهای معاصر یکی از مطرح‌ترین موزه‌ها در حوزه آثار هنرمندان معاصر در جهان است و به سبب آثار موجود در آن بسیار شناخته شده است. اثر «ماده و فکر» (حوض روغن) که ۴۰ سال پیش توسط هاراگوچی خلق شده امروز به یکی از نمادهای موزه هنرهای معاصر تهران تبدیل شده است. این اثر تنها اثری است که طی این ۴۰ سال به صورت ثابت در موزه حضور داشته و هر روز کارمندان و بازدید کنندگان می‌توانند آن را ببینند. در واقع این اثر جزئی از معماری و هویت موزه شده است و بازدیدکنندگان موزه خاطرات زیادی با آن دارند.
4 سال پیش بود که نوریوکی هاراگوچی، خالق این اثر برای ترمیم آن به تهران آمد و درباره علت حضورش گفت «از اینکه بعد از ۴۰ سال دوباره به ایران آمدم و می‌بینم اثر «ماده و فکر» در اینجا سالم و ساکت است، خوشحالم. مدتی قبل، یک خانم ایرانی در ژاپن، نمایشگاهی برپا کرده بود. این خانم به دیدن من آمد و درباره این اثر با من صحبت کرد و به من گفت که «ماده و فکر» هنوز بعد از ۴۰ سال در مرکز موزه‌ی هنرهای معاصر تهران قرار دارد و وقتی او کوچک بوده به همراه مادرش این اثر را دیده است و برخوردش با این اثر در هنرمند شدن او اثرگذار بوده است. همین مکالمه، زمینه ساز حضور امروز من در ایران و مرمت این اثر شد».
حالا یک سالی است که این هنرمند درگذشته است و به جای آنکه حفاظت از اثر این هنرمند فقید بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد، گویا دیگر چندان این اثر برای مسئولان موزه اهمیتی ندارد، چرا که اجازه اجرای پرفومنس‌های عجیب و غریبی که جایشان در چنین موزه‌ای نیست بیشتر مورد توجه است، حتی اگر به قیمت آسیب و تجاوز به یک اثری که متعلق به تمام مردم ایران است تمام شود!
افتتاحیه نمایشگاه «پنج گنج» در موزه هنرهای معاصر، عصر روز شنبه ۲۱ اسفندماه با اجرای پرفورمنس آرتی همراه بود که این اجرا به اثر «ماده و فکر» نوریوکی هاراگوچی آسیب وارد کرد. این پرفورمنس بر فراز حوض روغن اجرا شد. این حوض بزرگ و کم عمق مربع‌شکل با روغن سوخته سیاه‌رنگ پر شده است.
این پرفورمنس که «پرنده ماهی» نام دارد، بندبازی بر فراز حوض روغن است و طی آن، یکی از پرفورمرها با بدنی نیمه‌عریان خودش را داخل حوض می‌زند و مقادیری روغن از آن به بیرون می‌ریزد.
موزه هنرهای معاصر تهران مدعی شده که در طرح ارائه شده از سوی گروه تئاتری «بدن دیوانه» به سرپرستی یاسر خاسب، قرار بر برخورد با حوض روغن نبوده است .حتی به فرض صحت گفتار موزه، کم‌کاری موزه بوده است که گروه هنری را توجیه نکرده است.
البته خاسب از این اتفاق ابراز تاسف کرده اما در کمال تعجب گفته است: بر اثر یک اتفاق، لحظه‌ای پیش از پایان اجرا، مشکلی در بخش فنی پیش آمد و سبب شد آونگی که داشتم، کمی شل شود و بخشی از صورت و دستم با روغن حوض تماس پیداکرد ولی خوشبختانه این اثر هنری آسیبی ندیده اس(!).
خاسب ادامه داد: اگر اشتباهی کردم و حادثه‌ای پیش آمد، متاسفم و از مردم کشورمان، از جامعه هنری و بویژه هنرمندان حوزه تجسمی عذرخواهی می‌کنم ولی به آنان اطمینان می‌دهم که هیچ آسیبی به حوض روغن زده نشده است. سرپرست گروه تئاتر« بدن دیوانه» که پیش از این پرفرمنس‌های متعددی در داخل و خارج از کشور اجرا کرده است، افزود: حوض روغن موزه اثر هنری ارزشمندی است و به آب و خاک ما تعلق دارد و اگر بخواهیم با دیدی مثبت این اتفاق را تحلیل کنیم، گویی این حادثه سبب شد تا این حوض دوباره بجوشد و زندگی آن به جریان بیفتد.
او در عین حال با ابراز تاسف از برخی حاشیه‌سازی‌ها بعد از این اتفاق خاطرنشان کرد: متاسفانه بعضی از ما دنبال حاشیه‌ایم درحالی‌که اصل ماجرا برای گروه ما ارتباط موثر با دیگر رشته‌های هنری است، ضمن اینکه همواره ارتباط انسان با طبیعت برایمان در اولویت بوده است.
خاسب که می‌گوید پرفرمنس خود را بر اساس سه منظومه عاشقانه نظامی، «خسرو شیرین»، «شیرین و فرهاد» و «لیلی و مجنون» اجرا کرده، می‌افزاید: حوض روغن موزه هنرهای معاصر هرچند ساخته یک هنرمند جهانی است ولی همه عناصر آن متعلق به این آب و خاک و برای همه ما بسیار ارزشمند است. بعد از اجرای شنبه گروه ما همه چیز را به حالت اول بازگرداند، چراکه این اثر برای ما مقدس است و قصد مشکل‌سازی برای آن را نداشتیم. این کارگردان تئاتر یادآوری می‌کند: اتفاق اخیر برای حاضران در لحظه اول شوکه‌کننده بود ولی خوشبختانه مشکلی پیش نیامد و این اثر آنچنان قوی است که سال‌های سال ماندگار خواهد بود.
او که پیش از این پرفرمنس دیگری را بر فراز برج آزادی اجرا کرده است، تاکید می‌کند: اجرای چنین برنامه‌هایی به نوعی بازی کردن با جان است و من آنچنان عاشق این کار هستم که با جان خودم بازی می‌کنم و همواره در تمام اجراهایم به ایجاد رابطه نزدیک با طبیعت و اجسام تاکید داشته‌ام.
در این میان چند پرسش مهم را از این کارگردان باید پرسید. اول اینکه چگونه شما روغنی را که از حوض خارج شده توانستید به آن برگردانید؟ چطور تراز آن را به حالت اولیه بازگداندید در حالی که هیچ تخصصی در این زمینه ندارید؟ شما که خودتان تصمیم گرفتید با جان‌تان بازی کنید، چگونه برای ملتی تصمیم گرفتید و حاضر شدید این اثر را در معرض تهدید قرار دهید؟ اصلا چرا مغلطه می‌کنید؟ «این حادثه سبب شد تا این حوض دوباره بجوشد و زندگی آن به جریان بیفتد»! واقعا؟ شما در چه جایگاهی هستید که بتوانید چنین تفسیری کنید و سهل‌انگاری‌تان را اینگونه کمرنگ کنید؟
به هر حال این ماجرا واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشت. به همین دلیل موزه هنرهای معاصر هم در رابطه با این اتفاق تاثر برانگیز بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «موزه هنرهای معاصر تهران با ابراز تاسف از واقعه‌ی پیش‌آمده در حین اجرای پرفورمنس در جریان گشایش نمایش پنج گنج، اعلام می‌دارد: برخورد پرفورمر به روغن در طرح اصلی ارائه شده به موزه نبوده و در اثر اشتباه ایجاد شده است. در این اتفاق، بخشی از بدن پرفورمر، به روغن برخورد می‌کند که موجب خروج مقداری روغن میشود؛ که قابل جایگزینی است. طی سال‌های پس از خلق اثر، همواره روغن تبخیر شده و به آن اضافه شده است. در سال نود و شش هم با حضور هنرمند، کل روغن خارج شد و روغن جدید جایگزین شد. در هنرهای میان‌رسانه‌ای و نوین معاصر، ایجاد دیالوگ بین آثار گذشته و حال، فضایی جدید برای بیان هنری، ایجاد کرده است که در روزهای آینده، نمونه‌هایی از آن را منتشر خواهیم کرد. ضمن احترام به نظرات ابراز شده پیرامون این واقعه، و تاسف، چنانچه موجب ناراحتی دوست‌داران و علاقه‌مندان شده باشد، اعلام میشود این اتفاق، تخریب اثر هنری محسوب نمی‌شود و صرفا به دلیل خطای سهوی، بخشی از روغن از موزه خارج شده، که جایگزین خواهد شد. حفاظت از آثار هنری موزه، در زمره‌ی اصلی‌ترین وظایف موزه است، آن‌چنانکه در مهرماه سال نود و شش، نوریوکی هاراگوچی را برای مرمت حوض روغن به ایران دعوت کرد و قبل از درگذشت وی، این اثر مرمت شد. امید داریم با دقت و حساسیت بیشتر، در آینده شاهد خطاهایی از این دست نباشیم».
این اتفاق حتی صدای مدیران هنری سابق را هم بلند کرد. محمد صحفی، مدیر هنری‌ای که سابقه چندین دوره مدیریت موزه هنرهای معاصر تهران و ادره کل هنرهای تجسمی را داشته است، در واکنش به ویدیوهای منتشر شده در فضای مجازی به صبا گفت: از مدیران هنری عالی رتبه ما بعید است که در موزه هنرهای معاصر تهران اجازه فعالیت به چنین برنامه‌هایی که هدف مشخصی هم ندارند، می‌دهند و باعث تاسف است و به نوعی سومدیریت در حوزه هنری کشور را نمایان می‌کند.
مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر تهران درباره این اثر هنری توضیح داد: «ماده و فکر» اثر هاراگوچی معتبر ژاپنی است که در زمان افتتاح موزه نیز بسیار مورد توجه قرار داشته است و کسی نباید در این اثر هنری دخل و تصرفی ایجاد کند. اکنون همین موضوع دخل و تصرف و مراقبت از اثر هنری مورد توجه قرار دارد نه روغنی که درون این حوض ریخته شده است. ما باید به مفهومی که در ذات آفرینش این اثر هنری قرار دارد، احترام بگذاریم.
صحفی با بیان اینکه چنین برنامه‌ها و پیشنهادهایی معمولا با مضحکه و خنده مخاطبان مواجه میشود، اظهار کرد: موزه هنرهای معاصر تهران مرکزی است که برای نگهداری آثار هنری معاصر ایران و جهان پیش‌بینی شده است و همواره آثار آوانگارد و روزآمدی در آن محل نگهداری و ارائه می‌شده است و یکی از این آثار هم این حوض روغن باارزش در مرکز موزه هنرهای معاصر تهران است.
او در پایان خاطرنشان کرد: چیزی که می‌توان گفت ابراز تاسف است نسبت به این موضوع که چقدر نسبت به آثار هنری موزه بی‌توجهی میشود و مدیران به بدیهی‌ترین نکات نگهداری و پاسداشت آثار هنری هم بی‌توجهی می‌کنند.
از سوی دیگر هم انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران، بیانیه‌ای منتشر کرده و در آن نوشته است: «انجمن هنرمندان مجسمه ساز ایران با ابراز تاسف شدید از این اتفاق غیرمسوولانه، موضع خود را به شرح ذیل اعلام می‌دارد. هر چند در بیانیه و توضیحات موزه به اجرای آثار تعاملی با آثار هنری اشاره شده، اما تعرض به حریم و خدشه به اصل اثر به هیچ عنوان قابل توجیه نیست و مسئولیت سهل‌انگاری در برنامه‌ریزی و انتخاب اثر با مسوولان برگزاری است. دگنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، جزو سرمایه ملی است؛ حفاظت از آثار و رعایت اصول حرفه‌ای حفاظت، کمترین کاری است که مدیران موزه ملزم به رعایت آن هستند. انتخاب موزه هنرهای معاصر تهران و اجرای آثار تعاملی در محل موزه با گنجینه منحصر بفرد آن، نیاز به پروسه مطالعاتی و تحقیقاتی و حساسیت‌های حرفه‌ای دارد. لذا انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران قویا از مسوولان موزه و عوامل برگزاری رویداد درخواست دارد جهت روشن شدن موضوع و تنویر افکار عمومی، مستندات پروسه مطالعاتی اجرای اثر و پیش‌بینی‌های صورت گرفته از طرف موزه را ارایه کنند.»
در پایان باید از مسئولان موزه هنرهای معاصر این سوال را پرسید که چرا اجازه اجرای چنین برنامه‌ای را در موزه هنرهای معاصر صادر کردید؟ آن هم بر فراز یکی از آثار مهم این موزه؟ آیا شیوه موزه‌داری در تمام دنیا این چنین است؟ آیا حفاظت از سرمایه‌های ملی بر هر موضوع دیگری ارجحیت ندارد؟ آیا چون یک اثر قابل ترمیم است نباید در نگهداری آن دقت لازم لحاظ شود؟
سایر اخبار این روزنامه
چه کسی مسئول تجاوز به اثر « ماده و فکر» موزه هنرهای معاصر است؟
روغنی که ریخته شد!
سیف الرضا شهابی
سرنوشت برجام در دست روسیه یا ایران و آمریکا؟
عربستان 81 نفر را که 41 نفر آنها شیعه بودند اعدام کرد
اعدام شیعیان در سکوت جهان
هشدارها و توصیه‌ها به مسافران نوروزی
هنگام خواب آلودگی، بخوابید که نمیرید!
پاسخ معاون وزیر کار به مدعیان: حداقل مزد ربطی به اخراج ندارد
شاکی جدید افزایش دستمزد‌های ۱۴۰۱
آمریکا:
در حال بررسی حمله موشکی ایران به مواضعی در اربیل هستیم
« ابتکار» اثر برنامه‌های درنظر گرفته شده برای ساماندهی صنعت خودرو را بررسی کرد
تحول در بازار آری در صنعت نه!
رئیس جمهوری در دیدار با خانواده شهدا:
پیام شهدا به خدمتگزاران، باز کردن گره‌های زندگی مردم است
رئیس سازمان محیط زیست:
اجازه اجرای طرح پتروشیمی را در شمال کشور نمی‌دهیم
محکومیت گسترده اعدام ۸۱ تن در عربستان
سوئد:
به هشدارهای مسکو درباره پیوستن به ناتو اعتنا نمی‌کنیم
