نانوی ایرانی در فاز جهش تجاری

جایگاه جهانی ایران با رتبه 4 در بخش تولید علم نانو، امروز نشانه قدرت و توان دانشمندان پرتلاش و بلندهمت این سرزمین است. آن‌ها از حدود سال های 2001 میلادی به‌طور جدی و با نگاه بلند، اراده کردند، خواستند و توانستند که جایگاه جهانی ایران را در علم نانو  از رتبه 57 به رتبه 4 در سال 2017 جابه‌جا کنند.  اما روند و جایگاه ایران در تجاری‌سازی کجاست؟ آیا ما به همان میزان که در تولید علم نانو، توانستیم گام‌های بلند برداریم، در تجاری‌سازی این علم و تولید ثروت از آن موفق بوده ایم؟ این موضوعی است که ما برای یافتن پاسخ آن به سراغ دکتر عماد احمدوند، دبیر ستاد توسعه نانو رفتیم و سوالاتمان را با وی در میان گذاشتیم. خوشحالیم که اذعان کنیم، آمار او بر اساس آمار مرکز آمار ایران، پر از امید و حاکی از گام‌های بلند و ثمربخش است. همچنان‌که او دیروز در نشست تحلیل بازار محصولات نانو ساخت ایران گفته است: معادل ارزی بازار فروش محصولات نانویی ساخت ایران بر اساس متوسط روزانه نرخ دلار سال ۱۴۰۱ برابر ۱۱۲۵ میلیون دلار ارزیابی شده است. در دوره 4 ساله گذشته بازار محصولات نانوی  ساخت داخل از 4.4 هزار میلیارد تومان در سال ۹۸ به 30.4 هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ رسیده که متوسط رشد سالانه ۹۰ درصد را در این دوره نشان می‌دهد و حدود ۵۰ درصد بیشتر از متوسط نرخ تورم سالانه کشور در این دوره بر اساس اعلام رسمی مرکز آمار ایران بوده است.    صادرات 1428 محصول نانویی به 48 کشور در 5 قاره اگر بخواهیم از وضعیت بخش صادرات محصولات نانویی هم آگاه شویم، آمار دکتر احمدوند در گفت و گو با خراسان از رشد 50 درصدی فقط طی یک سال حکایت می کند؛ آن هم در تعامل صادراتی با 48 کشور در 5 قاره: «حجم بازار محصولات نانو در سال ۱۴۰۱ بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده که بیش از ۶ درصد از این بازار یعنی معادل ۶۹ میلیون دلار را صادرات این محصولات تشکیل می‌دهد. صادرات به ۴۸ کشور در ۵ قاره دنیا بوده و بیش از ۸۰ درصد از صادرات محصولات نانو به ترتیب به کشورهای عراق، افغانستان، روسیه، ترکیه، گرجستان و آذربایجان انجام شده است.»   محصولات مزیتی نانوی ایران چیست؟ ما در کدام محصولات دارای مزیت و صادرات هستیم؟ پاسخ این است که 4 فناوری نانو پوشش، نانو کاتالیست، نانو آمیزه‌سازی و پرداخت و عملیات سطحی بیشترین سهم را در تولید محصولات نانوی ساخت ایران دارند. حدود ۷۰ شرکت با حجم فروش نانوی بالای ۱۰۰ میلیارد تومان در سال در کشور فعال هستند که ۸۵ درصد از حجم بازار فناوری نانو ایران را در اختیار دارند.   9 میلیون دلار فقط از 3 دارو جزئیات این درآمدهای ارزی ایران از صادرات محصولات نانویی، هم جالب است: 3 قلم داروی نانوی ضد سرطان ایران در ۷ سال گذشته حدود ۹ میلیون دلار صادرات داشته است. در همین مدت با تولید این داروها از خروج بیش از ۹۰ میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری شده است. سهم فروش کل این 3 قلم دارو ۵٣٠ میلیارد تومان، حجم فروش بازار داخل ٣٧٠ میلیارد تومان و کاهش هزینه بیمه ٧٠٠ میلیارد تومان برآورد شده است.       روایت شتاب تجاری‌سازی نانو به روایت دبیر ستاد ملی نانو دکتر عماد احمدوند در گفت و گو با خراسان به روند فعالیت های نانوی ایران اشاره و اظهار می کند: اگر 3 نمودار را برای حرکت نانویی ایران تصور کنیم، در مقطعی رشد نمایی مقالات علمی، در بازه‌ای به افزایش تعداد محصولات و در سال‌های اخیر نیز به میزان فروش و تجاری‌سازی نانو رسیده‌ایم؛ یعنی روند علم نانو اکنون به حوزه رشد اقتصاد و ثروت‌آفرینی آن رسیده است. نمونه‌اش را در رشد 90 درصدی بازار فروش محصولات نانو در دوره 4 ساله اخیر می‌توان مشاهده کرد. احمدوند برای آن که بگوید روند رشد بازار محصولات نانو به ویژه در 4 سال گذشته مطلوب بوده، تاکید می کند که در این سال‌ها رشد اقتصادی کشور یا صفر یا منفی بوده است؛ یعنی در چنین فضایی شرکت های نانویی دست‌کم رشد 50 درصدی و به صورت میانگین نرخ رشد 90 درصدی را همین سال ها تجربه کرده‌اند.از دکتر احمدوند، درباره بخش صادرات محصولات نانو و بررسی نسبت صادرات نانویی ایران درمقایسه جهانی هم می پرسم که می‌گوید: عدد و رقم‌های دقیقی از مناسبات تجارت جهانی در این زمینه وجود ندارد. البته ارقام موجود بر اساس نوع محصولات نانو و جامعه آماری کسب اطلاعات از 100 میلیارد دلار تا هزار میلیارد دلار مطرح است. پس بر این اساس نمی‌توانیم روایت دقیقی از نسبت خودمان در این بازار بیان کنیم. اما در مجموع در سال 1401برای اولین بار حجم بازار محصولات نانوی داخل، با یک میلیارد و 125 میلیون دلار وارد سطح میلیارد دلاری شد. از همین جهت او، روند صادرات را هم «امیدبخش» می‌داند و تاکید می‌کند: ما می توانیم در حوزه نانو در دنیا جزو برترین ها باشیم همچنان که در بخش توسعه فناوری، گسترش شرکت‌ها و در بخش تولید علم نانو اکنون جزو برترین‌ها هستم. در بخش اقتصاد و ثروت‌آفرینی هم آمار نشان می‌دهد که ایران در سال‌های اخیر در شمار کشورهای فعال و پویای بازار نانو به حساب می‌آید.   سند ملی نانو چه می گوید؟ از احمدوند درباره هدف‌گذاری‌های ملی نانو هم می‌پرسم که وضعیت کنونی کشور چگونه است که پاسخ می‌دهد: بر اساس هدف‌گذاری‌هایی که در سند ملی نانو تعیین شده است، شرکت‌های ایرانی در بازه 1402 تا 1412  بین یک تا 2 درصد بازار جهانی را باید در اختیار داشته باشند که طبق برخی گزارش‌های جهانی که حجم بازار نانو را حدود 100 میلیارد دلار می‌داند، ما اکنون به این سهم یک تا 2 درصدی رسیده ایم؛ اما همان‌طور که اشاره کردم چون ارقام جهانی متفاوت است، ما هم چندان روی این سهم مانور نمی‌دهیم؛ اما به این امیدوار هستیم که با این شیب رشد که نانوی ایران در آن قرار گرفته با هر عدد و  آماری که بازار جهانی داشته باشد، ما هم به جایگاه خودمان که همان سهم یک تا 2 درصدی باشد، برسیم.