دستان توانمند هلال در وصال خانواده‌ها
[سیما فراهانی] فعالیت‌های بشردوستانه هلال‌احمر فقط در زمان حوادث خلاصه نمی‌شود. قرمزپوشان این جمعیت در هر زمینه‌ای به مردم کمک می‌کنند و به دادشان می‌رسند. نیروهای هلال‌احمر هستند تا به مردم کشورشان یاری برسانند. جنبه‌های کمک در این جمعیت بشردوستانه بسیار زیاد است. یکی از این جنبه‌ها، رساندن خانواده‌ها به یکدیگر است. آنهایی که عزیزشان را گم کرده‌اند هم به جمعیت هلال‌احمر پناه می‌برند. هلالی‌ها به‌عنوان یک بازوی قدرتمند در کنار کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ سال‌هاست که لحظه‌های زیبای وصال را رقم می‌زنند. خانواده‌های گمشده را بهم می‌رسانند و برای یافتن مفقودان از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند. آنها سال‌های طولانی است که در این زمینه فعال هستند و به خانواده‌های بسیاری کمک می‌کنند.
اداره اسرا در زمان جنگ
می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین برنامه‌های هلال‌احمر در عرصه بین‌المللی بازپیوند خانواده و جستوجو است. در این برنامه افرادی که بنا به دلایل مختلفی از خانواده خود جدا یا مفقود شدند، از طریق جمعیت هلال‌احمر و با همکاری کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ قابلیت پیگیری برای یافتن آنها وجود دارد. سعید عفت دوست، رئیس اداره جستوجو و بازپیوند خانواده جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران، در این خصوص به خبرنگار «شهروند» توضیحاتی ارائه می‌دهد و می‌گوید: « اداره جستوجو و بازپیوند خانواده‌ها در سال 1359تاسیس شد. آن زمان درواقع نامش اداره اسرا و مفقودین بود. آن زمان خدماتی که ارائه می‌شد بیشتر درخصوص افرادی بود که در زمان جنگ اسیر می‌شدند. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ که یکی از بازوهای حمایتی جمعیت هلال‌احمر است، آن زمان می‌رفتند و از کمپ و مکان‌هایی که اسرا حضور داشتند، بازدید می‌کردند. پیام‌های خانوادگی آنها را از اسرا می‌گرفتند و به ایران می‌آوردند و بالعکس. درواقع بین اسرا و خانواده‌هایشان ایجاد ارتباط می‌کردند. کسانی بودند که می‌خواستند با اسرا در ارتباط باشند و کسانی که عزیزان‌شان در جنگ اسیر شده بودند. آنها پیام خانواده‌ها را هم می‌رساندند، البته فقط پیام‌های خانوادگی نبود. کارهای وکالتی و حقوقی را هم برعهده داشتند. وسایل‌های مختلف مثل دایره‌المعارف، دیکشنری، وسایل شخصی، عینک و ...، از طریق صلیب‌سرخ به اسرا می‌رسید. آن زمان بیشتر در همین بحث جنگ و اسرا بود. بعد از آنکه جنگ تمام شد و آزاده‌ها به کشور بازگشتند، آرام آرام این اداره تبدیل به اداره جستوجو شد که الان به آن اداره جستوجو و بازپیوند خانواده می‌گوییم.»
سه عامل جدایی خانواده‌ها
او به فعالیت‌شان در این اداره اشاره می‌کند و می‌گوید: «هم‌اکنون حوزه فعالیت ما خیلی گسترده است ولی محور فعالیت‌ها روی مفقودین زمان جنگ است. آنهایی که زمان جنگ، مفقود شده بودند، یا عراقی‌هایی که فکر می‌کنند کسی از بستگان‌شان اینجا بوده است. مثلا یک عراقی که در استرالیا زندگی می‌کرد، به ما مراجعه کرد و گفت که من متوجه شدم، پدرم چند سال قبل در ایران اسیر شده و در تلویزیون دیده شده بود. ما رد آن را زدیم و جستوجو را آغاز کردیم. معمولا در این موارد بلافاصله تحقیقات را آغاز می‌کنیم تا ببینیم می‌توانیم اثری از این افراد که به ما اعلام می‌کنند، پیدا کنیم یا خیر. مورد بعدی اتباع ایرانی خارج از کشور را داریم. معمولا ایران به‌عنوان مسیر اصلی مهاجرت اتباع همسایه‌های شرقی است. افرادی از مرز غربی کشور می‌روند و وارد ترکیه می‌شوند و از ترکیه به بعد مشخص نیست کجا رفته‌اند. آنها معمولا می‌خواهند خودشان را به اروپا برسانند. ما برای آنها نیز درصورت اعلام، پرونده تشکیل می‌دهیم. مورد بعدی نیز اتباع افاغنه را داریم. پاکستانی و بنگلادشی که عمده آنها افاغنه هستند. افاغنه وقتی وارد می‌شوند چند دسته هستند. یا در همان شهرهای مرزی مثل کرمان و خراسان ساکن و در بازار کار مشغول به‌کار می‌شوند یا ازدواج می‌کنند و تشکیل زندگی می‌دهند. یا دسته دیگر به مرزهای غربی رفته و به‌صورت قاچاقی به ترکیه می‌روند. آنها معمولا به‌صورت خانوادگی می‌خواهند از مرز خارج شوند و غالبا هم 6-5 بچه دارند. حالا در این میان ممکن است هنگام خروج از مرز دستگیر شوند یا اتفاقی برای آنها رخ دهد، به همین دلیل خانواده‌ها از هم جدا شوند. یک‌سری دوباره برمی‌گردند ایران و بقیه به خارج از مرز می‌رسند. معمولا هم می‌روند به سمت کشورهای اسکاندیناوی مثل دانمارک، فنلاند و سوئد و کشورهای اروپایی. از آنجا از طریق صلیب‌سرخ با ایران مکاتبه می‌کنند و می‌گویند در مرز غربی کشور، عزیزان‌مان را گم کردیم. اینجاست که هلال‌احمر به کمک کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به آنها کمک می‌کند. ما در یک سال گذشته سه مورد بازپیوند داشتیم. البته که تعداد مراجعه‌کننده بالاست. این سه مورد پرونده‌هایی بود که خودِ هلال‌احمر کمک کرد و آنها را به خانواده‌هایشان رساند وگرنه ما روزانه ارباب رجوع زیادی داریم که فرم پر می‌کنند. ما نیز با همکاری کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ دست به‌کار می‌شویم. آمار درخواست جست‌وجوها در هلال‌احمر بسیار بالاست. در کل سه عامل منجر به جدایی خانواده‌ها یا مفقودی می‌شود که مهم‌ترین آنها در این برهه زمانی، مهاجرت است. افرادی که به‌صورت غیرقانونی از مرز عبور می‌کنند تا در کشور دیگری شاغل شده یا سکونت گزینند، احتمال مفقود شدن آنها وجود دارد. عامل دوم جنگ‌ها هستند که منجر به مهاجرت می‌شود و علت سوم نیز حوادث بزرگ است که منجر به جدایی خانواده‌ها و مفقودی می‌شود.»
یک پرونده مهم
وی به یکی از مهم‌ترین مورد بازپیوند در چند سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «من چهار سال است که وارد این اداره در هلال‌احمر شده‌ام. یکی از مهم‌ترین موارد، زبیر بود. پسربچه هشت‌ساله‌ای که از افغانستان همراه خانواده‌اش به‌طور غیرقانونی وارد خاک ایران شده بود، اما آنها را گم کرده بود. او سرانجام با تلاش‌های جمعیت هلال‌احمر ایران نزد والدینش برگشت. این بازگشت در حالی اتفاق افتاد که خانواده‌اش به افغانستان برگشته بودند، اما او پس از هشت‌ماه حضور غیرقانونی در ایران و با کمک‌های شبانه‌روزی هلال‌احمر موفق به دیدار دوباره والدینش شد. پدر زبیر همراه با همسر و چهار فرزندش از مرزهای جنوب‌شرقی ایران رد شد و پس از مدتی به بندرعباس رسید، اما پلیس سر رسید و اعضای خانواده زبیر را همراه با گروهی از مهاجران غیرقانونی افغانستانی دستگیر کرد. پدر همراه با سه فرزند و همسرش به افغانستان برگشتند اما زبیر و تعدادی دیگر موفق به فرار شدند. پس از برگشتن والدین زبیر به افغانستان، رابطه او با خانواده‌اش به‌مدت دو ماه قطع شد. زبیر توسط یکی از همشهریان خود که پسرعموی مادرش بود به پردیس بومهن برده شد اما دوری از خانواده برای زبیر بسیار دشوار بود. موضوع زبیر به هلال‌احمر اطلاع داده شد و از اینجا بود که هلال‌احمر تصمیم گرفت برای بازگشت او به آغوش خانواده‌اش، از هیچ کوششی فروگذار نکند. در نهایت این بچه به خانواده‌اش رسید. این یکی از مهم‌ترین پرونده‌های ما در حوزه بازپیوند بود.»
145درخواست جستوجو
ونسان کاسارد، رئیس کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار «شهروند» درخصوص حوزه بازپیوند خانواده‌ها توضیحاتی می‌دهد و می‌گوید: «بحث حمایت از پیوندهای خانوادگی می‌تواند مثال بارزی درخصوص فعالیت‌های نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ باشد. چراکه این کار با کمک یک طرف، قابل انجام نیست و نیاز به همکاری شبکه بشردوستانه دارد تا از این طریق بتوانیم اعضای خانواده‌ها را کنار همدیگر قرار دهیم. خانواده‌هایی که خارج از کشور هستند و به‌دنبال عزیزان‌شان در داخل کشور می‌گردند یا به‌صورت بالعکس خانواده‌هایی که در داخل به‌دنبال عزیزی در خارج از کشور می‌گردند. بنابراین، این امر تنها با کمک جمعیت ملی کشورهای جهان و جمعیت ملی ایران و کمک کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ امکانپذیر خواهد بود. امروزه با وجود داشتن تلفن همراه شاید سخت به‌نظر برسد که افراد چطور پیوند و تماس‌شان با یکدیگر را از دست می‌دهند. ولی مردم بدانند که هنوز هم این مشکلات پیش می‌آید و خیلی وقت‌ها خانواده‌ها به واسطه مخاصمات مسلحانه و به واسطه شرایط و تحولات اقتصادی محل زندگی‌شان یا مشکلات و اتفاقی که در زندگی‌شان پیش می‌آید، این نیاز برایشان ایجاد می‌شود که به سراغ اداره بازپیوند خانواده‌ها بروند و در جست‌وجوی عزیزشان باشند. این نشان می‌دهد که صرفا داشتن یک تلفن همراه کفایت نمی‌کند و همیشه ما باید بتوانیم در این شرایط ارتباطات خوبی ایجاد کنیم و بتوانیم به مردم کمک‌های لازم را ارائه دهیم. به‌عنوان مثال همین هفته اخیر یک خانواده ایرانی که در جست‌وجوی پسر گمشده خود بودند به کمیته مراجعه کردند. این پسر به قصد سفر به کشور صربستان رفته و تماس آنها قطع شده بود. ما توانستیم از طریق شبکه بشردوستانه خودمان موقعیت آن پسر را مشخص کنیم، ولی او در صربستان فوت شده بود، ولی توانستیم گواهی فوت را اخذ کنیم و به خانواده‌اش اطلاع دهیم و آنها را از بی‌خبری نجات دهیم، البته موقعیت غم‌انگیزی بود، ولی برای خانواده‌ای که به‌دنبال عزیزش است از اهمیت زیادی برخوردار است تا بتوانند آن نگرانی و عدم‌اطمینان را پایان دهند. ما این اتفاق را با همکاری جمعیت صلیب‌سرخ صربستان، جمعیت هلال‌احمر ایران و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ انجام دادیم. در سال 2023میلادی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، 145مورد درخواست جستوجو از طرف خانواده‌ها داشت که از این میان 107مورد آن به‌صورت مثبت رسیدگی و بسته شد. بعضی‌ها نتیجه خوشحال‌کننده‌ای هم نداشتند ولی به هر حال به نتیجه رسیده بود. دوسوم آنها خانواده‌هایی بودند که بیرون از ایران به‌دنبال عزیزان‌شان در ایران می‌گشتند و یک‌سوم آنها داخل کشور بودند و به‌دنبال عزیزان‌شان در خارج از کشور می‌گشتند. اکثریت‌شان هم از اتباع افغانستانی بودند.»
