موج انگیزه مهاجرت

صادق غفوریان-گفته می شود، مهاجرت در این عصر در دنیا یک موج قلمداد می شود که البته در واکاوی و دلایل تمام یا اغلبشان نمی توان یک نسخه کلی پیچید. به این معنا که نوع مهاجرت و مبداء در انگیزه های مهاجرت، موثر و نقش آفرین است. اما مسئله «مهاجرت» امروز در کشور ما از موضوعات غریب و کم بحث نیست. بلکه به ویژه در یک دهه اخیر به عنوان یک چالش جدی مورد توجه بخشی از حاکمیت، جامعه شناسان و ناظران اجتماعی قرار گرفته است. این چالش زمانی افزون و بحث برانگیزتر می شود که  گاهی از گوشه و کنار، مراکز افکارسنجی و نظرسنجی ها و پژوهش ها، آمار و ارقامی منتشر می شود.   دلایلی که همه می دانیم حتی رئیس جمهور آینده! حال مهاجرت به چه دلایلی از کشور ما انجام می شود، سوالی است که احتمالا تعداد زیادی از ما دلایل آن را می توانیم برشماریم پس نامزدهای انتخاباتی که تمامی شان از رجال در قامت ریاست جمهوری اند و علی القاعده باید صاحب شناخت و دارای راهکار برای مسائل کشور باشند، با آسیب مهاجرت و انگیزه های فراوان برای آن در کشور آشناتر از تمامی ما هستند. با این فرض، باید انتظار و توقع داشته باشیم که رئیس جمهور آینده که در هفته های آینده بر مسند ساختمان پاستور پایتخت تکیه می زند، بتواند کاهنده میزان فراوان انگیزه های مهاجرت باشد.     موج مهاجرت؟ بی شک، ابتدا باید برای یک پرسش، پاسخی بیابیم که به واقعیت   نزدیک باشد. پرسش این است که آیا، ما در ایران با موج مهاجرت مواجه ایم یا خیر؟ اگر بگوییم خیر، یعنی با موج مهاجرت مواجه نیستیم، با دو نکته روبه رو می شویم: ابتدا این که آیا آماری وجود دارد؟ یا این که آیا همه آن هایی که انگیزه مهاجرت دارند، اساسا می توانند اقدام کنند؟ در عین حال ما اظهارات سیدسلمان سیدافقهی، قائم مقام بنیاد نخبگان را با این ادعا که کشور احتمالا با موج مهاجرت مواجه نیست، مرور می کنیم: -دو نفر از وزرای دولت قبل جوسازی بدی در حوزه مهاجرت انجام دادند و یکی از آن ها عنوان کرده بود که از هر ۵ دانشجو که با او در ارتباط است، ٢ نفر قصد مهاجرت دارد این در حالی است که فضای واقعی این نیست. -براساس آمار مجمع جهانی اقتصاد که در حوزه مهاجرت معروف است، نسبت پزشکانی که در چندسال گذشته از کشور مهاجرت کرده اند نسبت به کل پزشکان، نه تنها رشد پیدا نکرده بلکه سیر نزولی داشته و این یک آمار بین المللی است. -از سال ٩٧ حدود 10هزار نفر از فارغ التحصیلان مقطع ارشد و دکترا که به خارج از ایران رفته بودند، به کشور بازگشتند. این آمار را براساس ترجمه مدارک که به زبان فارسی انجام شده، اعلام می‌کنم و کاملاً مستند است. -در همکاری با مجموعه‌های مختلف کشور در حوزه ورود و خروج نخبگان، الحمدلله اطلاعاتی داریم که نشان می‌دهد سالانه حدود 2000 نفر که در خارج از کشور تحصیل کرده اند، به کشور بازمی‌گردند.   آمارهای بین المللی از ایران پر مهاجر ما البته امیدوار و علاقه مندیم که واقعیت همان گونه باشد که آقای سیدافقهی، قائم مقام بنیاد نخبگان می گوید باشد، در عین حال بر اساس مطالعات انجام شده توسط صندوق بین المللی پول، در بین 61 کشور در حال توسعه، ایران بیشترین درصد مهاجرت افراد با تحصیلات عالیه را دارد. (مجله جامعه شناسی ایران/ مقاله بررسی عوامل برانگیزنده گرایش به مهاجرت های بین المللی جوانان) همچنین بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران نیز در یادداشتی نوشته است: درسال ۲۰۲۰ تعداد مهاجران جدید ورودی ایرانی به کشورهای این منطقه ۴۸ هزار نفر بود که طبق آخرین آمار این سالنامه در سال ۲۰۲۱ با ۱۴۱ درصد افزایش به ۱۱۵ هزار ورودی جدید در سال رسیده است و به این ترتیب رتبه اول مهاجرفرستی بر اساس نرخ رشد مهاجر جدید را ثبت کرده است.همچنین این رصدخانه در گزارش سالانه خود برای سال 2021 آورد: «در فاصله سال های 2010 تا 2021 سالانه به طور متوسط حدود 86 هزار روادید یا اجازه اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان صادر شده و این میزان آمار جدیدی در موضوع مهاجرت است.    اصلا مهاجرت کم، اما انگیزه مهاجرت هم کم است؟ با این تفاصیل و دیدگاه های قائم مقام بنیاد نخبگان که احتمالا معتقد است، مهاجرت آن قدر هم شرایط بحرانی ندارد، اما اگر انصاف و عدالت را به میان بگذاریم، نمی توانیم بپذیریم که انگیزه مهاجرت هم کم است بلکه این مورد را با نگاه و پیمایشی میدانی در اطرافمان می توانیم دریابیم که اوضاع چگونه است. در این خصوص باز بررسی های رصدخانه مهاجرت پیش روی ما قرار دارد که در یک نظرسنجی اینترنتی با حضور بیش از 12 هزار نفر به این نتایج رسیده است: 17 درصد اصلا تمایلی به مهاجرت ندارند؛‌ 4درصد مهاجرت کرده اما تمایل قطعی به بازگشت دارند؛‌ 46 درصد تمایل به مهاجرت دارند؛ 15 درصد برای مهاجرت اقدام کرده‌اند؛‌ 15 درصد هم مهاجرت کرده‌اند. این آمار یعنی، 77 درصد مخاطبان این نظرسنجی در حال و هوای مهاجرت قرار دارند.